vasael.ir

کد خبر: ۴۰۸۶
تاریخ انتشار: ۱۸ دی ۱۳۹۵ - ۱۰:۴۰ - 07 January 2017
درس خارج فقه آیت الله یزدی/ جلسه 38

بررسی مسئله وطی به شبهه در نشر حرمت

پایگاه اطلاع رسانی وسائل ـ آیت الله یزدی، در جلسه سی و هشتم درس خارج فقه خود گفت: از مسائل مهمی که سبب نشر حرمت می شود و از ملحقات بحث مصاهره است، وطی به شبهه است که برخی از موارد حرمت از همین باب صورت می گیرد.

 به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل، آیت الله محمد یزدی، در سی و هشتمین جلسه درس خارج فقه خود که در روز دوشنبه مورخه 13 اردیبهشت 95 برگزار گردید به سبب سوم نشر حرمت و فروعات آن اشاره کرد و گفت: یکی از بحث های جدی در این باب مساله وطی به شبهه و احکام آن است که از مسائل مهم آن وطی به شبهه بین پدر شوهر و عروس است که اگر اتفاق بیفتد طبق نظر مشهور منکوحه پدر بر فرزندش حرام است و باید از هم جدا شوند و دو مهریه به آن زن باید پرداخت گردد.

وی در ادامه گفت: آن چه از انصراف آیه و عرف می توان فهمید این است که صدق آیه شریفه بر زن پدر انسان است که سال ها زندگی مشترک داشته اند و صرف وطی به شبهه را نمی توان زن پدر محسوب کرد اما در طرف مقابل دقت شارع در مساله فروج و دماء نیز باید رعایت شود.

این استاد حوزه در پایان به فرع دیگری در باب نکاح با خواهر زاده و یا برادر زاده همسر اشاره کرد و گفت: فقهای عامه علی الاطلاق گفته اند که نکاح با عمه هم زمان با دختر برادر و یا خاله هم زمان با دختر خواهر حرام است اما در بین فقهای ما تفاوت فتوا وجود دارد و منشا آن اختلاف روایات است.

 

اهم مباحث این جلسه به شرح ذیل می باشد:

 

خلاصه ای از مباحث گذشته

مصاهره در این قضیه صدق می کند. فرض کنید آن چه که امروزه مرسوم است که مدتی عقد بستگی دارند و استمتاعات غیر وطی دارند ولی زن و شوهر هستند. اگر صرف عقد بدون مباشرت جنسی بود چه آثار تحریمی دارد؟

بر مادر این زن که عقد خوانده شده ولی مباشرتی نیست حرام می شود و این زن نیز بر پدر شوهر حرام می شود و مشروط به بحث دخول نیست. حلیله پسر به صورت مطلق حرام بیان شده است و این به نفس عقد است و قید دخول ندارد.

بر بچه های مرد نیز این زن حرام می شود زیرا منکوحه پدر هستند و در این مورد نیز قید دخول نداریم. مساله مهمی که در اینجا مطرح است مادر زن است که وقتی عقدی خوانده شد مادر این زن که امهات نسائکم باشد به نفس عقد حرام می شود یا مقید به قید دخول است؟ صریح آیه می گوید که در مورد ربیبه نیاز به شرط وطی است اما در مورد مادر زن برخی گفته اند که «اللاتی دخلتم بهن» هم قید برای ربائبکم و هم امهات نسائکم است و اگر دخول نباشد این حرمت برای هیچ یک نیست.

 

دو قول مطرح می شود:

  1. مادر زن بدون این قید نیز حرام است زیرا به محرمات قبلی عطف شده است که این قول مشهور است.
  2. مادر زن در این فرض حرام نیست زیرا «اللاتی دخلتم بهن» را برای هر دو در نظر گرفته اند.

بنابراین عقد تنها بدون وطی منشاء حرمت مادر زن می شود و این قید برای ربائب است و ربطی به «امهات نساء» ندارد. در روایات باب به تفصیل بحث کرده اند که شامل دو دسته می شود:

دسته اول می گوید: «البنت و الام علی السواء» همان طور که حرمت در دختر زن مقید به دخول است در مورد مادر زن نیز همین صورت است و در باب بیستم از ابواب محرمات بالمصاهره در وسائل آمده است که دو تا روایت از ابن دراج است. بین آقایان اختلاف است که این جمله مربوط به راوی است یا بیان امام علیه السلام است که اگر مربوط به راوی باشد نمی توان به این روایت تمسک کرد و تضعیف می شود زیرا نمی دانیم که مربوط به امام هست یا خیر؟

روایت جمیل صحیحه است ولی در برابر این، روایت دیگری نیز داریم که می فرماید:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَى الْخَشَّابِ عَنْ غِیَاثِ بْنِ کَلُّوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ الْأُمَّهَاتُ مُبْهَمَاتٌ دُخِلَ بِالْبَنَاتِ أَوْ لَمْ یُدْخَلْ بِهِنَّ فَحَرِّمُوا وَ أَبْهِمُوا مَا أَبْهَمَ اللَّهُ‏.

