کتاب امر به معروف و نهی از منکر در دیدگاه شهید مطهری مجموعه ای است از افکار و آثار استاد شهید مرتضی مطهری که توسط حجت الاسلام حسین جوادی نیا گرداوری شده است
در این کتاب بحثهای گفتاری و نوشتاری استاد مطهری درباره امر به معروف و نهی از منکر، به صورت مفصل و با دقت جمع آوری شده است.
این کتاب شامل هفت فصل می باشد. عناوین این فصول عبارتند از:
1- فصل اول: معنا، اهمیت و تاریخچه عملی
در این فصل معنای معروف و منکر تبیین شده و اهمیت فریضه امر به معروف و نهی از منکر از منظر آیات و روایات مورد بحث قرار گرفته است. نیز درباره «حسبه» که دایره ای حکومتی بوده و در زمانهای گذشته برای اجرای این فریضه تشکیل شده بود، بحث مفصلی آمده است.
2- فصل دوم: مباحث اجتماعی
در این فصل ضرورت اجتماعی اجرای امر به معروف و نهی از منکر بررسی شده، نیز مسؤولیت انسان در برابر اجتماع و رابطه این اصل با اصلاح جامعه مورد بررسی قرار گرفته است.
3- فصل سوم: مباحث فقهی
در این فصل (که مفصل ترین فصل کتاب است) با چگونگی طرح این مسأله در کتب فقهی فقها آشنا می شویم و اینکه فقها در بررسی امر به معروف و نهی از منکر از چه زاویه ای این موضوع را طرح و بررسی نموده اند. نیز به برخی آراء مذاهب و فرقه های مختلف اسلامی درباره این موضوع اشاره شده است.
در ادامه به دو شرط اساسی امر به معروف و نهی از منکر یعنی بصیرت دینی و بصیرت عملی اشاره شده است. (استاد مطهری واجب بودن شرط إعمال بصیرت در امر به معروف و نهی از منکر را مورد اتفاق همه فرق اسلامی می دانند بجز خوارج. ایشان از خوارج به عنوان فرقه ای که نه بصیرت دینی داشتند و نه بصیرت عملی یاد می کنند.)
در ادامه سایر شرایط امر به معروف و نهی از منکر مورد بررسی قرار گرفته که فهرست آنها بدین شرح است:
- حسن نیت و اخلاص
- عامل بودن (هر مصلحی اول باید صالح باشد تا بتواند مصلح باشد)
- آزاد منشی (حریّت)
- شجاعت
- رحمت داشتن (مهربانی)
- خونسردی
- تجسّس نکردن
- عدم درخواست اجر و مزد
- دست درازی نکردن در ترخیصات مردم (ترخیصات شامل موارد حلال و جایز است)
- اصالت داشتن (یعنی اجرای آن، تابع و در خدمت یک شخص یا یک جریان خاص سیاسی و ... نباشد، خودش منبع جریانها باشد نه تابع آنها)
- شناخت عوامل فساد
دو مورد اخیر از شرایط مفید و موفق بودن اجرای این فریضه معرفی شده است.
در ادامه به مراحل سه گانه اجرای امر به معروف و نهی از منکر اشاره شده است. (مرحله قلب، مرحله زبان و مرحله عملی)
بعد از این بخش، استاد شهید سه شرطی که در باب امر به معروف و نهی از منکر مطرح می شود (یعنی احتمال اثر و قدرت و عدم ترتب مفسده) را مطرح و درباره حدود تأثیر آنها در اجرای امر به معروف و نهی از منکر بحث می نمایند.
این فصل با بحثی دوباره و بیشتر درباره مراحل سه گانه امر به معروف و نهی از منکر و ذکر نمونه هایی عملی به پایان می رسد.
4- فصل چهارم: امر به معروف و نهی از منکر و قیام حسینی
در این فصل تأثیر امر به معروف و نهی از منکر در شکل گیری قیام امام حسین (ع) و نیز تأثیر نهضت حسینی در احیای این فریضه بزرگ اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است.
5- فصل پنجم: کارنامه مسلمین در امر به معروف و نهی از منکر
مسلمین در زمینه عمل به این فریضه تا چه اندازه تلاش نموده اند و آیا کارنامه قابل قبولی در این باره از خود ارائه داده اند؟ استاد در این فصل به این سؤال پاسخ می دهند.
6- فصل ششم: چند مسأله
در این فصل مسایل ذیل مورد بررسی اجمالی قرار گرفته است:
- تساوی زن و مرد در عمل به این فریضه
- رابطه ولاء و امر به معروف و نهی از منکر
- رابطه تبلیغ و امر به معروف و نهی از منکر
- مجازات مجرمین و امر به معروف و نهی از منکر
- راههای حفظ عفاف و پاکدامنی و مبارزه با گناه در جامعه
- راههای برخورد با نقاط ضعف جامعه
7- فصل هفتم: مصاحبه با استاد
- این بخش مربوط به مصاحبه ای با استاد است که در اوایل انقلاب درباره مسایل مختلفی صورت گرفته، از جمله طرح مؤسسه امر به معروف و نهی از منکر که آن روزها مطرح بوده است.
این کتاب توسط انتشارات صدرا که مسئول نشر و ترویج آراء و افکار استاد شهید مرتضی مطهری را بر عهده دارد منتشر گردیده است.
120/د