به گزارش سرویس مکتب دفاعی پایگاه اطلاع رسانی وسائل؛ حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی پس از مفهوم شناسی امر به معروف و نهی ازمنکر، به بررسی دو واژه معروف و منکر در روایات پرداختند و برخی از روایات باب امر به معروف و نهی از منکر را در کتاب امر به معروف و نهی از منکر وسائل الشیعه را مورد بررسی قرار دادند.
بسمه تعالی
یکی از بهترین متون که می‌توان درباره چارچوب‌های معروف و منکر مراجعه کرد جلد 16 وسائل الشیعه هست که بعد از کتاب جهاد نفس وارد بحث امربه‌معروف و نهی از منکر گردیده‌اند.
کتاب امربه‌معروف و نهی از منکر چند باب دارد:
1-ابواب الامر والنهی:41 باب درباره وجوب و تحریمی که از مصادیق و ابعاد وجوب امربه‌معروف و نهی از منکر در آن وجود دارد.
2-ابواب فعل المعروف:39 باب درباره انواع معروفی که امر به آن‌ها لازم است را در بردارد.
اولین باب از ابواب امربه‌معروف و نهی از منکر به اهمیت امربه‌معروف و نهی از منکر پرداخته است و بعدازآن وارد شرایط امربه‌معروف و نهی از منکر گردیده است و بعد درجات امربه‌معروف و نهی از منکر را بیان نموده است و بعد از بیان چند باب دیگر سراغ امربه‌معروف و نهی از منکر در خانواده و فرزندان و والدین می‌رود و در باب بعدازآن به بیان معارف متفاوتی که لازم است و منکراتی که ترک آن‌ها واجب است ـ که درنتیجه امر به آن‌ها واجب و یا نهی از ترک آن‌ها هم واجب است ـ می‌پردازد.
ازآنجاکه در ابواب دوم به لحاظ واژگانی دقت شده است، باید توجه داشت که اسالیب استفاده از معروف و منکر در روایات چیست؟! و بعدازآن به مفهوم شناسی بپردازیم.
اولین کاربرد در معروف و منکر همین کاربرد معروف و منکر در امربه‌معروف و نهی از منکر است که درباره اهمیت امربه‌معروف و نهی از منکر و حکم و شرایط آن بیان گردیده است.
دومین کاربرد آن مواردی است که به‌عنوان مصداق امربه‌معروف و نهی از منکر ذکر گردیده است.
سومین کاربرد آن مواردی است که امربه‌معروف و نهی از منکر با همین تعبیر در عداد فضائل دیگر ذکر گردیده است و از باب سیاق ممکن است برداشتی بیش از خود تعبیر امربه‌معروف و نهی از منکر داشته باشیم؛ به‌عنوان‌مثال واجبات را بیان کرده‌اند که یکی از آن‌ها امربه‌معروف و نهی از منکر است یا اموری را دارای فضیلت شمرده‌اند که یکی از آن‌ها امربه‌معروف و نهی از منکر است که در این موارد ممکن است ما به سبب سیاق کلام قیود و شرایطی را بیش ازآنچه در خود امربه‌معروف و نهی از منکر بیان‌شده است پیدا کنیم.
چهارمین کاربرد آن مواردی است که به‌عنوان معروف و فعل معروف آمده است.
پنجمین کاربرد آن مواردی است که در آن‌ها درباره فعل معروف سخن گفته‌شده است، ازجمله خواص و زوایا و...، یا حتی مصادیقی به‌عنوان فعل معروف ذکرشده‌اند و یا فعل معروف در ردیف امور مستحسن دیگر ذکرشده است و از سیاق مانند همان چیزی که در باب امربه‌معروف و نهی از منکر عرض شد، چیزی بیش از اموری که فعل معروف و خواص آن را بیان کرده‌اند، برداشت شود.
همین سه نوع درباره فعل منکر نیز صادق است، یعنی در مورد فعل منکر یا اعتراف به فعل منکر، یا اموری که در اقدام به منکر آمده است از ضررها و آسیب‌ها و...و یا مصادیق و تطبیقات منکر یا منکرات و یا اینکه فعل منکر در عداد معاصی و امور قبائح دیگر ذکرشده است و از سیاق آن می‌توان ارتباطی بین آن‌ها به دست آورد و معنای منکر را تا حدی حدس زد.
این‌ها اقسام کاربرد در روایات است، ولی در آیات ازآنجاکه محدود بود می‌توانستیم بدون دسته‌بندی و پیش‌فرض ورود در معنا پیدا کنیم ولی در روایات به علت کثرت موارد اگر چارچوبی نباشد مطلب مشوش می‌شود، البته آنچه تاکنون گفتیم دسته‌بندی در معنای معروف و منکر در روایات نبود بلکه این تقسیم‌بر اساس اسالیب بیان معروف و منکر در کلمات پیامبرصلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام بود.
منابع بحث:
و سیر بحث ما طبق همین روالی که بیان شد خواهد بود؛ البته بر اساس روایات در وسائل و با دقت و توجه به اینکه وارد بحث‌های دیگری که وجود دارد نشویم. کما اینکه در آیات نیز نسبت به حدود و شرایط و ضوابط و...در امربه‌معروف و نهی از منکر بحث‌های زیادی وجود داشت که بحث از آن‌ها را در حکم امربه‌معروف و نهی از منکر مطرح خواهیم کرد و فعلاً در مقام تبیین مفهوم معروف و منکر هستیم و لذا سعی داریم این دقت را در بحث روایات نیز داشته باشیم.
والسلام علیکم.
پایان
120/907/د