vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، انسان ها در جامعه های مختلف زندگی می‌کنند، و هر یک از جوامع دارای نظام فکری و فرهنگی خاص، و آداب و رسوم و عادات و ارزش های اخلاقی و ضوابط و مقررات ویژه ای است. که حیات اجتماعی آن، به رعایت آنها بستگی دارد، و بدین‌وسیله از دیگر جوامع شناخته و امتیاز داده می‌شود.

فرهنگ جامعه توسط بزرگترها به نسل جدید انتقال می‌یابد. در میان جامعه و فرد تأثیر و تأثر متقابل انجام می‌گیرد. جامعه در فرد اثر می‌گذارد، فرهنگ خود را به او منتقل می‌سازد و او را همفکر و همسو می‌گرداند.

فرد نیز به نوبه خود در جامعه اثر می‌گذارد. انسان در جامعه پرورش می‌یابد، آداب و رسوم و افکار و ارزش های آن را می‌پذیرد، شخصیت خود را می‌سازد و با جامعه هماهنگ می‌گرداند. و این است معنای اجتماعی شدن و اجتماعی کردن و فرهنگ‌پذیری انسان.

فرهنگ‌پذیری انسان از جامعه

ولی باید بدانیم که فرهنگ‌پذیری انسان از جامعه، نه تحمیلی و اجباری است چنان که بعضی از جامعه شناسان تصور کرده اند، نه در اثر تقلید کورکورانه و بی هدف است، چنان‌که گروهی دیگر پنداشته‌اند، بلکه انطباقی است آگاهانه و با اراده و اختیار و هدفدار. کودک با حرص و ولع افکار و رفتار افراد جامعه خود را می‌نگرد، آنچه را مناسب تشخیص داد می‌پذیرد تا هر چه زودتر به صف بزرگسالان بپیوندد و به عضویت جامعه درآید. ولی چنان هم نیست که همه چیز را بپذیرد و همیشه خود را به رنگ محیط درآورد.

امام صادق علیه‌السلام فرمود: هر که در نفس خود پند دهنده ای نداشته باشد، پندهای مردم برایش سود ندارد. به هر حال، کودک برای اجتماعی شدن آماده است، چون در جامعه زندگی می‌کند تدریجاً با آداب و رسوم و فرهنگ جامعه آشنا می‌شود و رفتار خود را با جامعه منطبق می‌سازد.

نخستین مرحله ظهور گرایش های اجتماعی کودک

نخستین مرحله ظهور گرایش های اجتماعی کودک چند هفته بعد از ولادت و در محیط خانواده شروع می‌شود. در برابر رفتار پدر و مادر عکس‌العمل عاطفی و رفتار اجتماعی نشان می‌دهد. وجود جسمانی و نفسانی او در این محیط کوچک رشد می‌کند، با چیزهای فراوانی آشنا می‌شود و معلومات زیادی را فرا می‌گیرد.

تجربیات و عادت ها و اندوخته های ذهنی کودک در این زمان در رشد شخصیت او تأثیر به سزائی دارد و برای زندگی آینده اش مهم و سرنوشت‌ساز خواهد بود. بنابراین، اخلاق و رفتار پدر و مادر و کیفیت زندگی آنان و ارزش های حاکم بر خانواده در فرهنگ‌پذیری و اجتماعی شدن فرزند تأثیر به سزائی دارد. و نباید از این امر مهم غفلت به عمل آید.

دومین مرحله رشد اجتماعی کودک

دومین مرحله رشد اجتماعی گرایش به بازی های دسته جمعی و همبازی شدن با کودکان همسن و سال است. شرکت فعال کودک در بازی های دسته جمعی، او را با افراد و فرهنگ ها و اخلاق و رفتارهای جدید، که در واقع از خانواده های دیگر سرچشمه می‌گیرد آشنا می‌سازد. امکانات و استعدادهای ذاتی و تجربیات و اندوخته های سابق خود را، در جمع همبازی ها به کار می‌بندد و شخصیت اجتماعی خود را ابراز می‌دارد.

تعاون و همکاری و رعایت مقررات اجتماعی را عملاً در جمع همبازی ها فرا می‌گیرد. جامعه‌پذیری او تقویت می‌شود و برای شرکت در جامعه بزرگتر و مسؤولیت‌پذیری آماده می‌گردد. دوران بازی و نوع بازی ها و اسباب بازی ها و اخلاق و رفتار همبازی ها و تعداد گروه های همبازی، در تربیت اجتماعی کودک و رشد شخصیت او تأثیر به سزائی دارد.

