vasael.ir

کد خبر: ۲۵۸۷
تاریخ انتشار: ۲۲ تير ۱۳۹۵ - ۱۲:۵۳ - 12 July 2016
درس خارج فقه دیات آیت الله یزدی/ 4

حرمت اسقاط جنین پس از استقرار نطفه- اباحه پیشگیری از استقرار منی در رحم

پایگاه اطلاع رسانی وسائل ـ آیت الله یزدی در جلسه چهارم درس خارج فقه دیات به بررسی دیه کامل جنین بعد از دمیده شدن روح پرداخت و احکام مترتب بر مراتب جنین را بیان نمود.

 

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آیت الله محمد یزدی در 21 شهریور ماه 1394 در جلسه چهارم درس خارج فقه دیات، حکم دیه جنین را قبل و بعد از دمیده شدن روح مطرح نمود و سه حکم مرتبط با مراحل جنین را بیان کرد.

وی سپس با عنوان برخی اشتراکات مراحل نطفه افزود: سقط جنین مطلقا در زن مطلقه در حکم وضع حمل می باشد و وضع حمل مطابق آیه قرآن پایان عده تلقی می شود.

آیت الله یزدی در ادامه گفت: تفاوت نطفه با مراحل دیگر جنین در این است که سقط نطفه فقط دیه دارد اما احکام دیگر مانند؛ در حکم وضع حمل بودن در مورد زن مطلقه و ام ولد شدن مادر جنین در صورت أمه بودن را ندارد.

 

متن  این جلسه در ذیل ارائه می گردد.

 

مقدمه

جلسات قبلی دیه جنین را تا قبل از دمیده شدن روح بررسی کردیم این جلسه دیه جنین کامل را بررسی خواهیم کرد. جنین کامل به معنای جنینی که روح در او دمیده شده باشد است.

 

عبارت شرایع الاسلام:

و لو ولجت فیه الروح فدیة کاملة للذکر و نصف للأنثى ...(1)

قبلا گفته شد دیه جنین کامل، قبل از دمیده شدن روح صد دینار است، اما بعد از دمیدن روح هزار دینار می باشد. البته این مطلب در مورد جنین مذکر است اما همانطور که دیه زن نصف دیه مردم محاسبه می شود در جنین هم به همین منوال می باشد.

 

عبارت شرایع الاسلام:

و یتعلق بکل واحدة من هذه، أمور ثلاثة، وجوب الدیة و انقضاء العدة و صیرورة الأمة أم ولد و لو قیل ما الفائدة و هی تخرج بموت الولد عن حکم المستولدة قلنا الفائدة هی التسلط على إبطال التصرفات السابقة التی یمنع منها الاستیلاد.(2)

 

تمام مراحل جنین غیر از نطفه، در این سه مطلب مشترکند.

 

مطلب اول:

وجوب دیه است؛ یعنی بعد از سقط جنین در هر مرحله، دیه بر مسبّب آن واجب می شود. البته میزان دیه ممکن است تفاوت داشته باشد ولی اصل وجوب دیه بر مسبب در همه موارد ثابت است.

 

مطلب دوم:

سقط به منزله پایان عده می باشد؛ یعنی در صورتی که مادر جنین مطلقه باشد سقط او در حکم وضع حمل است و وضع حمل در زن باردار مطابق آیه شریفه ﴿وَ اللاَّئِی یَئِسْنَ مِنَ الْمَحِیضِ مِنْ نِسَائِکُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلاَثَةُ أَشْهُرٍ وَ اللاَّئِی لَمْ یَحِضْنَ وَ أُولاَتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَنْ یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مِنْ أَمْرِهِ یُسْراً ﴾ (3) به منزله پایان عده می باشد.

 

مطلب سوم:

سقط جنین در أمه موجب ام ولد شدن او می شود؛ به این معنی که اگر أمه از صاحبش باردار شود و صاحبش شرط نکرده باشد که فرزند مملوک او باشد، حق فروش أمه را ندارد و این کنیز از سهم ارث فرزندش آزاد می شود.

