وسائل - آیت الله غرویان گفت: استدلال به شیطانی بودن عمل تراریختگی مربوط به دیگر ادیان بوده مثلا در عالم غرب و مسیحیت کتب و تألیفاتی در زمینه منع استفاده از آنچه در خلقت خدا تصرّف می کند نوشته شده نظیر کتاب «بازی در نقش خدا» و همچنین کتاب «قرن بیوتکنولوژی» که در همان راستا به رشته تحریر در آمده است.

وسائل - آیت الله محسن غرویان به بررسی روش شناسی قول خبره در موضوعاتی که شناخت آن ها به مکلّف واگذار شده پرداخت و گفت: ما به طور کلّی قول خبره در هر کاری را حجّت شرعی می دانیم و در بحث موضوع تراریخته و اصلاح ژنتیک نیز همینطور است.

وسائل- جهاد حکمی شرعی است و از خداوند صادر شده است اما متقوم به منصب و حکومت است و بدون آن تصور نمی شود و از همین روی از شئون حکومتی امام معصوم تلقی می شود و در عصر غیبت، اگر ثابت شد که ائمه(ع) از جهاد در عصر غیبت نهی کرده اند، اجازه نداریم. و اگر جهاد را مشروط به اذن خود یا دیگری کرده اند، طبق همان اذن واجب می شود.

وسائل- نصب فقها در عصر غیبت، کفایت می کند که بگوییم فقیه جامع الشرایط حاکم دارای اختیارات امام در عصر غیبت، همه اختیارات را از جمله فرمان جهاد را دارد. مگر اینکه دلیل خاصی آن را استثناء کند. با بررسی روایات باب اول و دوم، دانستیم دلیلی بر استثناء این امر نداریم لذا می توانیم به ولایت عامه فقیه برای اینکه جهاد ابتدایی از اختیارات فقیه است و اذن دارد استناد کنیم.

وسائل - حجة الاسلام غرویان در ادامه مبحث «تجارت بین الملل» به بیان ویژگی ها و نکاتی در مورد تجارت بین المل پراداخت. وی در این درس به بیان علت علاقه مندی دولت ها به تجارت بین الملل پرداخت و بیان داشت یکی از علت هایی که باعث می شود دولت ها به تجارت بین الملل روی بیاورند یکسان نبودن منابع و عوامل تولید است.

وسائل- روایات مربوط به وجوب جهاد با امام عادل، درباره حکم جهاد ابتدایی در عصر غیبت بحث نمی کند و اگر به مفهوم شرط و لقب و وصف اخذ کنیم، نهایتا می توانیم نفی وجوب جهاد ابتدایی در عصر غیبت را اخد کنیم نه نفی جواز. در مورد اصل نفی جواز جهاد ابتدایی قرائنی از روایات وجود دارد که دلالت بر جواز آن در عصر غیبت دارد.

وسائل- امام عادل اعم است از معصوم و فقیه جامع الشرایط. امام یعنی رهبر. به این دلیل که هیچ ملاک و معیاری وجود ندارد که حتما کلمه امام حمل بر معصوم کنیم. واژه امام، در معصوم مصطلح فقهای متاخر است و نصوص اعم از معصوم است. جامعه ای که این روایات در آن صادر شده، اکثریت از اهل سنت بوده اند که اینان قائل نیستند که امام یعنی منصوب من الله.

وسائل- قدر مشترک بین همه روایات و فتاوا از قدماء و متاخرین و اجماع محصل و منقول، این است که جهاد ابتدایی تحت هدایت و پرچم امام جائر مشروع نیست و حرام است اما بیش از این مطلب را نمی توان اسنباط نمود یعنی اینکه بگوییم جهاد باید با امام معصوم(ع) باشد، از فتوای قدماء و روایات موجود به دست نمی آید.

وسائل- روایت طلحه بن زید اطلاق دارد و شامل عصر غیبت و دولت فقیه مبسوط الید و عادل هم می شود. بنابراین شاید از اطلاق آن استفاده شود که جهاد ابتدایی جایز است، مگر اینکه بگوییم اطلاق درست نیست و امام می خواهد بگوید که این حکومت جور مطابق خدا و سنت رسول نمی جنگد.

وسائل- شکی نیست که مواضع نقل شده در روایت، مواضع رباط است. به قرینه صحیحه عبد الله بن مغیره که در آن روایت صریح است که مواضع مذکور مربوط به مرزبانی است نه امر جهاد. روایت تصریح می کند که فرد از جهاد در قزوین سوال پرسیده است در حالیکه قزوین موضع رباط است و دشمن در دیلم قرار دارد و بدین ترتیب روایت نمی تواند ناظر بر جهاد باشد.