بنابراین فرموده اند که این قید برای بنت است و ربطی به ام ندارد. در نتیجه این روایت را مطابق مشهور دانسته اند و عمده این که آن دو روایت را کنار گذاشتند و این روایت را اخذ کرده اند این است که مرحوم شیخ می فرمایند که اگر قید را برای هر دو بگیریم خلاف قرآن است. این سخن درست است زیرا در روایت متعارض به ما گفته اند که باید به کتاب خدا مراجعه کرد و اگر مخالف قرآن بود ارزشی ندارد.

 

بیان مطالب

چند مساله در باب اماء ذکر کرده اند که به دلیل عدم مبتلی به بودن از آن می گذاریم. بعد از مساله مصاهره عقد نکاح دائمی که با وطی و بدون آن باشد اثر حرمت آن را ذکر کردند و در مساله ام الزوجه برخی قائل به تحریم و برخی قائل به عدم تحریم بودند که منشا روایت و استظهار در آیه شریفه بود ولی حق با مشهور بود و همین که عقد واقع شود زوجیت و ام الزوجیت محقق می شود.

در روایات نیز نباید مخالف قرآن را اخذ کرد و مرحوم شیخ به همین استناد کردند. قرآن علی الاطلاق می گوید که ام الزوجه حرام است و قیدی ذکر نکرده است.

 

وطی به شبهه

مساله فعلی که ممکن است واقع شود این است که اگر وطی به شبهه ای بین پدر شوهر و عروس انجام شد به تصور این که همسر خودش می باشد مساله چگونه است؟

موطوئه که بر شخص حرام بوده است و شبهتاً مورد وطی قرار گرفته است و منکوحه پدر واقع شده است و بر شوهرش حرام می شود و وطی قدر متیقن است که نکاح صدق می کند اما گفته اند که این وطی به شبهه منشاء حرمت نیست و این زن بر شوهرش حرام نیست و علت این است که این ها زن و شوهر بوده اند و پدر شوهر و عروس نمی خواستند که این حرام را مرتکب شوند ولی شبهه ای رخ داده است که لاحق بر حلیت است.

در رضاع لاحق و سابق نداشتیم و گفتیم در هر صورت نشر حرمت وجود دارد و اگر مادربرزگ به نوه اش شیر می داد زن بر شوهرش حرام می شد و در سایر مسائل نیز این چنین بود. اگر بگوییم وطی به شبهه منشاء حرمت است آیا شوهر می تواند با زن خودش مباشرت داشته باشد؟

پاسخ: خیر و اگر عالماً مباشرت صورت گیرد زانی محسوب می شود ولی اگر جاهل به حرمت منکوحه أب باشند مسئول نیستند و اگر یکی عالم بود و دیگری جاهل باشد شخص جاهل مسئول نیست و دیگری باید مورد حد واقع شود.

پسر حد طرف پدر را نمی تواند انجام دهد ولی برعکس مشکلی ندارد. اگر نمی دانستند و مباشرت انجام شد مهر مجددی به همین خاطر به عهده پدر می آید. این زن یک مهریه به خاطر اصل ازدواج با شوهرش دریافت می کند و مهریة دیگری (مهرالمثل) به خاطر این وطی به شبهه باید توسط پدر شوهر پرداخت شود و این مساله در صورت جهل است ولی در صورت عمد حد زنا جاری می شود. این زن با وطی به شبهه بر هردو حرام می شود و این منشاء صدق منکوحه الاب است.

شبهه ای در اینجا دارم که می خواهم بیان کنم. آیه شریفه می فرماید:

(وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ مِنَ النِّساءِ إِلاَّ ما قَدْ سَلَفَ إِنَّهُ کانَ فاحِشَةً وَ مَقْتاً وَ ساءَ سَبیلاً) سوره نساء آیه 22

آیا ظاهر این آیه انصراف در زن های رسمی پدر ندارد که به اصطلاح زن بابا می گویند که این بر فرزند حرام است حتی اگر پدر از دنیا برود. پس آیه انصراف به این وطی به شبهه ندارد که منکوحه لغوی است.

می خواهم بگویم که ظهور آیه در مورد موارد متعارف است که زن بابا گفته می شود ولی این فرض وطی به شبهه زن بابا محسوب نمی شود. عرفاً مقصود آیه مورد دوم نیست بلکه قسم اول را شامل می شود. اگر این ادعا را قبول کنیم وطی به شبهه منشاء حرمت نمی شود و موضوعاً خارج است و صدق آیه بر این مورد وارد نیست. مرحله دیگر این است که بگوییم وطی به شبهه منشاء حرمت نیست و برخی بدان قائل شده اند. وقتی ما قرآن می خوانیم و آیات شریفه را معنا می کنیم می گوییم همان طور که مادر زن شما برای شما حرام است زنهای پدرانتان نیز بر شما حرام است.

