به گزارش خبرنگار وسائل، جایگاه و نقش حضرت خدیجه در سختترین دوران تاریخ اسلام بر کسی پوشیده نیست، او در دوران بعثت با حمایتهای مادی و معنوی خویش از پیامبر اکرم (ص) نقش مهمی را در تثبیت و گسترش اسلام ایفا نمود. او یک الگوی نمونه برای زنان و مردان جامعه میباشد چراکه در وجود ایشان ارزشها و کمالات انسانی فراوان بوده است.
نقش فرهنگی اجتماعی حضرت خدیجه/ تصدیق پیامبر اکرم
یکی از راههای مبارزه قریش و دشمنان پیامبر (ص) برای خدشه دار کردن چهرهٔ ملکوتی حضرت رسول (ص)، توسل به حربهٔ احمقانهٔ تهمت بود. تهمتهایی مانند دروغگویی و جنون که قرآن در آیات زیادی به این تهمتها اشاره میکند.
از جمله اقداماتی که حضرت خدیجه (س) در زمینه فرهنگی و اجتماعی انجام داد تصدیق و تأیید پیامبر (ص) بود و این یکی از کارهای مهمی است که دارای آثار مثبت زیادی در جهت پیشبرد اهداف مقدس پیامبر (ص) و ناکامی دشمن و ایجاد سستی و تزلزل در عقاید خرافی آنان داشته است. اهمیت تصدیق پیامبر (ص) توسط خدیجه (س) آشکار میشود که تصدیق در آن شرایط سخت و دشوار چقدر باارزش بوده است.
کمکهای روحی و روانی به پیامبر
یکی دیگر از اقدامات فرهنگی و معنوی حضرت خدیجه (س) همکاری با پیامبر (ص) جهت زدودن و یا حداقل کم کردن فشار ناراحتیها و مشکلاتی است که به شخص پیامبر (ص) تحمیل کرده بودند.
کاهش نگرانیهای پیامبر اسلام
وقتی که وحی بر محمد (ص) نازل شد از جلال و جبروت خدا از حال رفت. حضرت خدیجه (س) تا آخرین لحظات حیاتشان دل آرام رسول الله و تسلی دهنده به ایشان بودند؛ با برطرف کردن غم و اندوه ایشان و تبدیل آن به نشاط و شادی مقوم قلب مبارک رسول الله بودند و خداوند به وسیلهٔ ایشان غم و اندوه آن حضرت را از بین میبرد.
وقـتی که وحی بر حضرت محمد (ص) نـاز ل شــد، نـگران بـرخورد مـردم و عدم پذیرش از جانب آنها بـود. خدیجه (س) برای این روح بزرگ و نگران، چون فرشــته رحمت بود. نگاهی از روی احترام به او میکرد و میگفت: «فقالت: أبشــر یابـن عـم و اثـبت، فو الذی نفس خدیجه بیده انی لأرجو ان تـکون نـبی هـذه الامـهٔ؛ شـــاد بـاش و پایدار به خدایی که جان خدیجه در دسـت اوست من امید دارم که تو پیغمبر این امت باشی.
خدای متعال تو را خوار نخواهد کرد، تو با خویشان نیکی میکنی، راســـت مـی گویی، رنج میبری، از مهمان پذیرایی میکنی و از تحمل زحمت در راه حق باک ندار.» با شنیدن سخنان خدیجه (س) از روی حق شناسی به وی نگاه میکرد و آرامش مییافت.
تسکین دادن ناراحتیهای ناشی از آزار دشمنان اسلام
حضرت رسول اکرم (ص) هنگامی که رسالت خود را آغاز کردند با دشمنی سرسختانهٔ دشمنان اسلام مواجه گردیدند. در این میان فقط چند نفر بودند که از آن حضرت حمایت کردند که یکی از آنها حضرت خدیجه (س) بود. حضرت خدیجه (س) یار غمخوار پیامبر (ص) پیش از بعثت بود و پس از آن هم با تمام وجود حامی افکار و اندیشههای توحیدی ایشان محسوب میشد و به دلیل موقعیت مقبول و ممتازی که داشت پناهگاهی برای محمد (ص) به حساب میآمد.