 

اشکال

اگر بپذیریم جنین در حکم ولد است، با سقط جنین أمه از مستولده بودن خارج می شود.

 

جواب

فایدۀ اتصاف امه به ام ولد بطلان تصرفات سابق است؛ یعنی اگر مالک امه را بفروشد و بعد معلوم شود قبلا باردار بوده است این معامله باطل است.

 

حرمت اسقاط نطفه بعد از استقرار

اگر زن با خوردن دارو، حمل اسقاط کند، حرمت تکلیفی دارد. آیا حرمت وضعی چه؟ رضایت زوجین بعد الاستقرار شرط است؟ بعد از استقرار منی در رحم و تشکیل جنین، اگر آن را از بین ببرد، بیست دینار دیه دارد.

 

اباحه ممانعت از استقرار منی در  رحم

اصل حرمت اسقاط جنین بعد از استقرار قطعی است زیرا موجود تکون یافته، حق حیات پیدا کرده است.

 اما هر کدام از مرد یا زن، قبل از استقرار می تواند با وسائل و ابزارهای خاص، از استقرار منی و شکل گرفتن نطفه منع ایجاد کند.

 

عبارت شرایع الاسلام:  

أما النطفة فلا یتعلق بها إلا الدیة و هی عشرون دینارا بعد إلقائها فی الرحم و قال فی النهایة تصیر بذلک فی حکم المستولدة و هو بعید قال بعض الأصحاب و فیما بین کل مرتبة بحساب ذلک و فسره واحد ب‍أن النطفة تمکث عشرین یوما ثم تصیر علقة. و کذا ما بین العلقة و المضغة فیکون لکل یوم دینار و نحن نطالبه بصحة ما ادعاه الأول ثم نطالبه بالدلالة على أن تفسیره مراد. على أن المروی فی المکث بین النطفة و العلقة أربعون یوما و کذا بین العلقة و المضغة روى ذلک عن علی بن الحسین ع و محمد بن مسلم عن أبی جعفر ع و أبو جریر القمی عن موسى ع أما العشرون فلم نقف بها على روایة و لو سلمنا المکث الذی ذکره من أین لنا أن التفاوت فی الدیة مقسوم‌ على الأیام غایته الاحتمال و لیس کل محتمل واقعا ... (4)

 

نطفه فقط دیه دارد یعنی بیست دینار. ولی شیخ طوسی در کتاب نهایه(5) معتقد است نطفه در حکم مستولده است اما این مطلب بعید به نظر می رسد. بعضی از اصحاب (6) قائلند در مراحل بعدی نیز به همین ترتیب است و ابن ادریس (7) این کلام را اینگونه تفسیر نمود: مدت زمان تشکیل نطفه بیست روز است و در مراحل بعدی نیز همین مدت طول می کشد پس به هر روز یک دینار تعلق می گیرد.

اما در مقام جواب این مطلب باید گفت: اولاً باید ثابت شود مدت تبدیل اسپرم مرد به نطفه و نیز فاصله بین مراحل دیگر جنین، بیست روز طول می کشد و ثانیاً به چه دلیل به هر روز یک دینار اختصاص داشته باشد، در حالی که فاصله بین مراحل جنین در روایت صحیح السند چهل روز بیان شده است.

