به گزارش خبرنگار وسائل، کتاب «مسأله‌شناسی مطالعات سیاسی اسلامی» تألیف سید صادق حقیقت در 320 صفحه و توسط پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و بوستان کتاب قم آن را منتشر کرده است.
پژوهش حاضر، عهده‌دار یافتن مسائل مهم در حوزه مطالعات سیاسی اسلام؛ اعم از فقه سیاسی، فلسفه و کلام و مطالعات سیاسی تجربی با گرایش اسلامی است.
در این اثر، سؤال‌ها، آسیب‌ها، معضلات و نیازهای پژوهشی در زمینه مطالعات سیاسی اسلامی با توجه به نیازهای جهان اسلام و برای کمک به پژوهش‌گران این حوزه، مورد بررسی قرار گرفته است.
این کتاب به دنبال یافتن مسائل موجود در حوزه مطالعات سیاسی اسلامی و تعیین حدود آن‌هاست؛ در این پروژه، سؤالات، آسیب‌ها، معضلات و نیازهای پژوهشی در زمینه مطالعات سیاسی اسلامی با توجه به نیازهای کنونی جهان اسلام مورد بررسی قرار می‌گیرد.
طبقه‌بندی مسائل مطالعات سیاسی اسلامی می‌تواند معیاری منطقی را در این زمینه الگوی خود قرار دهد و محققان را هم در زمینه طبقه‌بندی مسائل فوق و هم در تحلیل ابعاد هر مسأله رهنمون سازد.
تحقیق درباره مطالعات سیاسی اسلامی به لحاظ بنیادی و راهبردی بودن، می‌تواند به شکل مجرد طرح شود یا ناظر به مشکلات واقعی جامعه باشد در هر دو حالت، در صورتی تحقیقات مثمر است که با تفکری نظام‌مند به آن‌ها نگریسته شود و جایگاه هر مسأله در کل مسائل اندیشه سیاسی اسلام مشخص گردد؛ در درجه بعد باید هر مسأله به نحو شایسته کالبد‌شکافی و ابعاد آن به بحث گذارده شود.
طبقه‌بندی مسائل؛ آ‌ن‌گونه که در فهرست مطالب کتاب طراحی شده است؛ متکفل امر اول و محتوای پژوهش، متکفل امر دوم می‌باشد.
نویسنده در توضیح هریک از مسائل اندیشه سیاسی اسلام، ابتدا به طرح مطلب به شکل عام و سپس به طرح ابعاد آن مسأله در حوزه مطالعات سیاسی اشاره کرده است.
هدف این کتاب، یافتن سرفصل‌های کلی مسائل این حوزه است، نه محورهای جزیی تحقیقاتی در این زمینه؛ همچنین وظیفه این پژوهش گرد‌آوری علمی و تحلیلی نظرهای مکتوب و غیرمکتوب متفکران در زمینه طبقه‌بندی و تحدید چارچوب مسأله‌ها می‌باشد، نه یافتن پاسخ برای آن‌ها.
مقصود از مسأله‌شناسی در این پروژه، شناخت مسائلی از اندیشه سیاسی اسلام است که برای ما به دلیل به چالش کشیدن دیگر مبانی مقبول یا مشهور موضوعیت می‌یابد؛ بنابراین ضرورت دارد که درباره آن کار پژوهشی مستقل صورت پذیرد.
در این کتاب، مقصود از اندیشه سیاسی، اصطلاح اعم آن است، نه اعم‌الاعم؛ طبق این مبنا، نسبت بین اندیشه سیاسی و فلسفه سیاسی، عموم و خصوص مطلق معرفی می‌شود.
مباحثی که در فصل اول ذکر شده‌اند، به روش استقرایی تهیه گردیده‌اند؛ در فصل اول، هشت مسأله مهم در حوزه فلسفه دانش‌های سیاسی به چشم می]ورد که هریک از آن‌ها می‌تواند به مسائل ریزتری تقسیم شود.
مباحث فصل دوم تا پنجم، از دیدگاه نویسنده، درجه اول هستند و تحت عنوان «مطالعات سیاسی اسلامی» یا «دانش سیاسی اسلام» قرار می‌گیرند.
تقسیم فصول دوم تا پنجم نیز بر این اساس صورت گرفته که گرایش و رهیافت به سیاست، یا شکل فلسفی و کلامی دارد یا شکل فقهی و یا شکل علمی؛ البته در فصل‌بندی کتاب، فلسفه سیاسی از کلام سیاسی جدا شده است.