دو راه در این که بگوییم این مورد وطی به شبهه حرام نیست بیان کردم و گفتم که اشتباهی واقع شده است و بعد از آن نباید زن و شوهری را از هم جدا کرد که نسبت به مشهور داده اند که منکوحة الاب صدق می کند اما من این نظر را قبول ندارم و ادعا می کنم که در این مورد منکوحه الاب صدق نمی کند. اصل نکاح را برخی وطی و برخی عقد دانستند و مشهور گفتند که عقد ملاک است و در این مورد نیز عقدی اتفاق نیفتاده است.

شاید در قرآن کریم به غیر از یک مورد پیدا نکنیم که نکاح بر وطی اطلاق شده باشد که در جلسه قبل بیان کردیم که در مورد بحث محلل بود که بعد از سه طلاقه نیاز به ازدواج دیگری دارد که باید وطی صورت بگیرد. (حتی تنکح زوجاً غیره) بیان شده است و باید زوجیت محقق شود و اگر زنا باشد ثمری ندارد. اتفاق فتوا نیز بر این است که عقد تنهایی کفایت نمی کند و مباشرت لازم است.

زن بابا بر انسان حرام است و این حرمت شبیه مادر زن است  و  من ادعا می کنم که آیه منصرف است در این که صدق ما نکح آبائکم در این فرض وجود ندارد. به دلیل این که اصولاً شارع مقدس در دماء و فروج احتیاط بیشتری دارد بعید نیست که قول مشهور را قبول کنیم و بگوییم که باید از همدیگر این زن و مرد جدا شوند و دو مهریه باید به او داد.

 

مطلب دیگر

اگر انسان زنی را به نکاح درآورده است و بعد می خواهد دختر خواهر زن را بگیرد که زن انسان خاله او محسوب می شود باید رضایت زن خودش را به دست آورد و این نکاح هیچ اشکالی ندارد و همین مساله در مورد دختر برادر زن نیز لازم است. در عکس این مطلب برخی قائل به عدم جواز شده اند اما در این فرض با اجازه زن بی اشکال می دانند.

فقهای عامه علی الاطلاق گفته اند که نکاح با عمه هم زمان با دختر برادر و یا خاله هم زمان با دختر خواهر حرام است اما در بین فقهای ما اختلاف فتوا وجود دارد و منشا اختلاف تفاوت روایات است.

در باب بیستم بحث مصاهره آورده است:

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا تُزَوَّجُ‏ ابْنَةُ الْأَخِ وَ لَا ابْنَةُ الْأُخْتِ عَلَى الْعَمَّةِ وَ لَا عَلَى الْخَالَةِ إِلَّا بِإِذْنِهِمَا وَ تُزَوَّجُ‏ الْعَمَّةُ وَ الْخَالَةُ عَلَى ابْنَةِ الْأَخِ وَ ابْنَةِ الْأُخْتِ بِغَیْرِ إِذْنِهِمَا.

جمله دوم مطابق نظر مشهور است که لازم نیست از دختر برادر زن و خواهر زن اجازه بگیریم که با عمه و خاله شان ازدواج کنیم. در روایت دو گونه نقل شده است.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَى عَنْ بُنَانِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیه‏ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَةٍ تُزَوَّجُ‏ عَلَى عَمَّتِهَا وَ خَالَتِهَا قَالَ لَا بَأْسَ وَ قَالَ تُزَوَّجُ‏ الْعَمَّةُ وَ الْخَالَةُ عَلَى ابْنَةِ الْأَخِ وَ ابْنَةِ الْأُخْتِ وَ لَا تُزَوَّجُ بِنْتُ الْأَخِ وَ الْأُخْتِ عَلَى الْعَمَّةِ وَ الْخَالَةِ إِلَّا بِرِضًا مِنْهُمَا فَمَنْ فَعَلَ فَنِکَاحُهُ بَاطِلٌ.

دختر خواهر زن و برادر زن را می توان به نکاح درآورد در حالی که عمه یا خاله هست و اذن نیاز دارد. علت این است که در یک روایت «بأس» نیست و در روایت دیگری کلمه «بأس» دارد که با هم متفاوت می شوند و معنی را تغییر می دهند و با هم معارض شده اند.

 

عبارت محقق در شرائع:

«بنت الاخ الزوجه و بنت أخیها الا برضا الزوجة و له ادخال العمه و الخاله علی بنت أخیها و أختها» اگر انسان زنی دارد و می خواهد دختر خواهر زن یا برادر زنش را بیاورد با رضایت آنان اشکالی ندارد و بدون اجازه ممکن نیست. باید این دو مسئله را خوب مورد دقت قرار دهیم که با روایات تطبیق دارد یا خیر؟ اگر کلمه «لا» در روایت باشد حکم آن با بودن کلمه «لابأس» متفاوت است اما قدر مسلم این است که ازدواج با آن دو دسته با اذن عمه و خاله اشکال ندارد./926/907/س

تقریر: محسن جوادی صدر

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۰۹ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۳:۱۱
طلوع افتاب
۰۶:۵۸:۱۴
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۵۳
غروب آفتاب
۱۹:۲۴:۵۴
اذان مغرب
۱۹:۴۱:۵۲