vasael.ir

کد خبر: ۱۶۶۹۸
تاریخ انتشار: ۲۱ خرداد ۱۳۹۹ - ۱۸:۲۶ - 10 June 2020
در نشستی علمی بررسی شد؛

تزاحم قواعد حفظ الصحه و حفظ الشعائر و رفع آن در شرایط بیماری مسری

وسائل ـ حجت الاسلام دکتر سید علی هاشمی در جمع‌بندی بحث «تزاحم قواعد حفظ الصحه و حفظ الشعائر» اظهار داشت: اگر «حفظ الصحة» با «حفظ شعائر دین» تزاحم داشته باشد، حفظ اصل دین و شعائر آن مقدم است. اما اگر حفظ الصحة با تعظیم (بزرگ‌داشت) شعائر تزاحم داشته باشد، حفظ الصحة مقدم است. حالت سوم این است که حفظ الصحة با اتیان (انجام) شعائر تزاحم داشته باشد، در این فرض در موضوعاتی مانند نماز، روزه، حج و... حفظ الصحة مقدم است و خود شارع، سلامتی را یکی از شرایط فعلیت احکام این موضوعات یا شکل خاص آن‌ها دانسته است؛ البته در برخی واجبات مثل جهاد و برخی مراتب امر به معروف و نهی از منکر، حفظ الصحة مقدم نیست.
به گزارش خبرنگار وسائل، ناشناخته بودن بیماری کروناتزاحم قواعد حفظ الصحه و حفظ الشعائر و رفع آن در شرایط بیماری مسری و درمان آن باعث شد که بسیاری از پزشکان، بر تعطیلی اجتماعات عمومی مثل بازار‌های بزرگ، مساجد و حرم‌های مطهر به عنوان یک راه پیشگیری و کنترل سرایت آن تأکید داشته باشند. این مسأله موجب شد که مساجد و حرم‌های مطهر در دوره‌ای بسته شوند و احتمال آن دارد که بار دیگر نیز شرایط مشابه پیش آید. این حادثه باعث شد این سؤال پیش آمد که آیا چنین کاری به لحاظ شرعی درست است یا خیر؟ زیرا از طرفی باز بودن حرم‌ها و ارتباط مردم با این مکان‌های مقدس، تعظیم شعائر دینی بوده و از طرفی حفظ سلامتی خود فرد و دیگران واجب است. این تزاحم چگونه باید حل شود؟

در این راستا، یکشنبه ۱۸ خرداد ماه نشست علمی با موضوع «تزاحم قواعد حفظ الصحه و حفظ الشعائر و رفع آن در شرایط بیماری مسری» با ارائه حجت الاسلام دکتر سید علی هاشمی معاون پژوهشی موسسه امام هادی (ع) و استادیار جامعه المصطفی العالمیه و با همت معاونت پژوهش حوزه علمیه ایمانیه تاکستان به صورت مجازی برگزار شد.
 
آنچه در ادامه می خوانید بخشی از مهم ترین مطالب ارائه شده در این نشست علمی است؛
 
حجت الاسلام دکتر هاشمی پس از تأکید بر کاربردی بودن این گونه پژوهش‌ها و اهمیت آن‌ها، بیان کردند که این موضوع ابعاد مختلفی دارد که یکی از ابعاد، مباحث فقهی آن است. در بحث فقهی درباره این موضوع، لازم است دو قاعده «حفظ الصحة» و «حفظ الشعائر» مورد بررسی قرار گیرد تا حدود دلالت هرکدام روشن شود و سپس با توجه به قواعد بحث «تزاحم»، وظیفه مکلف به هنگام تزاحم این دو قاعده مشخص شود.

قاعده «حفظ الصحة» مبتنی بر دلایل عقلی مانند «دفع ضرر محتمل» و آیات مانند «لا تُلْقُوا بِأَیْدیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ» و روایاتی مثل روایت «لا ضرر و لاضرار» است. افزون بر آن سیره عقلا و متشرعه نیز بر حرمت به خطر انداختن سلامتی خود و دیگران دلالت می‌کند. البته این حکم شامل خطراتی می‌شود که به لحاظ عقلایی قابل اعتنا و جدی باشد و خطر‌هایی که عقلا آن را جدی نمی‌دانند، نمی‌شود.

