vasael.ir

 به گزارش خبرنگار وسائل، نشست کودکی فراموش شده با عنوان «کودک همسری ازدو منظرفقهی و قانونی» با حضور طیبه سیاوشی، عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی و حجت الاسلام علیرضا عابدی، استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد 23 اردیبهشت در تالار رجایی دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.

حجت الاسلام علیرضا عابدی،استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه ما در کشوری هستیم که اساس قوانین باید مطابق با احکام مبین اسلام باشد و این امر ضروری است، گفت: قبل از اینکه بخواهیم در این قانون ها اصلاحی صورت بگیرد نیاز است تا نسبت به مبانی فقهی اشراف و تسلط داشته باشیم.

وی درادامه با طرح این پرسش که آیا لازمه این اصلاحات این موضوع است که فقه سنتی را کنار بگذاریم و با نگاه جدید وارد فقه شویم، تصریح کرد: در واقع فقه سنتی ما که همان فقه جواهری است کافی ودر عین حال پویا است. 

حجت الاسلام عابدی با طرح پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا اسلام؛ کودک همسری را پذیرفته است یا نه؟ آیا این جواز،جواز اسلام است یا امضایی است و در ملل گذشته بوده است؟ کودک همسری مطلق است یا مشروط؟ اگر شرط هایی دارد آیا این شروط در حال حاضر رعایت می شوند، گفت: کودک همسری غیر از مسئله فقهی است  چرا که کودک در فقه منظور ما غیر بالغ است امروز هر فرد زیر 18 سال را کودک می گویند.

انواع بلوغ

وی با بیان اینکه از نظر فقه، سن به عنوان ملاک اصلی نیست و بلوغ مطرح است، تصریح کرد: ما بلوغ جنسی، ازدواج و مالی قائل هستیم و در عین حال بلوغ عبادی که برای دختران نه سال و برای پسران پانزده سال است وربطی به بلوغ مالی ندارد و از طرفی بلوغ مالی هم ربطی به بلوغ ازدواج ندارد.

حجت الاسلام عابدی با اشاره به این مطلب که بلوغ نکاح را می توان در سن بالاتر تعریف کرد، تصریح کرد: برخی بلوغ شناور را نیز تعریف می کنند که بسته به زمان و مکان و شرایط جامعه تغییر می کند.

وی درادامه با طرح این پرسش که آیا اسلام کودک همسری را پذیرفته است، تصریح کرد: همه فرق اسلامی روی این موضوغ اتفاق نظر دارند که ولی طفل می تواند دختر یا پسر نابالغ را به نکاح درآورند.

 کودک همسری به معنای حرمت نیست

این استاد دانشگاه با طرح این پرسش که آیا کودک همسری،حکم تأسیسی اسلام است یانه، گفت: در واقع کودک همسری امری دینی نیست و عرفی است و اسلام آن را در موارد خاصی امضاء کرده است و در عین حال تأسیس اسلام نیست و در شرایطی که موضوعی امضایی باشد عقلا می توانند درباره شرایط مختلف آن فکر کنند چرا که بسته به زمان متغیر است.

وی درادامه با طرح پرسش دیگری مبنی بر اینکه فرض بر این است که اسلام  کودک همسری را تجویز کرده است آیا تشویق نیز کرده است، گفت: از سوی ائمه اطهار(ع) این ازدواج ناپسند است  و نه تنها تشویق نشده است بلکه برحذر شده اما به معنای حرمت نیست.

حجت الاسلام عابدی درباره مطلق یا مشروط بودن جواز کودک همسری در اسلام گفت:  ما ازدواج مطلق را در بسیاری از ادیان داریم که  به پدر و مادر اجازه داده است که دختر خودشان را بفروشند اما اسلام این موضوع را نپذیرفته است و چندین شرط را مقابل این ازدواج ناخواسته طفل گذاشته است.

شرایط مشروط اسلام برای کودک همسری

این محقق و پژوهشگر حوزوی با اشاره به این مطلب که مشروط بودن کودک همسری در اسلام به این معنا است که ازدواج آری اما نزدیکی نه، گفت: در واقع براساس این حکم مشروط ازدواج کودک به این معنا است که مرد حق نزدیکی را ندارد تا وقتی که کودک به سن بلوغ برسد.

وی درباره ضمانت های اجرایی حکم مشروط بودن اسلام درباره کودک همسری اظهارکرد: اگر این شخص از قانون الهی تخطی کند و با کودک مباشرت جنسی داشته باشد  که منجر به صدمه جنسی به دختر شود آن طفل برآن مرد حرام ابدی است که این امر مجازات سنگینی است.

