به گزارش خبرنگار سرویس اقتصاد پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل حجت الاسلام محسن غرویان در جلسات هفدهم و هجدهم درس گفتار ربا که در تاریخ 23 و 24 مهر ماه 1396 برگزار برخی اصطلاحات مطرح در علم اقتصاد را مورد بررسی قرار داد.
حجت الاسلام غرویان در ابتدای این درس خاطرنشان کرد: در تعریف«حساب داری ملی» گفته اند که شاخه ای از مطالعات اقتصادی یا ارائه شاخص های مختلف که به بررسی و اندازه گیری میزان فعالیت های اقتصادی در سطح ملی می پردازد و در بکارگیری سیاست های اقتصادی مختلف در سطح زندگی مردم و محاسبه رشد اقتصادی جامعه تاثیر دارد.
استاد حوزه علمیه قم در ادامه آورده است : یک فعالیت تولیدی را وقتی بخواهند در حسابرسی ملی حساب کنند باید چند شرط داشته باشد. 1. این فعالیت تولیدی باید از بازار عبور کند، که این اصطلاح اقتصاددانان است یعنی این فعالیت باید ارزشی داشته باشد تا مردم برای آن پول دهند. 2. فعالیتی که به تولید کالا و یا خدمات نهایی منتهی شود.
وی در پایان افزود: «تولید ناخالص ملی» تعریفش این است : تولیدات اعضاء یک ملت چه در داخل کشور باشند و چه در خارج از کشور. تولید ناخالص ملی سه چیز یک کشور را نشان می دهد : 1- میزان پیشرفت اقتصادی یک ملت 2- درجه رفاه یک ملت 3- سبک زندگی اعضاء یک کشور
تقریر این دروس در ادامه می آید:
در تعریف«حساب داری ملی» گفته اند که شاخه ای از مطالعات اقتصادی یا ارائه شاخص های مختلف به بررسی و اندازه گیری میزان فعالیت های اقتصادی در سطح ملی می پردازد. مثلا در کل کشور میزان کالا و خدمات جامعه را محاسبه می کند. حالا شما به موارد مورد محاسبه در حساب‌داری ملی توجه بفرمایید : «سطح زندگی و درآمد مردم» را محاسبه می کنند، مثلا سطح زندگی ما مسلمان ها در جهان در چه سطحی قرار دارد، «میزان پس انداز» را محاسبه می کنند، «سرمایه گذاری و تغییرات ایجاد شده در هر کدام از ان ها به واسطه سیاست های اقتصادی دولت»
حال سوال این است که این ها چه فایده ای دارد؟ می گویند که تاثیر دارد در بکارگیری سیاست های اقتصادی مختلف در سطح زندگی مردم و محاسبه رشد اقتصادی جامعه. بالاخره شما جلوی واردات را بگیری یا نگیری در زندگی مردم تاثیر دارد و... و فایده ی دیگرش این است که تصویر درستی از روند اقتصادی کشور می دهد.
یک اصطلاحی در علم اقتصاد داریم به نام «تولید کل»: (یه صورت اجمالی) فعالیت تولیدی، فعالیتی است که به تهیه کالا و خدمات مورد نیاز مردم می پردازد، تولید اعم است از تولید کالا و خدمات. یا اینکه فعالیتی که ارزش کالا و خدماتی که از قبل بوده را افزایش دهد.
به طور مثال سبزی کاری یک تولید است اما کسی که سبزی را پاک می کند و یا کسی که سبزی را حمل و نقل میکند و... این ها خدمات دارند ارائه می دهند و این خدمات هم فعالیت تولیدی است، و آن شخصی که سبزی را پاک می کند ، ارزش سبزی را می افزاید که این ها در تعریف فعالیت تولیدی داخل است.
فعالیت تولیدی ملاکش این است که مردم حاضر باشند در مقابل آن پول دهند ، به طور کلی دو ملاک برای این فعالیت تولیدی بیان کرده اند :
1- این فعالیت باید برطرف کننده نیاز مردم باشد
2- پرداخت کردن پول توسط مردم در مقابل آن فعالیت
یک فعالیت تولیدی را وقتی بخواهند در حسابرسی ملی حساب کنند باید چند شرط داشته باشد.
1. این فعالیت تولیدی باید از بازار عبور کند، که این اصطلاح اقتصاددانان است یعنی این فعالیت باید ارزشی داشته باشد تا مردم برای آن پول دهند.
2. فعالیتی که به تولید کالا و یا خدمات نهایی منتهی شود. کالاها دو قسم هستند الف ) کالاهایی که مصرفی هستند مثل خودکاری که ما می خریم برای استفاده ب ) کالاهای واسطه ای که مثل پیچ و مهره برای ماشین، که ما هیچ وقت نمی رویم مستقیم از کارخانه موتور ماشین بخریم بلکه کارخانه اصلی آن را به کارخانه می فروشد و ما ماشین را می خریم. در حسابرسی ملی کالاهای نهایی محاسبه می شوند نه کالاهای واسطه ای که این هم دلیل دارد اولا به خاطر اینکه می گویند که ارزش کالاهای واسطه ای در کالاهای نهایی محاسبه می شود مثلا پیچ و مهره در موتور ماشین محاسبه می شود ، دوما به خاطر اینکه اگر کالاهای واسطه ای را هم در تولید ملی محاسبه کنند دوباره کاری می شود زیرا مثلا پیچ و مهره یک بار در موتور ماشین محاسبه شده است و این دو باره کاری است.
