vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، سـیره، بـه مفهـوم اصولـی اسـت ثابـت کـه در همـه زمان‌هـا و مکان‌هـا قابلیـت تبعیـت دارد و بـرای اسـتنباط آن اصـول، بایـد بـه قواعـدی ملتـزم بـود. ابعــاد بحــث دربــاره ســیره، در تقســیمی منطقــی، بــه ســیره معنــوی و عبــادی، فـردی و زیسـت محیطی، خانوادگـی و اجتماعـی قابل طـر ح اسـت.

سلوک معنوی و عبادی

انسان در تعامل با خداوند، باید به سه عرصه توجه داشته باشد: نخســت آنکــه خداونــد را بشناســد آن ســان کــه ســزاوار اســت و بــه او ایمــان آورد. البتــه ایــن بــه مفهــوم تلاش بــرای شــناخت بیشتــر و دقیق‌تر خداونــد اســت و گرنــه بشــر گرفتار محدودیــت، چگونــه می‌تواند خــدای نامحــدود را آنچنــان کــه ســزاوار اوست بشناسد؟ دوم آنکـه تلاش کنـد در همـه عرصه‌های زندگـی، از یـاد خداونـد غافـل نگـردد و همـه افـکار، گفتـار و رفتـارش را بـر خواسـت او منطبـق سـازد.

سـوم آنکـه در عرصـه عبـادت کوشـا باشـد و آن سـان کـه سـزاوار اسـت، خداونـد را عبـادت کنـد، گرچـه، حـق عبـادت او بـرای انسـان ها ممکـن نیسـت و آنـان بایـد نهایـت تـلاش خـود را در ایـن مسـیر بـه کار گیرنـد.

برخورد امام جواد با خانواده همسر

تا اتفاق کوچکی در خانواده می افتد،. زن و شوهرهای جوان امروزی شروع به جدل کردن و جر و بحث کردن، متهم کردن خانواده طرف مقابل است؛ عبارت‌هایی تکراری مثل اینکه «مادرت دیشب چرا با من به این شکل برخورد کرد؟» یا «خانواده شما همیشه در زندگی‌مان دخالت می‌کنند و با دخالت‌های‌شان زندگی ما را به تباه کشیده‌اند؟»

در میان ما هستند کسانی که به نوعی با خانواده همسرشان مشکلات زیادی دارند و حسابی از یکدیگر ناراحت هستند؛ به خصوص که بعضی از زوج‌های جوان این قضیه را به یک شکلی افتخار می‌دانند که مثلاً با خانواده همسرشان قطع رابطه کرده‌اند.

حالا تصور کنید پدر همسرتان قاتل پدرتان باشد و دشمن شماره یک شما باشد، درست مثل امام جواد (ع) که همسرش دختر مأمون بود اما رفتارش با این پدر همسر چطور بود. امام محمد تقی (ع) با وجود آن که با ام الفضل دختر بزرگ مأمون به زور خود او ازدواج می‌کند اما هیچ‌گاه در برابر مأمون که دشمن او و پدرانش بوده رفتار بدی از خود نشان نداد.

آراستگی و زینت

آراســتگی و تزییــن در ســیره امــام جــواد علیه السلام جلوه‌های مختلفــی داشــت. یکــی از ایــن جلوه‌ها، بهره گیــری از مــواد زینتــی و بهداشــتی همچــون حنــا بــود. طبــق روایتــی، امــام جـواد علیه السلام هنـگام اسـتحمام در تمامـی بـدن مبارک‌شـان از حنـا اسـتفاده می‌کردند بـه گونه‌ای کــه پــس از اســتحمام، اثــر حنــا بــر تمامــی بــدن حضــرت دیــده می‌شد. (کلینــی، ج 6:509)

اسـتفاده از بـوی خـوش و عطـر نیـز جلـوه دیگـری از سـیره فـردی آن حضـرت بـود کـه البتـه بعـد اجتماعـی نیـز دارد. آن حضـرت اسـتفاده از مشـک را حتـی اگـر بـه بهـای زیـاد تهیـه شـود، تجویـز و توصیـه می‌کردند و بـه سـیره پـدر بزرگـوارش اسـتناد می‌فرمودند. ). (همـان: 517)

انگشـتر بـه دسـت کـردن نیـز جلـوه دیگـری از تزییـن در سـیره امـام جـواد علیه السلام بـود. بنـا بـه نقـل موفـق خـادم امـام جـواد علیه السلام آن حضـرت انگشـتری نقره‌ای در دسـت داشـتند کـه روی آن نوشـته بـود: «حسبی الله» و فرمـود: ایـن انگشـتری پـدرم اسـت کـه هنـگام وفـات بـه مـن دادنـد و فرمودنـد: از دسـتت خـارج نکـن تـا آن را بـه فرزنـدت بسپاری (طبرسـی: 92)

آداب سفر

سـفر کـردن و آداب مربـوط بـه آن، از دیگـر محورهـای سـیره فـردی اسـت. از جملـه نـکات قابـل اسـتنباط از سـیره امـام جـواد علیه السلام در مـورد سـفر، می‌توان بـه توصیـه حضـرت بـه سـفر در شــب اشــاره کــرد؛ زیــرا موجــب کوتاهــی ســفر می‌شود. همچنیــن، پیش بینــی لـوازم سـفر و مشکلات و آسیب‌های احتمالـی، از دیگـر ابعـاد سـیره امـام جـواد علیه السلام در مقولـه سـفر اسـت.