ارشاد و هدایت مردم به سوی خدا و پیامبر اکرم
یکی دیگر از کارهای فرهنگی حضرت خدیجه (س) تبلیغ و ارشاد مردم بود. او در مدتی که همسر پیامبر (ص) بود، با عمل و زبان مردم را به سوی حقیقت و کمال راهنمایی میکرد. حضرت خدیجه (س) همسر گرامی پیامبر (ص)، سه سال همراه پیامبر (ص) و علی (ع) در تبلیغ عملی- که یکی از موارد آن نماز و نیایش است- شرکت داشت و بدین ترتیب جمعیت مسلمین رفته رفته افزایش یافت و زمینه برای دعوت علنی آماده گشت. علاوه بر تبلیغ عملی، خدیجه (س) در مواردی هم در بین و بعضی از افراد به تبلیغ زبانی میپرداختند و به معرفی پیامبر (ص) و کمالات وی اقدام میکردند.
حـضــرت خدیجه (س) چون از میزان علاقه پیامـبر (ص) بـه عبادت آگـاه بـود، کـاری میکرد که پیامبر (ص) به راحتی بـه عـبادت خدا مشـغول باشد و پیامبر اکرم (ص) قبل از بعثت، و هر ماه چند بار و نـیز هـر ساله در ماه رمضـــان را در غار حرا بـه عبادت خدا میپرداخت او پیامبر (ص) را از زحمت اداره اموال خـویش مـعاف داشـت تا او فرصـت کافی برای تفکر و تأمل داشـته باشـد.
«عـزیز قـریش شبها و روزها، پیش از آنکه بـه مـقام رسـالت برسد، در غار حـراء بـه سر میبرد و تمام مـاه رمـضان را در این نقطـه میگذراند و در غیر این ماه هم برای دور بودن از غوغا و برای تفکر و عبادت به آنجا پنـاه میبرد حتی همســـر عزیز او میدانست کـه هـر مـوقع عزیز قـریش بـه خـانه نیاید، به طور قـطع در کوه حراء مشغول عبادت و تفکر است».
حقجویی و استقلال فکری
حضرت خدیجه کبری (س)، فرزند خویلد ابن سعد، از خاندان قریش مکه بود که در جوانی، ثروت به جای مانده از ارث پدر را به راه تجارت وارد کرد و سرمایه خود را به صورت مضاربه و استخدام افراد برای تجارت، به کار میگرفت.
تلاش خدیجه برای تجارت و کسب درآمد مشروع و کارآفرینی در شرایطی رخ میداد که عمده زنان جامعه جاهلیت بنا به گواه تاریخ، غرق مفاسد و شهوات دنیایی بودند و چون ابزاری در میان مردان، دست به دست میشدند. اقدام خدیجه در راهاندازی کاروان تجاری و تجارت میان مکه و شامات، نخستین مؤلفه از استقلال و تأثیرناپذیری ایشان از فرهنگ جاهلیت محسوب میشود.
یکی از ویژگیهای مهم حضرت خدیجه (س) این است که ایشان در دوران جوانی به مطالعه و تحقیق درباره کتب آسمانی (انجیل و تورات) علاقه داشت و در پی حقیقت بود، همچنین گفتهاند ایشان در جوانی انتظار ظهور پیامبر آخرالزمان را میکشید و همواره از عالمی به نام «ورقة ابن نوفل» نشانههای نبوت را میشنید.
این مسئله نیز گواه دیگری بر استقلال فکری و تأثیرناپذیری خدیجه از فرهنگ پوچانگارانه جاهلیت است، شاید همین خصوصیات متمایز بود که برخی او را پیش از ظهور اسلام، «ملکه بطحاء»، «طاهره» و «مبارکه» لقب داده بودند./704/422/ح
تهیه و تنظیم: محرم آتش افروز