 

اما روایت سعید بن مسیب:

- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ الْمُسَیَّبِ قَالَ: سَأَلْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع عَنْ رَجُلٍ ضَرَبَ امْرَأَةً حَامِلًا بِرِجْلِهِ فَطَرَحَتْ مَا فِی بَطْنِهَا مَیِّتاً فَقَالَ إِنْ کَانَ نُطْفَةً فَإِنَّ عَلَیْهِ عِشْرِینَ دِینَاراً قُلْتُ فَمَا حَدُّ النُّطْفَةِ فَقَالَ هِیَ الَّتِی إِذَا وَقَعَتْ فِی الرَّحِمِ فَاسْتَقَرَّتْ فِیهِ أَرْبَعِینَ یَوْماً قَالَ وَ إِنْ طَرَحَتْهُ وَ هُوَ عَلَقَةٌ فَإِنَّ عَلَیْهِ أَرْبَعِینَ دِینَاراً قُلْتُ فَمَا حَدُّ الْعَلَقَةِ فَقَالَ هِیَ الَّتِی إِذَا وَقَعَتْ فِی الرَّحِمِ فَاسْتَقَرَّتْ فِیهِ ثَمَانِینَ یَوْماً قَالَ وَ إِنْ طَرَحَتْهُ وَ هُوَ مُضْغَةٌ فَإِنَّ عَلَیْهِ سِتِّینَ دِینَاراً قُلْتُ فَمَا حَدُّ الْمُضْغَةِ فَقَالَ هِیَ الَّتِی إِذَا وَقَعَتْ فِی الرَّحِمِ فَاسْتَقَرَّتْ فِیهِ مِائَةً وَ عِشْرِینَ یَوْماً قَالَ وَ إِنْ طَرَحَتْهُ وَ هُوَ نَسَمَةٌ مُخَلَّقَةٌ لَهُ عَظْمٌ وَ لَحْمٌ مُزَیَّلَ الْجَوَارِحِ قَدْ نُفِخَ فِیهِ رُوحُ الْعَقْلِ فَإِنَّ عَلَیْهِ دِیَةً کَامِلَةً قُلْتُ لَهُ أَ رَأَیْتَ تَحَوُّلَهُ فِی بَطْنِهَا إِلَى حَالٍ أَ بِرُوحٍ کَانَ ذَلِکَ أَوْ بِغَیْرِ رُوحٍ قَالَ بِرُوحٍ عَدَا الْحَیَاةِ الْقَدِیمِ الْمَنْقُولِ فِی أَصْلَابِ الرِّجَالِ وَ أَرْحَامِ النِّسَاءِ وَ لَوْ لَا أَنَّهُ کَانَ فِیهِ رُوحٌ عَدَا الْحَیَاةِ مَا تَحَوَّلَ عَنْ حَالٍ بَعْدَ حَالٍ فِی الرَّحِمِ وَ مَا کَانَ إِذاً عَلَى مَنْ یَقْتُلُهُ دِیَةٌ وَ هُوَ فِی تِلْکَ الْحَالِ.(8)

 

تقریب استدلال:

امام (ع) در جواب سعید بن مسیب، مدت تبدیل اسپرم به نطفه را أَرْبَعِینَ یَوْماً یعنی چهل روز بیان نمودند و این با تفسیر ابن ادریس متفاوت است؛ لذا نمی توان نظر ابن ادریس را پذیرفت. بنابر این دیه نطفه 20 دینار می باشد، دیه جنین قبل از دمیده شدن روح را جلسه قبل ذکر کردیم که صد دینار بود اگر مادر حر بود و اگر امه بود نیز موارد مختلف آن را بیان کردیم؛ در نهایت دیه کاملی که روح بر او دمیده شده است هزار دینار می باشد.

 

پاورقی:

1ـ شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام؛ ج‌4، ص:263

2ـ همان

3ـ الطلاق‏ ، الجزء 28، الصفحة: 558، الآیة: 4

4ـ  شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام؛ ج‌4، ص:263

5ـ نهایه ج2 ص803

6ـ شیخ در نهایه

7ـ به نقل از صاحب جواهرج43 ص369

8ـ الکافی طبع الإسلامیة؛ ج‌7، ص: 347

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۰ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۱:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۱
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۳۵
غروب آفتاب
۱۹:۲۵:۴۱
اذان مغرب
۱۹:۴۲:۳۹