vasael.ir

کد خبر: ۲۷۲۸
تاریخ انتشار: ۰۴ مرداد ۱۳۹۵ - ۱۸:۵۷ - 25 July 2016
در جلسه 78 درس خارج فقه آیت الله موسوی جزائری مطرح شد:

عبادت صبی، صحیح و مستحب است

پایگاه اطلاع رسانی وسائل- آیت‌الله موسوی‌جزائری، در جلسه 78 درس خارج فقه بانک‌داری اسلامی در ادامه بحث از قاعده «عدم اشتراط الأحکام الوضعیّة بالبلوغ» به بررسی شرعیت عبادات صبی پرداخت و آراء فقها را مطرح کرد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آیت‌الله سید‌محمد‌علی موسوی‌جزائری در جلسات درس خارج بانکداری اسلامی که در تاریخ 13 اردیبهشت 95 در حوزه علمیه اهواز برگزار شد، ضمن ادامه بررسی قاعده «عدم اشتراط الأحکام الوضعیّة بالبلوغ» به ادله قائلین به شرعیت عبادات صبی ممیز پرداخت و اشکالات آخوند و پاسخ محقق خویی به آن را بیان کرد.
وی با اشاره به نظرات مختلف در مورد عبادات صبی در میان متقدمین و متاخرین، بیان کرد: لازم است به این سوال پاسخ داده شود که در این حال عبادات وی [صبی] صحیح و مشروع است یا به قول قدما عبادات او تمرینی هستند؟ تمرینی بودن عبادت به این معناست که عبادت صبی روحی ندارد و فقط ظاهر عبادی دارند.
او در ادامه به ادله قائلین به شرعیت عبادات صبی ممیز اشاره کرد و با ذکر روایتی که نماز را از شش سالگی برای صبی واجب می‌داند چنین استدلال کرد: در این روایات آمده: بر کودک نماز و روزه واجب می شود حال آنکه ما به قرینه اجماعات و حدیث رفع قلم می دانیم: احکام الزامیه از کودک ممیز برداشته شده، لذا صاحب وسائل هم فرمود: که این وجوب را حمل بر مستحب موکد می کنیم.
این استاد درس خارج حوزه علمیه اهواز دلیل دوم را از محقق خویی ذکر کرد و بیان داشت: ما برای تصحیح عبادات صبی احتیاج به امر داریم و محقق خویی با امر به امر این را درست کرده است. یعنی ما می بینیم در روایات امر به امر آمده.
 
تقریر این درس در ادامه آمده است؛
 
قاعدة عدم اشتراط الأحکام الوضعیّة بالبلوغ
در جلسه گذشته گفتیم: بلوغ شرط احکام تکلیفیه الزامی است به خلاف احکام وضعیه که مشروط به بلوغ نیستند اما در هر صورت صبی تکلیفی الزامی به رعایت احکام وضعی ندارد.
 
شرعیت عبادات صبی
به مناسبت مباحث گذشته می خواهیم درباره مشروعیت عبادات صبی بحث کنیم.
میدانیم انسان قبل از بلوغ تکلیفی الزامی ندارد. لکن لازم است به این سوال پاسخ داده شود که در این حال عبادات وی صحیح و مشروع است یا به قول قدما عبادات او تمرینی هستند؟ تمرینی بودن عبادت به این معناست که عبادت صبی روحی ندارد و فقط ظاهر عبادی دارند. اما متاخرین (از علامه به بعد متاخرین محسوب می شوند. یعنی مرحوم علامه، اول المتاخرین و استاد ایشان یعنی محقق، اخر المتقدمین است. به امثال وحید بهبهانی مثل فیض کاشانی و نراقی ها نیز متاخر المتاخرین گفته می شود. علی ای حال از مرحوم اخوند به بعد جزء معاصرین هستند) قائل به شرعیت عبادات صبی هستند. نظر ماهم وفاقا با نظر متاخرین همین است. یعنی عبادت صبی، صحیح و مستحب است.
 