عضوهیأت علمی گروه فقه ومبانی دانشگاه فردوسی ادامه داد: از دیگر ضمانت هایی اجرایی این است که مرد باید دیه کامل زن را بپردازد و نفقه این زن تا مادام العمربر عهده اوست حتی اگر طلاق بدهد و علاوه بر این ضمانت ها، این طفل از مرد ارث می گیرد و مشاهده می شود که اسلام دراین باره سخت گیری داشته است که در هیچ دین دیگری وجود ندارد.

مصلحت کودک

 حجت الاسلام عابدی درباره شروط دیگر کودک همسری که از سوی اسلام مطرح شده است، گفت: شرط دوم این است که این ازدواج مشروط به مصلحت کودک است و پدر و مادر حتی حق ندارد بنا به مصلحت خودشان و یا زوج برخلاف مصلحت کودک این کار را انجام دهند.

وی با بیان اینکه اگر مصلحت کودک در این امر نادیده گرفته شود، طفل هنگام بلوغ می تواند ازدواج را فسخ کند، بیان داشت: حتی برخی گفته اند که اگر مصلحت کودک مد نظر نباشد این امر باطل است و اسلام در صورتی این اذن را به ولی داده است  که به مصلحت کودک باشد.

این محقق و پژوهشگر حوزوی با اشاره به این مطلب که همه احکام اولیه مشروط به یک سری شرایط عمومی هستند، تصریح کرد: در عین حال عناوین ثانویه حائز اهمیت هستند که اگر کسی با این موارد آشنا نباشد نمی تواند حکم را به درستی اجرا کند.

اجرای حکم اولیه مشروط به حکم ثانویه

 حجت الاسلام عابدی  با بیان اینکه اگر حکم اولیه که ولی می تواند دختر یا پسر را در حالی که به سن بلوغ نرسیده اند تزویج کند، پذیرفته ایم، نیاز است تا به احکام ثانویه ادله لاحرج و لاضرر این امر توجه شود،خاطرنشان کرد: به زبان ساده، همین فقه سنتی ما با همین ساز و کار می گوید که اگر حکم اولیه از حالت طبیعی خارج شد ومنجر به  ضررهای روحی، روانی و عاطفی و جنسی انسان شود شما حق ندارید حکم اولیه را اجرا کنید.

وی درادامه با طرح این پرسش که آیا می توانیم بگوییم ازدواج کودکان اغلب ضرر است، تصریح کرد در واقع امروز ضرر حکم فقیه را تغییر می دهد چرا که براساس مبانی فقهی تمامی احکام تابع مصالح هستند و به همین دلیل ممکن است تغییر کنند.

کودک همسری به مصلحت نیست

عضوهیأت علمی گروه فقه ومبانی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه اگر مصلحت تغییر کند حکم هم به تبع آن عوض می شود، تصریح کرد: این موضوع یک مبنای مهم در فقه است که می تواند کارساز باشد و مشکلات ما را حل کند چرا که شرایط امروزی تغییر کرده و دختر نه ساله هزار پیش با دختر نه ساله امروزاز لحاظ روحی و جنسی متفاوت است و امروز کودک همسری به مصلحت نیست که می توان حکم را عوض کرد.

وی درادامه با تأکید براین مطلب که ما در این مسئله نباید افراط و تفریط داشته باشیم، تصریح کرد: افراط این مسئله بدان معنا است که حتی پدر و مادرهم حق ندارند نسبت به احکام ثانویه بی توجه باشند و تفریط بدین معنا است که کودک همسری به صورت قطعی ممنوع شود چرا که در برخی شرایط مصلحت طفل ایجاد می کند که ازدواج کند.

حجت الاسلام عابدی درادامه با اشاره به مصداق های کودک همسری در شرایط فعلی گفت: این مسئله درباره آوارگان سوری ملموس است چرا که می خواهند کودک را به خانواده ای بسپارند و خانواده فقر مالی شدید دارد و یک ازدواج خوب می تواند شرایط زندگی را برای کودک سهل و آسان سازد.

وی با بیان اینکه در برخی شرایط پدر و مادر توانایی مالی و جسمی و فرهنگی ندارند و مصلحت طفل ایجاد می کند که در طفولیت ازدواج داشته باشد و به همین دلیل نباید حداقل هارا حدف کرد، تصریح کرد: اشکالی که به قانون فعلی است درباره تعیین سن ازدواج 13 و 15 است که به جای سن 15، کف 18 سالگی مد نظر شود واگر شارع ببیند که ازدواج دختر زیر 18 سال آسیب زا است لزوم حداقلی را بپذیریم که اگر خلاف آن باشد هر لایحه ای که داده شود از سوی شورای نگهبان رد می شود.

نباید استثناها را درباره کودک همسری حذف کرد

حجت الاسلام عابدی با بیان اینکه نباید استثناها را درباره کودک همسری حذف کرد، گفت:  از طرفی باید تضمین های لازم برای مخالفت با این موضوع تعریف شود که اگر پدر تزویج کرد تضمین های کیفری درباره آنها گرفته شود و حتی نسبت به حق آموزش کودک نیزمصلحت ها رعایت شود.