همچنین نگارنده در فصل‌های دوم تا پنجم، هم از مسائل فلسفه سیاسی، کلام سیاسی، فقه سیاسی و سیاست بحث کرده و هم به تاریخ اندیشه سیاسی مسلمانان در زمینه‌های فوق پرداخته است.
براساس نکات فوق، هدف این پژوهش طبق گفته نویسنده آن، معرفی چارچوب‌ها و مسائل موجود در حوزه اندیشه سیاسی اسلام می‌باشد؛ تحلیل مسائل موجود در این زمینه بدون گرایش خاص علمی صورت می‌پذیرد.
هدف نویسنده در این کتاب، رد برخی احتمالات و تأیید برخی دیگر نیست، بلکه می‌‌خواهد ابعاد و وجود مختلف مسائل اندیشه سیاسی اسلام را به بحث گذارد و زمینه را برای تحقیقات بعدی محققان در این باره مهیا کند.
از این‌رو در هر عنوان سعی داشته است که در درجه نخست، توضیحی اجمالی از مسأله مورد نظر به شکل عام داده شود تا زمینه طرح آن در حوزه اندیشه اسلامی و بالاخص جامعه ایران اسلامی فراهم گردد.
از لحاظ ساختاری کتاب مذکور مشتمل بر مقدمه و پنج فصل است که در مقدمه هدف و مفاهیم پژوهش و منطق حاکم بر طبقه‌بندی اندیشه سیاسی اسلام مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل نخست این کتاب مسائل فلسفه دانش‌های سیاسی اسلامی را عنوان کرده است که در آن هشت مسأله که به نحو استقرایی گرد هم آمده‌اند، اشاره شده است.
نویسنده در فصل دوم مسائل و تاریخ فلسفه سیاسی اسلامی را مورد بررسی قرار داده است که ابتدا مهم‌ترین مسائل فلسفه سیاسی اسلامی و سپس ضرورت تدوین تاریخ فلسفه سیاسی اسلامی را مطرح می‌کند.
هدف از طرح مسأله‌های موجود در فلسفه سیاسی اسلامی آن است که مباحث این رشته را با نگاهی آسیب‌شناسانه معرفی و مرزهای آن را تحدید نماید و به اعتقاد نویسنده به برخی از موضوعات مطرح شده در این فصل از دیدگاه فقهی هم می‌توان نگریست؛ اما از باب تغلیب، این‌گونه عناوین را در مسائل فلسفه سیاسی اسلامی جای دادیم.
فصل سوم تحت عنوان مسائل و تاریخ کلام سیاسی اسلامی است که نگارنده در این باره چنین آورده است: کلام سیاسی اسلامی نیز همانند فلسفه سیاسی اسلامی، دارای مسائل و تاریخ خاص خود است؛ کلام سیاسی بی‌بهره از امداد وحی نیست و با ادله و روش عقلی و نقلی به اثبات گزاره‌های دینی می‌پردازد و از این‌جاست که از فلسفه سیاسی فاصله می‌گیرد.
فصل چهارم، مسائل و تاریخ فقه سیاسی مورد بررسی قرار می‌گیرد که مؤلف، مسائل مربوط به فقه سیاسی را در چهار دسته جای می‌دهد؛ مسائل مربوط به نظام سیاسی اسلام، مسائل مربوط به سیاست داخلی، مسائل مربوط به سیاست خارجی و مسائل مربوط به تاریخ اندیشه سیاسی فقهای اسلامی.
نویسنده معتقد است که برخی از عناوین همچون تحزب، دارای این قابلیت هستند که در فقه سیاسی بحث شوند؛ همچنین در این فصل به قواعد فقه سیاسی اشاره‌ای مختصر دارد.
فصل پنجم این کتاب تحت عنوان مسائل و تاریخ مطالعات سیاسی تجربی(باگرایش اسلامی)، به سه مبحث مسائل دوران کلاسیک، مسائل معاصر و تاریخ اندیشه سیاسی علمای اسلامی می‌پردازد.
آن‌چه در این فصل مدنظر است، مطالعات سیاسی به عنوان یک علم تجربی می‌باشد؛ در واقع، نوع نگرش به سیاست می‌تواند فلسفی(و کلامی)، یا فقهی و یا علمی باشد.
نویسنده، فصل‌های پیشین را مختص نگرش فلسفی، کلامی و فقهی به سیاست معرفی می‌کند و این فصل را به نگرش علمی به سیاست اختصاص داده است.
اولین سؤالی که در این‌باره ممکن است مطرح شود، امکان اتصاف مطالعات سیاسی تجربی به وصف «اسلامی» را برای بازگذاشتن چنین احتمالی بود که در عنوان مطلب از قید «با گرایش اسلامی» استفاده شد./604/م