به گزارش خبرنگار وسائل، درس خارج فقه سیاسی، حجت‌الاسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی، مورخه 3 آبان ماه 96 در مدرسه عالی فیضیه قم برگزار شد؛ به ادامه بحث وجوب کفایی در تجهیز میت پرداخت که متن درس در ادامه تقدیم می‌شود.
در جلسه گذشته بحث در تجمیع روایات بود؛ یک منظر را بیان کردیم که نظر مرحوم سید بود.
2- عده ای قائل به اهم و مهم هستند.
3- عده ای هم بحث نماز فرادی و جماعت را کرده اند.
خلاصه مباحث جلسه: بحث در نظرات راجع به جمع بین روایات در نماز میت بود؛ نظر استاد این است که اصلا بحث دوگانگی وجود ندارد.
مرحوم خویی معتقد است که واجب کفایی ترجیح دارد؛ چرا که روایات اولیاء سندیتی ندارد؛ سؤال مهم بحث این است که نماز بر میت تکریم میت است یا تکریم اولیاء؟ در شرع اصل بر تکریم میت است، لذا بر اولیاء واجب است که اقداام کنند.
مرحوم خویی می فرماید مباحث اجتماعی دین ارشاد به حکم عقل است، عقل اولیاء را به خاطر علاقه به میت بر همه مقدم می شمارد.
اصل بحث: تتمه ای از بحث جمع بین دو دسته روایات ( روایات وجوب کفایی . روایات وجوب علی الاولیاء) باقی ماند؛ در جمع گفتیم که اینها بحث را برده اند بر صحت نماز و عده ای بحث اولویت و عده ای بحث فرادی و جماعت را مطرح کرده اند.
ما هم گفتیم اصلا بحث دوگانگی وجود ندارد و بر اولیاء میت واجب است و واجب کفایی نداریم، مرحوم آقای خویی واجب کفایی را ترجیح می دهد و روایات اولیاء را معتبر نمی داند، چون سند ندارد؛ حرف ایشان درست است، چون هر سه روایت مرسله است مرسله ابی عمیر، مرسله بزنطی، مرسله صدوق.
آیت الله خویی می فرماید: سند ندارند دلالت هم موضوعیتی ندارد، اولویت با روایات واجب کفایی است.
عبارت مرحوم خویی: اما ان الاستئذان واجب علی غیر الولی بحیث لا یصح منه العمل من غیر استئذان فهو مما لا یمکن الالتزام به. لان ما استدل علی وجوب ذلک عدة من الاخبار کلها ضعیفة و غیر قابلة لالاعتماد علیها الا انها ضعیفة سندا بالارسال فی الثلاثة الاولی. سه تای اولی که مرسله هستند؛ لما مرّ من غیر مرة من ان المراسیل غیر حجة مطلقا.
هر سه مرسله هیچکدام حجیت ندارد، پاسخ ما این است که مشهور مرسله ابی عمیر را حجت می دانند، زیرا ابن ابی عمیر سند ها را مخفی می کرده و یادش رفته است؛ سکونی و نوفلی هم که بحث آنها را بیان کردیم که نوفلی را به خاطر سکونی نمی توان رد کرد.
نمی شود انسان موجه باشد، ولی از غیر موجهی نقل کند، این روایات هم در جای خود حجت است و اکثار نقل از نوفلی به گونه ای است که می توان گفت سکونی به ایشان کاملا اعتماد دارد.
روایات تعبدی نیست که بگوییم حالا روایت سند دارد یا ندارد، آقای خویی حتی برخی از روایات و ولایت فقیه را به خاطر دلالت رد می‌کند، جالب این است که خود آقای خویی در بحث جهاد می فرماید؛ اینها عده و عده می خواهد و نیاز به تجهیزات دارد.
وقتی نگاه اجتماعی می کند می‌گوید بدون اینها نمی شود، ولایت فقیه هم همین است، مگر می شود با ده تا روایت آن را ثابت کرد و با توجه به اینکه برخی روایات در طول تاریخ حذف شده یا سوخته و از بین رفته یا تحریف شده است و یا اصلا نقل اینجور روایان منع منع بسیار شدید داشته است، اقلیت‌ها را درحاکمیت با حساسیت بسیار زیادی و خاصی بررسی می کرده‌اند.
در بیرون هم اگر کسی فوت می کند اقارب و اولیاء او متقبل می شوند روایات هم ارشاد به همین است، اگر روایات هم نبود مردم همین کار را می کردند، اتفاق خاصی نمی‌افتاد؛ حالا شما بیایی وجوب کفایی را مقدم کنی به مقوله ای که در بیرون ساری و جاری است، آنهم اینقدر به صورت جدی؛ بعد بگویی که ما آن طرف روایت نداریم، بنای عقلای جدی روایت نمی خواهد.