طیبه سیاوشی،عضو فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی درباره کودک همسری از منظر قانون، به بررسی و تغییرات قوانین چندگانه درباره این موضوع در قبل و بعد از انقلاب پرداخت.

پدیده کودک همسری برخاسته از فقر است

وی با بیان اینکه با توجه به تحقیقات و پژوهش های انجام شده پدیده کودک همسری برخاسته از فقر است، تصریح کرد:در واقع این امر تبعات منفی بسیاری دارد که از آن جمله می توان به کوتاه شدن دوران کودکی اشاره کرد.

سیاوشی با اشاره به این مطلب که این موضوع سبب ازدواج های ناپایدار می شود، اظهارکرد: در واقع این بچه ها در سنین پایین از سیکل آموزشی خارج و از آموزش های رسمی بی بهره می شوند.

 ما حمایت های کافی را درباره ازدواج کودکان و نوجوانان نداریم

وی با بیان اینکه کودکان به دلیل نداشتن مهارت آسیب پذیر می شوند، تصریح کرد: درواقع حاشیه نشین های تهران هم دست کمی از حاشیه نشین های مشهدی ندارند چرا که آنها با همان فرهنگ عشیره ای و قبیله ای آمدند و دختران را وادار به ازدواج می کنند و این درحالی است که ما حمایت های کافی را در این زمینه از کودکان و نوجوانان نداریم.

سیاوشی با اشاره به لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان در صحن علنی مجلس گفت: این طرح برای افراد زیر 18 سال است است که آنان تحت حمایت قانون قرارمی گیرند حتی اگر ازدواج نکرده باشند.

وی درادامه با طرح این پرسش که آیا قانون می تواند همه این مشکلات را حل کند، خاطرنشان کرد: حقوقدانان می گویند که قانون فرهنگ ساز است و آموزش ها تأثیرات فراوانی دارند ودر عین حال دولت باید راهکار قانونی برای عدم ثبت ازدواج بیان کند.

 این نماینده مجلس با اشاره به این مطلب که پدیده کودک همسری یکی از پدیده هایی است که بیش از 90 درصد در بین خانواده های بی بضاعت و فقیر است، تصریح کرد: آنان با مهاجراین ازدواج می کنند و فرزندان فاقد شناسنامه می شوند  و مردان از ایران می روند و مشکل عدم هویت دارند.

وی با تأکید بر این مطلب که  تا قبل از اینکه مسئله ای تبدیل به  بحران شود باید جلوی آنها را گرفت، اظهارکرد: در واقع این لایحه علاوه بر مستحکم شدن حریم خانواده، تبعات منفی کودک همسری را نیز کاهش می دهد چرا که با نبود رشد عقلانی ازدواج صورت می گیرد و اصلاح قوانین در این مسیر راهگشا است.

سیاوشی درادامه با بیان اینکه ما فقه را نمی شناسیم چرا که فقیه نیستیم و کسانی که در فراکسیون زنان کار می کنند به این مسئله اذعان دارند، بیان داشت: اما در جلسات ما از کارشناس جامعه شناس، حقوقدان، وکیل و حتی سکسولوژیست نیز بهره برده ایم.

اهمال کاری صدا وسیما درباره کودک همسری

وی دربخش دیگری از سخنان خود با انتقاد نسبت به صدا وسیما که درباره کودک همسری در مباحث فرهنگی و آموزشی کمکی از سوی آنها صورت نگرفته است، اظهارکرد: در باره طرح این مباحث در رسانه ملی هر بار به دلیل نداشتن بودجه از سوی انان اهمال کاری صورت گرفته است در حالی که صدا وسیما می تواند درباه این موضوع بیشتر کمک  و همراهی داشته باشد.

این نماینده مجلس درادامه با اشاره به فعالیت هایNGOکه درباره خانواده مشغول هستند، تصریح کرد: دربرخی شرایط نسبت به فعالیت این نهادها هشدارهایی داده می شود و این درحالی است که نیاز به همکاری آنان وجود دارد چرا که آسیب های فراوانی در این زمینه وجود دارد که قابل ترمیم نیست.

وی درادامه با تأکید بر این مطلب که علاوه بر فقر مالی، فقر فرهنگی نیز درکشور وجود دارد،خاطرنشان کرد: در عین حال باید توانایی های دستگاههای فرهنگی برای جلوگیری از این امرنهادینه شود و از طرفی افرادی که در دادگاهها هستند آموزش ببیند.

این نماینده مجلس ادامه داد: ما جنبه های فقهی کودک همسری را نمی شناسیم اما نسبت به جنبه های انسانی این موضوع که خانواده با آن مواجه و روبرو هستند آگاهی داریم./924/ص

تهیه  و تنظیم: فاطمه ترزفان