قاعده «حفظ الشعائر» مستند به آیات مانند «وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ»، «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللَّهِ» و روایاتی مانند «وَ عَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ» است که بررسی‌ها نشان می‌دهد که هرچند حفظ شعائر دین واجب است؛ اما تعظیم آن‌ها مستحب است، نه واجب.

تزاحم به این معنا است که دو حکم الزامی در مقام انجام (امتثال) نه در مقام جعل، امکان جمع نداشته باشند مانند این که دو نفر در حال غرق شدن باشند و ما فقط توان نجات یکی از آن‌ها را داشته باشیم. حکم کلی در بحث تزاحم، «تقدیم اهم بر مهم» است. یعنی اگر توان نداریم هر دو حکم را رعایت کنیم، حکمی را که مهم‌تر است، رعایت می‌کنیم.

با توجه به نکات بیان شده، اگر حفظ الصحة با تعظیم شعائر دین تزاحم داشته باشد، حفظ الصحة مقدم است؛ زیرا تعظیم شعائر، مستحب است و در مقام تزاحم بین واجب با مستحب، واجب مقدم است.

اگر حفظ الصحة با اتیان (انجام) شعائر تزاحم داشته باشد، در بسیار از تعالیم دین مثل، نماز، روزه، حج و... حفظ الصحة مقدم است و خود شارع، سلامتی را یکی از شرایط فعلیت این وجوب‌ها یا شکل خاص آن‌ها دانسته است. مثلا اگر خواندن نماز برای کسی ضرر داشته باشد، شارع شکل آن را متناسب با سلامتی فرد تغییر می‌دهد و از وجوب نماز ایستاده به نشسته یا خوابیده یا حتی با اشاره تغییر می‌دهد. روزه و حج در صورتی که با ضرر بدنی همراه باشد، واجب نمی‌شود. البته در فرض تزاحم حفظ الصحة با واجباتی مثل جهاد و برخی مراتب امر به معروف و نهی از منکر، حفظ الصحة مقدم نیست.
 
در این موارد حفظ دین مقدم است. زیرا در این شرایط، اصل دین یا برخی تعالیم ضروری آن در خطر است که اهمیت آن بالاتر از جان انسان است؛ بنابراین اگر حفظ الصحة با حفظ الشعائر تزاحم داشته باشد، حفظ الشعائر با رعایت شرایط جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و تقیه، مقدم است. در روایات هم تأکید شده که در تزاحم بین جان و مال، جان مقدم است و مال باید فدای جان شود و در تزاحم بین جان و دین، دین مقدم است و باید جان ـ در شرایط خاص آن ـ فدای دین شود.

جهاد در راه خدا، مصداقی از همین تزاحم است که در صورتی که اصل دین در خطر باشد، وظیفه انسان ـ باشرایطی ـ جهاد است. مکلف در این فرض، حتی با یقین به کشته شدن، باید از دین دفاع کند. روایاتی که درباره جواز و استحباب زیارت حرم مطهر سیدالشهداء علیه السلام حتی در حالت ترس صادر شده است، نیز مربوط به چنین شرایطی بوده است که حاکمان ستمگر در صدد از بین بردن یاد اهل‌بیت علیهم السلام و متروک ساختن زیارت آنان بودند.

ایشان در پایان تأکید کردند که در صورتی که مسؤولین می‌توانند تدابیری بیندیشند که ضمن حفظ سلامتی مردم، زیارت حرم‌های مطهر و حضور در مساجد ممکن باشد، نوبت به بحث تزاحم نمی‌رسد؛ اما اگر شرایط به گونه‌ای بود که جمع بین این دو ممکن نبود، حفظ سلامت مردم بر تعظیم شعائر دینی مثل زیارت، نماز جماعت و مانند آن مقدم است./303/م
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۶ / ۰۹ /۱۴۰۲
قم
اذان صبح
۰۵:۳۰:۱۳
طلوع افتاب
۰۶:۵۹:۵۶
اذان ظهر
۱۱:۵۸:۲۳
غروب آفتاب
۱۶:۵۵:۲۹
اذان مغرب
۱۷:۱۴:۱۴