نکته: اولیای میت چون معمولا میت را دوست دارند، دوست دارند که مراسم و تجهیز ایشان بهتر و بزرگتر برگزار شود، دیگران که دل نمی سوزانند، طبیعی است که باید مصلحت میت مراعات شود؛ لذا تعبیر روایت این است، ولی باید انجام دهد لانه اشفق.
نکته: چرا گفته می شود اولیاء میت؟ اگر اولیاء میت سرپرستی امورمیت را برعهده نداشته باشند، رعایت حال میت نمی شود؛ ولایت با تولی فرق می‌کند؛ البته ولی بودن یعنی دردسر کسی که ازدواج می کند و ولایت پیدا می کند، باید شبها زودتر خانه بیاید، نفقه و مهریه بدهد و غیره، و زن نیاز به ما یحتاج دارد؛ لذا دنبال ولی و شوهر می رود و الا نیازی به شوهر ندارد.
نماز بر میت تکریم و اکرام کیست؟ تکریم اولیاء است یا تکریم میت؟
در مثل کفن و غسل و دفن و.... تکریم میت است نه اولیاء؛ برخی فرض کرده اند که تکریم اولیاء است، در مثل صلاة بحث مفصل است، آن کسی که جلومی افتد، تکریم اوست مثل امام جماعت، هاشمی، صاحب بیت،....
اینجا اولا و بالذات تکریم میت است؛ اگر یک عالم و صاحب نامی بیاید می گویند اگر او بخواند بهتر است برای میت، اگر ملاک تکریم میت است، نباید روی زمین بماند و باید به بهترین وجه تکریم شود؛ اگر شما گفتی واجب کفایی است ممکن است کسی نیاید و تکریمی صورت نگیرد این سنخ استدلال فقه مقاصدی است.
مذاق شارع مهم است
مذاق شارع را نگاه کنیم؛ آیا تعبدیات است و یا چیز دیگری، آیا این را می توانیم بفهمیم که غرض این است که میت روی زمین نماند، روح غالب شرع و مذاق شارع اینجا حکم می کند که ملاک تکریم میت است و اگر واجب کفایی باشد با تکریم میت سازگار نیست.
این نوع استدلال با نظر آقای خویی کاملا متفاوت است، در نتیجه فقط تعبد محض است؛ تجهیز میت به گونه ای مطلوب در همه جا ملاک است، اگر واجب کفایی کردیم شاید انسان بدبخت و بیچاره ای باشد و کسی سراغ او نیاید، نباید تعبد باشد، باید از باب تکریم میت، سراغ بنای عقلا برویم، اگر اینجوری شد نیازی به اذن ولی هم ندارد.
یک بحث در بحث مذاق شارع است؛ از صاحب جواهر شروع شده است، کسی که ولایت فقیه را انکار کند، گویا از فقه اصلا چیزی نفهمیده است.
نقل قولی از مرحوم خویی
آقای خویی در بحث تقلید از زن می فرماید: ادله ممنوعه نداریم، اما بینی و بین الله ما باشیم و ما با روایاتی که می فرمایند نماز جمعه بر زن واجب نیست، جهاد واجب نیست بیرون برود، باید اجازه بگیرد، مخالطت با رجال موضوعیت ندارد؛ در مجموع می‌فهمیم نمی شود کسی بگوید زن می تواند مرجع تقلید شود.
ارشاد به حکم عقل
آیا می شود مباحث اجتماعی را که ارشاد به حکم عقل است؛ البته با تغییراتی گفت، اصل حکومت بر بنای عقلاست مثل تقدم رییس و.... همه بنای عقلاست آیا می شود گفت نماز بخوانیم به جای دعا و...؛ اما اصل قضیه تکریم میت است، مال همه جای جهان است و تکریم میت باید بشود.
اگر گفتی تکریم اولیاء مقدم است جور در نمی آید و با روح حاکم بر شرع سازگار نیست، چون میت نباید روی زمین بماند؛ لذا بر اولیاء تکلیف شده است، نه اینکه حق اینها باشد، تا میت بماند تکلیف است، تا میت نماند و هرج و مرج نشود؛ برخی در دفاع از حق اولیاء گفته اند، اذن آنها لازم است، اصلا چکاره است که اذن بدهند؛ مگر مصلحت اینها مقدم است.
اولی بالمیت یعنی چه؟ یعنی بر دیگران ترجیح دارند، اینکه شوهر احق الناس است، برای غسل همسرش؛ یعنی اینکه حق مطلق از آن اوست، یعنی باید او جهت تکریم میت انجام دهد، باید او را مجبور کنند؛ اگر انجام نداد یا مثل شیر دادن مادر به بچه، آیا مادر می تواند بگوید شیر نمی‌دهم و یا حق حضانت پدر نسبت به فرزند؛ و صلی الله علی محمدو آله الطاهرین./102/م