vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، از سال ۱۳۸۶, ۲۵ ذی الحجه به عنوان روز خانواده و تکریم بازنشستگان در تقویم رسمی کشور درج شده و علت انتخاب این روز نازل شدن سوره «هل آتی» است که راجع به خانواده و استحکام پایه‌های آن می‌باشد، عنوان شده است.

این آیات نشان می‌دهند که خانواده به عنوان کوچک‌ترین نهاد اجتماعی، آسیب پذیرترین گروه در برابر آسیب‌های اجتماعی است به طوری که اکثر مشکلات و آسیب‌ها ابتدا در خانواده‌ها بروز پیدا می‌کند و در صورت عدم پیشگیری و برخورد ناصحیح با آنها، به درون جامعه نیز رسوخ می‌کند.

نقش خانواده به عنوان اثرگذارترین نهاد تربیتی در پرورش و تربیت سرمایه‌های انسانی که از بزرگترین پشتوانه‌های توسعه و تعالی هر کشوری به شمار می‌آید، از چنان اهمیتی برخوردار می‌باشد که سلامت و صلابت هر جامعه‌ای مرهون وجود خانواده‌های سالم، عفیف و با تقوا است.

در دین مبین اسلام خانواده یکی از مهم‌ترین ارکان جامعه محسوب می‌شود. پایبندی به خانواده و جلوگیری از بی‌بندوباری و همچنین ارتقاء جایگاه و تحکیم بنیان خانواده، از جمله مسائلی است که به آن سفارش فراوان شده است.

خانواده سازمانی اجتماعی است و هر فرد در آن جایگاهی ویژه دارد، در این سازمان، مانند دیگر نهادهای اجتماعی، همه افراد در یک رتبه نیستند. از دیدگاه اسلام مانند دیگر نظریه پردازان خانواده، والدین در خانواده اقتدار بیشتری دارند، پیروی و همراهی فرزندان با والدین فقط در صورت دعوت به گناه و شرک به خداوند استثناء شده است، (سوره لقمان، 31، 15) «وَإِنْ جَاهَدَاک عَلَیٰ أَنْ تُشْرِک بِی مَا لَیسَ لَک بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا ۖ وَصَاحِبْهُمَا فِی الدُّنْیا مَعْرُوفًا ۖ وَاتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنَابَ إِلَی ۚ ثُمَّ إِلَی مَرْجِعُکمْ فَأُنَبِّئُکمْ بِمَا کنْتُمْ تَعْمَلُونَ»

اثرات پیروی فرزندان از والدین / آموزه‌های اسلام، افزون بر پذیرش اقتدار والدین، به شوهر نیز اقتدار بیشتری در خانواده می‌دهند

پیروی فرزندان از والدین مانع بروز بسیاری از اختلافات و یا سبب حل ساده آن‌ها می‌شود. بر این اساس یکی از مشخصه‌های خانواده کارآمد از دیدگاه اسلام و بیشتر روان شناسان خانواده، جایگاه برتر والدین و اقتدار آنها در توزیع قدرت و تصمیم گیری‌هاست.

آموزه‌های اسلام، افزون بر پذیرش اقتدار والدین، به شوهر نیز اقتدار بیشتری در خانواده می‌دهند. قرآن به این قانون تصریح کرده است، مردان سرپرست زنان‌اند به دلیل این که خداوند برخی را بر بعضی دیگر برتری داده است و به دلیل آنکه عهده دار تأمین معیشت خانواده‌اند.  پس زنان درستکار فرمان بردارند. در کلمات اولیای دین نیز مهم‌ترین مسئولیت زن در خانواده هماهنگی و همراهی با شوهر دانسته شده است. از نظر آموزه‌های اسلام افزون بر لزوم اقتدار مرد در خانواده، احساس و تلقی این امر از سوی زن ضرورت دارد. «هن یرین آنک ذو اقتدار خیر منان یرین حالک علی انکسار» (حرعاملی، 1412، ج 20، ص 168)

فقه اسلامی و قانون مدنی

بر این اساس، فقه اسلامی و قانون مدنی ایران ماده (1105) در روابط همسران ریاست خانواده را از ویژگی‌های شوهر اعلام می‌کند. با توجه به ویژگی‌های روانی زن و مرد رعایت سلسله مراتب نه تنها در کارآمدی خانواده بسیار اثرگذار است بلکه با سلامت روانی زن و مرد تناسب بیشتری دارد.

