در سومین جلسه درس خارج فقه آیت‌الله موسوی‌جزائری مطرح شد:
اگر صبی ممیز باشد، حیازتش صحیح است
پایگاه اطلاع رسانی وسائل- آیت‌الله موسوی‌جزائری، در جلسه سوم درس خارج فقه خود ضمن ادامة تبیین قاعدة «حیازات مباحات» به بررسی مویدات قرآنی برای حیازت پرداخت و در ادامه نظر خود را دربارة حیازت صبی ابراز داشت.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آیت‌الله سیدمحمدعلی موسوی‌جزائری در جلسه سوم درس خارج فقه که در تاریخ 28 شهریور 95 در حوزه علمیه اهواز برگزار شد، ضمن بررسی مویدات قرآنی بر قاعده فوق حیازت صبی را نیز مورد ارزیابی قرار داد.
وی با بیان اینکه در قرآن آیاتی دال بر مساله حیازت وجود دارد دلالت برخی از این آیات را در مورد تملیک به واسطة حیازت دارای ابهام دانست و افزود: پس آیاتی هم در قرآن وجود دارد که شبیه مدعا است لکن دلالت این آیات تام المطابقه نیست.
او همچنین روایتی که از حیث سند و دلالت از مابقی روایات قوی‌تر است را ذکر کرد و ابراز داشت: دلالت این روایت هم با اشکال مواجه بوده و دلیل منحصر در همان روایتی است که از امیر المومنین بیان شد.
این استاد درس خارج حوزه علمیه اهواز در مورد حیازت صبی نیز ابراز داشت: نظر ما این است که اگر صبی ممیز باشد، حیازتش صحیح است. اما اگر ممیز نبود به دلیل اینکه نمی تواند قصد حیازت کند، حیازات او صحیح نخواهند بود.
تقریرات این درس در ادامه آمده است؛
مویدات قرآنی برای حیازت
در قرآن کریم آیاتی دال بر مساله حیازت وجود دارد. مثل آیه شریفه «هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عَلِیمٌ» [1] این آیه شریفه دال بر این است که همه انسان ها می توانند از هر آنچه که در زمین است استفاده کنند. لکن دلالت آیه مذکور از جهت این که آیا انسان ها می توانند علاوه بر استفاده از آنچه در زمین است، آن ها را تملک نیز کنند ابهام دارد.
ما دنبال اثبات ملکیت بواسطه حیازت هستیم لکن این آیه شریفه انتفاع فی الفعل را جایز می داند.
در آیه اگر لام در«خَلَقَ لَکُمْ» را لام ملکیت بدانیم، حکم وقف عام را پیدا می کند؛ یعنی زمین و آن در آن است برای انتفاع همه خواهد بود. در وقف عام همه مالکند و نتیجه اش آن است که هرکسی که زودتر رسید، می تواند از ثمرات ملک منتفع شود. لذا آیه شریفه، ملکیت حاصل از حیازت را (که تملک ممکن است بیش از نیاز فعلی باشد) ثابت نمی کند.
پس آیاتی هم در قرآن وجود دارد که شبیه مدعا است لکن دلالت این آیات تام المطابقه نیست.
روایتی در کتاب لغطه آمده و دلالت خوبی بر مدعا دارد. روایات دیگری هم هست اما این روایت دلالتاً و سنداً از دیگر روایات اقوی است.
وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَصَابَ مَالًا أَوْ بَعِیراً فِی فَلَاةٍ مِنَ الْأَرْضِ- قَدْ کَلَّتْ وَ قَامَتْ (وَ سَیَّبَهَا صَاحِبُهَا مِمَّا لَمْ یَتْبَعْهُ) فَأَخَذَهَا غَیْرُهُ فَأَقَامَ عَلَیْهَا- وَ أَنْفَقَ نَفَقَةً حَتَّى أَحْیَاهَا مِنَ الْکَلَالِ وَ مِنَ الْمَوْتِ- فَهِیَ لَهُ وَ لَا سَبِیلَ لَهُ عَلَیْهَا- وَ إِنَّمَا هِیَ مِثْلُ الشَّیْ‌ءِ الْمُبَاحِ.[2]
اشکال کرده اند و فرموده اند: اباحه در اینجا مشروط به احیاء است؛ حال آنکه ما کفایت صرف الحیازه برای تملک را می خواستیم. پس این روایت شبیه روایاتی است که می گویند : هرکس زمین میته را احیاء کرد مالک می شود.
سوال: آیا می توان گفت: حیازت هر چیزی به حسب خودش است؟ مثلا حیازت زمین به احیاء است و حیازت پرنده در هوا به صید کردن.