شرط دیگر برای در قرار گرفتن در تولید ملی این است که می گویند تولید در شرایط زمانی و مکانی معینی باید انجام گیرد.
«تولید ناخالص ملی» تعریفش این است : تولیدات اعضاء یک ملت چه در داخل کشور باشند و چه در خارج از کشور که حالا این ایرانی ها هر چه می خواهند تولید کنند فرقی ندارد ، تولید ناخالص ملی سه چیز یک کشور را نشان می دهد: 1- میزان پیشرفت اقتصادی یک ملت
2- درجه رفاه یک ملت
3- سبک زندگی اعضاء یک کشور
«تولید ناخالص داخلی» که علامت آن GDP می باشد ، علامت تولید ناخالص ملی GNP بود که گذشت، تعریف تولید ناخالص داخلی این است که ، آنچه داخل مرزهای کشور تولید می شود را تولید ناخالص داخلی می گویند، که شامل دو قسم از تولیدات می شود:
1- تولیدات مردم همان کشور در داخل
2- تولیدات خارجی های مقیم کشور ، الان این قراردادهایی که می بندند مثل توتال و... این یعنی کارخانه را می آورند در داخل و می گویند که مثلا شصت درصد آن را در داخل تولید کنیم و باقی را شما و این قسمت آن می شود تولید داخل ، ولو اینکه اصل آن ماشین هم برای خارجی باشد.
تولید ناخالص داخلی وضعیت اقتصادی یک کشور را مشخص می کند، به طور مثال ما وقتی تحریم می شویم تولید ناخالص داخلی ضعیف می شود زیرا سرمایه گذاری خارجی ها در داخل کم می شود و همچنین بانک ها نمی توانند پول ها را درست انتقال دهند که در اینصورت تولید ناخالص داخلی پایین می آید و این نشان دهنده وضعیت بد اقتصادی است و به همین خاطر می گویند که تولید ناخالص داخلی نشان دهنده وضعیت اقتصادی داخلی است. همچنین بحث امنیت اقتصادی نیز خیلی در این زمینه اهمیت دارد.
نکته دیگری که گفتیم این بود که تولید باید در محدوده زمانی و مکانی خاصی اتفاق بیافتد مثلا در داخل ایران و به مدت یک سال ، یا اینکه در اخبار می گویند که نرخ تورم نسبت به مدت مشابه پارسال که این زمان مند بودن خیلی مهم است. نحوه محاسبه تولید ملی به این صورت است : تولیدات مردم یک کشور چه در داخل آن کشور و چه در خارج از آن کشور را حساب می کنند و منهای تولیدات خارجی های درون همان کشور می کنند که نتیجه اش می شود «نرخ تولید ملی» ، اما نحوه محاسبه «تولید داخلی» نیز به اینصورت است که : ارزش تولیدات مردم یک کشور در داخل به علاوه ی تولیدات خارجی های مقیم یک کشور در داخل.
حال سوال این است که کالاهای قاچاق در این جا چه می شود؟ جواب این است که به حساب نمی آید و فقط کالاهای قانونی را حساب می کنند، خلاصه فعالیت های غیر قانونی که با اصطلاح «تولیدات زیرزمینی» از آن یاد می کنند ، به حساب نمی آید، که این هم به دو دلیل است:
1- اینکه اصلا نمی توانند محاسبه کنند زیرا مرکز و محور خاصی ندارد
2- محاسبه آنها نوعی مشروعیت دادن به آن تولیدات است.
یک مفهوم دیگری نیز داریم که مهم است به نام مفهوم استهلاک، در تعریف آن گفته اند که بخشی از سرمایه های یک کشور از قبیل ماشین آلات و ساختمان ها، راه ها که نتیجه گذشت زمان و استفاده از بین می رود استهلاک نامیده می شود. یعنی مقداری که از ارزش آن ها کاسته می شود و از بین می رود.
هزینه استهلاک اصطلاحا قسمتی از تولید جامعه که صرف جایگزینی سرمایه های فرسوده می شود، یعنی ماشینی که سی سال برای فرمانداری قم کارکرده نیاز به تعویض دارد و این نیاز به هزینه دارد که دولت باید پرداخت کند، حال اگر میزان تولیدات را بدون توجه به هزینه های جایگزینی استهلاک محاسبه کنیم آن را تولید ناخالص می گویند و اگر هزینه های استهلاک را مورد توجه قرار دهیم و محاسبه کنیم آن را تولید خالص می گویند. مثلا شما فرض کنید که در یک گاوداری صد عدد گاو دارید و هر سال یک گاو می میرد و در سال هم کلی پول بابت فروش شیر می گیرید ، این را باید بدانید که در سال احتمال این وجود دارد که گاوی بمیرد و اگر شما از فروش شیر و... پول خرید گاو را حساب کنید این جا شما هزینه های استهلاک را حساب کرده اید.
مقرر: محمدتقی سیفائی
323/905/ع