ادله قائلین به شرعیت عبادات صبی ممیز
 
استدلال اول
دلائلی بر این مطلب اقامه شده که برخی از آن ها صحیح هستند.
دلیلی زیر را من در کلمات فقها ندیدم، ولی به نظرم دلیل خوبی است.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی الصَّبِیِّ مَتَى یُصَلِّی فَقَالَ إِذَا عَقَلَ الصَّلَاةَ قُلْتُ مَتَى یَعْقِلُ الصَّلَاةَ وَ تَجِبُ عَلَیْهِ فَقَالَ لِسِتِّ سِنِینَ.[1]
از حضرت سوال شد: کودک از چند سالگی نماز بخواند؟ حضرت فرمود: از زمانی که فهمید نماز چیست. سائل پرسید: از چند سالگی میفهمد و نماز بر او واجب می شود؟ حضرت فرمود: از شش سالگی.
با همین مضمون روایت دیگری داریم. علیّ بن جعفر علیه السّلام- المروی فی التهذیب- عن أخیه موسى بن جعفر علیه السّلام قال: سألته عن الغلام متى یجب علیه الصلاة و الصوم؟ قال: إذا راهق الحلم و عرف الصلاة و الصوم. [2]
روایت دیگر: الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُصَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَتَى عَلَى الصَّبِیِّ سِتُّ سِنِینَ وَجَبَتْ عَلَیْهِ الصَّلَاةُ وَ إِذَا أَطَاقَ الصَّوْمَ وَجَبَ عَلَیْهِ الصِّیَامُ.[3]
 
وجه استدلال:
در این روایات آمده: بر کودک نماز و روزه واجب می شود حال آنکه ما به قرینه اجماعات و حدیث رفع قلم می دانیم: احکام الزامیه از کودک ممیز برداشته شده، لذا صاحب وسائل هم فرمود: که این وجوب را حمل بر مستحب موکد می کنیم.
استدلال دوم
این راه را مرحوم محقق خویی بیان نموده است. که به آن قاعده الامر بالامرامر گفته می شود. ما برای تصحیح عبادات صبی احتیاج به امر داریم و محقق خویی با امر به امر این را درست کرده است. یعنی ما می بینیم در روایات امر به امر آمده. مثلا در روایت صحیحه داریم که: مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ قَالَ: إِنَّا نَأْمُرُ صِبْیَانَنَا بِالصَّلَاةِ إِذَا کَانُوا بَنِی خَمْسِ سِنِینَ- فَمُرُوا صِبْیَانَکُمْ بِالصَّلَاةِ إِذَا کَانُوا بَنِی سَبْعِ سِنِینَ.[4]
در این روایت حضرت به والدین امر کرده که به فرزندانتان امر کنید تا نماز بخوانند. پس این نماز به امر مولای حقیقی مامور به است و این واسطه در امر ضرری به مامور به بودن نمی رساند.
 
اشکال آخوند و جواب سید خویی
محقق خویی این استدلال را پذیرفته اما صاحب کفایه می فرماید: این امر به امر ارتباطی با خود امر ندارد.
محقق خویی اینگونه جواب می دهد: وقتی مولا به واسطه ای امر می کند و می فرماید: تو به دیگری امر کن که فلان کار را انجام دهد، از سه حالت خارج نیست:
● یا مصلحت در همین امر است که این واسطه امر کند و مهم نیست که شخص ثالث امتثال کند یا نه.
● گاهی تمام المصلحه در فعلی است که شخص دیگر انجام می دهد و امرکردن واسطه فقط طریقیت دارد و مصلحت واقعی در عمل است.
● مصلحت هم در امر کردن واسطه و هم در امتثال آن توسط شخص ثالث است.
اقوی این است که مصلحت در خود عمل باشد. چرا که در همین مثالی که خدا به پدر امر کرده تا به فرزند خود را امر به نماز خواندن کند، اگر پدر می دانست که خود فرزند متشرع است و بدون امر پدر نمازش را می خواند، دیگر امر او موضوعیتی نداشت. لذا معلوم می شود امر صرف طریق است. اما اگر پدر علم داشته باشد که امر او هیچ تاثیری در فرزند ندارد و این بچه نماز خوان نمی شود و حتی ممکن است در صورت امر جسارتی نیز به وی بکند، در این صورت هم امر موضوعیت و مصلحتی نخواهد داشت. پس مصلحت در عمل فرزند است.
این استدلال هم به نظر ما صحیح است.
 
پی‌نوشت
[1] الوافی، الفیض الکاشانی، ج7، ص194.
[2] الوافی، الفیض الکاشانی، ج7، ص192.
[3] الوافی، الفیض الکاشانی، ج7، ص195.
[4] الوافی، الفیض الکاشانی، ج7، ص193.
 
908/326/ع
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۰ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۱:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۱
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۳۵
غروب آفتاب
۱۹:۲۵:۴۱
اذان مغرب
۱۹:۴۲:۳۹