از جمله مسائل ناظر به توزیع قدرت و سلسله مراتب در خانواده موضوع مشورت در خانواده و حدود و ثغور آن است

از جمله مسائل ناظر به توزیع قدرت و سلسله مراتب در خانواده موضوع مشورت در خانواده و حدود و ثغور آن است. بررسی آموزه‌های اسلام در قرآن و کلمات معصومان نشان می‌دهد که این دین امور زندگی مردم را بر اساس مشورت و همفکری استوار می‌کند. مسائل خانواده از این امر مستثنی نیستند. شواهد لزوم مشورت در خانواده را می‌توان در چند دسته می‌توان مطرح کرد: دسته اول: آیاتی از قرآن است که به طور عام مردم را به مشورت و همفکری در امور زندگی تشویق می‌کند.

روایات زیادی نیز مشورت را راه مناسب اداره امور زندگی و ترک آن را موجب انحراف لغزش و خطا اعلام کرده اند، شواهد قرآنی و روایی شامل مشورت در همه امور زندگی از جمله مسائل خانواده می‌شود.

دسته دیگر آیاتی از قرآن درباره مشورت در مسائل خانواده و با اعضای خانواده‌هاست. در برابر این شواهد روایات متعددی مردان را از مشورت با زنان بر حذر می دارد. در این روایات گاه از سستی رأی زنان و ضعف قوه تدبیر آنان سخن گفته می‌شود هر چند بحث مشورت با زنان در حوزه اجتماعی و حکومتی نیز طرح شده است در این مقام موضوع را به محدوده خانواده منحصر می‌کنیم.

در جمع بندی شواهد موافق و مخالف مشورت در متون اسلامی به دو نتیجه می توان دست یافت: نخست اینکه اداره خانواده بدون موافقت و همراهی اعضای آن به ویژه همسر دشوار است. بنابراین راه مناسب،  همفکری و مشورت با اعضاست. حتی در مواردی که تصمیم گیری با شوهر است ، بهتر است وی با توجه به آراء و علائق  اعضای خانواده و مشورت با آنها تصمیم بگیرد.

چنان که سیره رسول خدا (ص) نیز مشورت با مردم و سپس تصمیم گیری بود. دوم اینکه اسلام بر مدیریت مرد در خانواده تاکید می‌ورزد «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَیٰ بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ ۚ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَیبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ ۚ وَاللَّاتِی تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ ۖ فَإِنْ أَطَعْنَکمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَیهِنَّ سَبِیلًا ۗ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیا کبِیرًا »« نساء ، 34» به همین سبب آیات قرآن و روایات اسلامی سفارش اکید به زنان دارند که در خانواده با شوهر همراهی کرده، بکوشند موافقت وی را جلب کنند. و بر این اساس در بیان دیدگاه‌های خود در خانواده سعی در تحمیل آن‌ها به همسر نداشته باشند، بسیاری از روایات اطاعت مرد از زن را نمی‌پذیرند، همین آموزه نشان می‌دهد که اگر زن در مسیر فرمانبر کردن شوهر پیش رود، نظام سلسله مراتبی خانواده را دچار اختلال و زمینه‌های اختلاف و بد رفتاری شوهر را فراهم خواهد کرد. در مجموع اسلام ریاست زن بر خانواده، یعنی شوهر و فرزندان و نیز این را که تدبیر امور خانواده بر عهده وی باشد، نمی‌پذیرد مگر در وضعیتی که مرد به دلیل‌های مختلف مانند مرگ، طلاق یا مسافرتی طولانی در خانواده حضور نداشته باشد./704

تهیه و تنظیم: محرم آتش افروز