جواب: این معنای حیازت نه ریشه لغوی دارد و نه ریشه فقهی و هیچکدام از فقها این نفرموده اند. بله در بعضی چیزها دلیل خاص آمده که در کنار حیازت احیاء هم لازم است، ولی دلیل معنای حیازت را عوض نمی کند.
لذا دلالت این روایت هم با اشکال مواجه بوده و دلیل منحصر در همان روایتی است که از امیر المومنین بیان شد: محمد بن علی بن الحسین عن السکونی، عن جعفر بن محمد عن أبیه، عن آبائه، عن علی علیهم السلام أنه سأله عن رجل أبصر طیرا فتبعه حتى وقع على شجرة، فجاء رجل آخر فأخذه قال: للعین ما رأت وللید ما أخذت. أقول: وتقدم ما یدل على ذلک فی الصید.[3]
حیازت صبی
نظر ما این است که اگر صبی ممیز باشد، حیازتش صحیح است. اما اگر ممیز نبود به دلیل اینکه نمی تواند قصد حیازت کند، حیازات او صحیح نخواهند بود. لذا اطلاقات ادله که می فرمایند: «من حاز ملک» شامل صبی نیز می باشند. "هرکسی" شامل صبی نیز می شود. در روایتِ «للعین ما رات و للید ما اخذت» نیز عنوان ید، شامل ید صبی هم می شود. پس همه اطلاقاتی که در ادله آمده، در همه موارد غیر از عقود، نسبت به بچه های نا بالغی که ممیز و عاقل و مراحق اند تا توان قصد داشته باشند، قابل شمولند. لکن در جاهایی شمول این اطلاقات نسبت به صبی با مشکل حجر صبی مواجه است.
و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین
پی‌نوشت
[1] بقره29.
[2] وسائل الشیعه، الحر العلملی، ج25، ص458، کتاب اللقطه، باب12، ح2.
[3] وسائل الشیعة، الإسلامیة، الشیخ الحر العاملی، ج17، ص366، کتاب اللقطه، باب15، ح2.
907/326/ع
برچسب ها:
حیازت ، درس خارج فقه ، ادله ، سیدمحمدعلی موسوی جزائری ، فقه حکومتی ، اقتصاد اسلامی ، اثبات ملکیت ، انتفاع فی الفعل ، حیازت صبی ، صبی ممیز سقط جنین مدل نوین زنده به گور کردن فرزندان است / مشترکات جاهلیت قدیم و مدرن
تأثیر مثبت رسانه‌های تخصصی در خنثی کردن ترفند رسانه‌ای دشمن / «فقه حکومتی» پشتوانه علمی انقلاب اسلامی
ضرورت توجه به نظریه ارتباطات در فقه رسانه
طعمه یا امانت؛ اخلاق حرفه‌ای کارگزاران عمومی در اندیشه علوی
نشست علمی «قدس و فلسطین در آینه فقه مقاومت»
مبانی دینی دفاع از قدس شریف
معرفی کتاب | اندیشه مقاومت از منظر حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای
اطلاع نگاشت | سیره عملی و گفتاری علمای شیعه در حمایت از فلسطین
فقه القضا | بررسی حکم انواع رشوه در غیر باب قضا
نظام موظف به پشتیبانی مالی و جانی از گزارشگران فساد است
مستثنیات نظارت شورای نگهبان بر اقدامات مجلس شورای اسلامی
نقش منفی دنیامداری نخبگان و خواص بر انحراف جامعه
محرومیت مجرم از حقوق اجتماعی در جرایم عمدی
بررسی مشکلات بین حضانت و ولایت از نظر فقهی و حقوقی
پیشگیری از فساد در منظومه فکری اسلام ناب مهم‌تر از مجازات مفسدان است
سن ازدواج از شاخص های مهم برای ارزیابی بهداشت جسمی و روانی افراد جامعه محسوب می شود / افزایش سن تمایل به تجرد زیستی را بیشتر می کند
افراد ضعیف‌الایمان؛ مهم‌ترین طعمه منافقین در دولت اسلامی
فقه بورس | بررسی ادله وکالت شخص حقوقی
عرصه‌های حقوق بشر اسلامی و کرامت انسان و پیشنهاد‌هایی برای ضمانت اجرای آن
قم
اذان صبح
۰۴:۵۲:۰۶
طلوع افتاب
۰۶:۲۳:۱۵
اذان ظهر
۱۳:۰۵:۰۲
غروب آفتاب
۱۹:۴۶:۱۰
اذان مغرب
۲۰:۰۳:۵۴