نوع بازی و اخلاق و رفتار و همبازی ها دراین میان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مراقبت اولیاء و مربیان از بازی های کودکان امری است مهم و ضروری و نباید مورد غفلت قرار گیرد. اسلام نیز به اولیاء و مربیان توصیه می‌کند که به کودکان اجازه دهند هفت سال بازی کنند. حضرت امام صادق علیه‌السلام: به فرزندت اجازه بده هفت سال بازی کند.

سومین جایگاه تربیت اجتماعی و فرهنگ‌پذیری کودک و نوجوان

سومین و مهمترین جایگاه تربیت اجتماعی و فرهنگ‌پذیری کودک و نوجوان و جوان محیط مدرسه و در جمع کثیری از همسالان و از خانواده های مختلف است. محیط مدرسه گرچه محیط کسب و کار و زندگی رسمی محسوب نمی‌شود، ولی با محیط خانواده و محیط بازی تفاوت های فراوانی دارد.

در اینجا با شخصیت های دانشمند و محترمی سروکار پیدا می‌کند. در این محیط جدید نظم و انضباط برقرار است و آزادی های سابق کودک محدود می‌شود. با برنامه های متنوع درسی حساب شده‌ای مواجه می‌شود که او را با علوم و افکار و عقائد و فرهنگ و آداب و رسوم جامعه بزرگ آشنا می‌سازد.

با کودکان دیگر سر و کار پیدا می‌کند، که از خانواده های مختلف و دارای افکار و اخلاق و رفتار و زندگی‌های گوناگون هستند. در اجتماع مدرسه عملاً با زندگی اجتماعی مسالمت‌آمیز و رعایت حقوق دیگران و احترام به قوانین و مقررات اجتماعی آشنا می‌شود.

نظام ویژه آموزش و پرورش، برنامه های علمی و اجتماعی، اخلاقی و رفتار اجتماعی مدیر و معلمان مدرسه، در کیفیت تربیت اجتماعی کودک، و آماده شدنش برای شرکت در اجتماع بزرگترها و قبول مسؤولیت ها نقش بسیار بزرگی را ایفا می‌کند که نباید مورد غفلت قرار گیرد.

در طی مراحل سه گانه سابق به انضمام نقش مهم رسانه های جمعی: رادیو، تلویزیون، روزنامه ها، مجلات، کتاب ها، فیلم ها، معاشرت با بزرگترها، جو عمومی حاکم بر اجتماع، شخصیت اجتماعی و فرهنگی کودک و نوجوان شکل می‌گیرد و برای زندگی در جامعه بزرگ آماده می‌شود.

حرکت فرهنگ پذیری فرد بعد از ورود در جامعه در اثر قبول مسئولیت ها و معاشرت با افراد و معیت های مختلف، و استفاده از کتاب ها و رسانه های عمومی، و تجربه ها و آموخته های زندگی همچنان تداوم دارد و غالبا تا پایان زندگی ادامه خواهد یافت. بنابراین، تربیت اجتماعی فرد را باید یک امر مستمر و مداوم به شمار آورد.

با توجه به نقش بسیار مهم جامعه در کیفیت فرهنگ‌پذیری و تربیت های اجتماعی کودکان و جوانان به امور زیر توصیه می‌شود:

1 ـ ضرورت اصل اجتماعی شدن و پرورش و تقویت گرایش های اجتماعی فرد و تشویق او به معاشرت با اشخاص و گروه ها و شرکت در اجتماعات.

2 ـ پاکسازی محیط جامعه از آلودگی ها و مفاسد اخلاقی و اجتماعی.

3 ـ نشان دادن و معرفی الگوهای صالح و خوش اخلاق و نیکوکار.

4 ـ کمک فرد در انتخاب دوستان صالح و بر حذر داشتن او از دوستی و معاشرت با افراد ناصالح و بدرفتار.

5 ـ تنظیم و تدوین برنامه های صحیح اجتماعی و اخلاقی برای تدریس در مدارس و استفاده از معلمین صالح و خوش‌اخلاق.

6 ـ اصلاح و تکمیل برنامه‌های صدا و سیما، و تهذیب آنها از برنامه‌ها و تصویرهای بدآموز.

7 ـ آموزش مسائل تربیتی به خانواده ها و اصلاح روابط پدران و مادران.

این مقاله توسط آیت الله ابراهیم امینی به رشته تحریر در آمده است.

برای دیدن اصل مقاله اینجا را کلیک کنید./204/422/ح