به گزارش خبرنگار وسائل، مهمترین وظیفه دستگاه قضایی اجرای عدالت و اقامه حق و دفع باطل است، اما انجام این وظیفه تا حد زیادی به اخلاق و آداب مربوط به قضاوت بستگی دارد و اگر عدالت، روح قضاوت است، اخلاق و آداب قضا، روح عدالت به شمار میآید.
بر پایه تعالیم اسلام، قاضی هرگز به مقام والای داوری نمیرسد و مظهر عدل الهی نمیگردد و جایگاه حقوقی خود را نمییابد، مگر اینکه به علم و ادب آراسته گردد.
اخلاق و آداب قضاوت در اسلام از شرع انور گرفته شده است و با دقت در آیات قرآن کریم و روایات صادره از پیامبر اسلام و اهل بیت ایشان (علیهم السلام) و با مراجعه به کتابهای فقهای اسلامی میتوانیم اخلاق و آداب قضای اسلامی را استنباط و استخراج کنیم.
بر همین اساس است که میبینیم قاضیِ مؤدّب به اخلاق و آداب قضا بر خط اعتدال حرکت میکند، رفتار او با اصحاب دعوی یکسان است در قضاوت نرم و ملایم است، اما ضعف از خود نشان نمیدهد.
از مراجعه پیاپی اصحاب دعوا خسته نمیشود و به ستایش متملِّقان وقعی نمینهد و تحت نفوذ هیچ کس قرار نمیگیرد، گرچه از مشورت عالمان و متخصصان متعهد بهرهمند میگردد.
استفاده از کتاب«ادب قضا در اسلام»
حجتالاسلام محمدکاظم بهرامی کتاب«اخلاق و آداب قضاوت» را با تتبّع در منابع روایی و فقهی، نوشته است. این کتاب با اختصار متناسب با کتب درسی تدوین شده است تا دانشجویان حقوق، کارآموزان قضایی و کارآموزان وکالت بتوانند بهره بهتری از آن ببرند.
در این کتاب به تناسب، از مطالب برخی کتب و رساله هایی که در این باره نوشته شده، استفاده شده است، به ویژه فرازهایی از مطالب کتاب«ادب قضا در اسلام» تألیف حضرت آیت الله جوادی آملی در بخش هایی از این کتاب نقل شده است.
بخشهای مختلف کتاب
کتاب«اخلاق و آداب قضاوت» از 4 بخش تشکیل شده که هر بخش چندین فصل را شامل می شود؛ عناوین 4 بخش این کتاب عبارت اند از: اخلاق و آداب، جایگاه قضاوت و دادرسی در اسلام، شرایط و ویژگیهای قاضی و آداب دادرسی.
تعریف اخلاق، هدف علم اخلاق و ادب قضاوت از جمله عناوین مهم فصلهای بخش نخست است. در بخش دوم به مباحثی همچون اهمیت و شرافت منصب قضا، خطرات این منصب، تصدی منصب قضا در بینش و حاکمیت دینی پرداخته است.
شرایط قاضی و صفات و ویژگی های قاضی عناوین دو فصل بخش سوم این کتاب هستند؛ زهد و بی رغبتی به دنیا، ایثار، آزادگی، محتاط بودن، درء به شبهه، به سطوح نیامدن از مراجعه مکرر اصحاب دعوی، صبور بودن در کشف حقیقت، قاطعیت داشتن و انتقاد پذیری از جمله ویژگیهای مهمی است که در این فصل برای قاضی برشمرده اند.
عناوین فصل های بخش چهارم عبارت اند از: واجبات و وابسته های دادرسی، محرمات دادرسی، مستحبات دادرسی، مکروهات دادرسی.
بهرهمندی از آرای امام خمینی
یکی از ویژگی های مهم این کتاب اهتمام نویسنده به آراء و سخنان امام خمینی(ره) در این زمینه است که در جای جای کتاب نقل شده است؛ تا جایی که در بخش چهارم، عنوان دو مبحث را به نظرات ایشان اختصاص داده است.
افزون بر مطالبی که از امام(ره) به صورت پراکنده در کتاب آمده است «ثبات شخصیت قاضی» و «حقوق متهمان و محکومان» دو عنوان مستقلی است که کاملا بر مبنای اندیشه بنیان گذار کبیر انقلاب نوشته شده است.
گفتنی است، کتاب «اخلاق و آداب قضاوت» در قطع رقعی و شمارگان 1000 نسخه در 256 صفحه از سوی نشر معارف در دسترس علاقهمندان قرار گرفته است./604/201/ح