بـرای نمونـه، ایشـان هنگامـی کـه قصـد سـفر بـه تکریـت بـرای دیـدار بـا مأمـون را داشـتند، در حالـی کـه هـوا آفتابـی بـود و احتمـال بـاران و گل ولای نیـز نمی‌رفت، بـه بعضـی از غلامانش فرمودنـد کـه دم اسـب حضـرت را ببندنـد، زیـرا رسـم بـود کـه هنـگام بـارش بـاران و یا عبور از آب دم حیـوان را می‌بستند تـا حـرکات آن موجـب ترشـح گل ولای بـه راکـب نشـود.

از دیگـر محورهـای سـیره فـردی امـام جـواد علیه السلام اتقـان در کارهـا، ترک عجله و شتاب، انجـام دادن کار در وقـت مناسـب و پرهیـز از انجـام دادن آن قبـل از فراهـم شـدن شـرایط، پرهیـز از خوش بینـی افراطـی و اطمینـان کاذب بـه سـرانجام کار اسـت.

سیره زیست محیطی

چگونگــی ارتبــاط بــا طبیعــت و حیوانــات، بعــد دیگــری در ســیره فــردی امــام جــواد علیه السلام اســت. آبادانــی طبیعــت و تلاش بــرای احیــا و حفــظ محیط زیســت، جلــوه جالبــی در حیــات معصومـان اسـت کـه بـه ویـژه امـروزه، بشـر نیـاز فـراوان بـه آن دارد.

در روایـت پیش گفتـه کـه مربـوط بـه بازگشـت حضـرت از سـفر بغـداد بـود، چنیـن آمـده کـه امـام هنـگام مغـرب، وارد مســجدی شــدند و کوزه‌ای آب طلبیدنــد و پــای درخــت ســدری کــه در صحــن مســجد بــود، وضــو گرفتنــد و پــس از اتمــام وضــو، آن درخــت بی ثمــر شــروع بــه میــوه دادن کــرد؛ آن هــم میــوه ای گــوارا و بی هســته. (مفیــد، ج 2:289 )

ایــن جریــان هــر چنــد از یــک خــرق عــادت در زندگــی امــام جــواد علیه السلام حکایــت دارد، پیــام دیگــرش، نقــش حضــرت در آبادانــی طبیعــت اسـت، امـام از طـرق عـادی و غیرعـادی و دیگـران از طـرق عـادی و طبیعـی. امـا مهـم، اهتمـام معصومـان بـه حفـظ طبیعـت اسـت.

سیره خانوادگی

یکـی دیگـر از محورهـای مهـم در سـیره معصومـان علیه السلام اصولـی اسـت کـه در رفتـار آنـان بـا خانـواده و خویشـان دیـده می یشـد. در ارتبـاط بـا خویشـان، مسـأله صله رحـم از ویژگی‌های مهـم امـام جـواد علیه السلام بـود. ابوهاشـم جعفـری گویـد: امـام جـواد علیه السلام سـیصد دینـار بـه مـن داد تـا بـه یکـی از پسـرعموهایش برسـانم و فرمـود: » از تـو خواهـد خواسـت تـا بـه او یـک مشـتری معرفـی کنـی تـا بـا ایـن پـول تجـارت کنـد و تـو ایـن کار را بکن. (کلینـی، ج 1:495)

رعایــت حقــوق والدیــن، از دیگــر ابعــاد مهــم در ســیره خانوادگــی امــام جــواد علیه السلام اســت. ایـن حقـوق بـه زمـان حیـات والدیـن مختـص نیسـت و بعـد از وفات‌شان نیـز ادامـه دارد. نمونـه شــایان ذکــر در ایــن بــاره آنکــه امــام جــواد علیه السلام بعــد از شــهادت پــدر بزرگــوارش، فــردی را کــه مبلـغ چهارهـزار درهـم از امـام رضـا علیه السلام طلـب داشـت و نگـران وصـول آن بـود، فرا خواندنـد و طلـب او را پرداخـت کردنـد.

نکتـه دیگـر در سـیره همسـرداری حضـرت، تأکیـد بـر انـدک بـودن مهریـه و مطابقـت آن بـا مهرالسـنه بـود. ایشـان از پیامبر صلی الله علیه و آله سلم در میـزان مهریـه، تبعیـت می‌کردند کـه مقـدار آن پانصد درهم و در جهـت توصیه‌های پیامبـر صلی الله علیه و آله وسلم مبنـی بـر انـدک بـودن میـزان مهریـه بـود.

انتخاب نام نیک بر فرزندان

فرزنـدان رکـن دیگـر خانـواده هسـتند و آنـان نیـز حقوقـی بـر دوش والدیـن دارنـد. امــام جــواد علیه السلام هــم نــام نیــک بــرای فرزنــدان را یکــی از مهمتریــن حقــوق بــر والدیــن می‌دانستند. حضرت بـرای فرزنـدان خـود نامهـای نیـک انتخـاب کـرده بودنـد و هـم بـه شـیعیان چنیـن توصیـه می‌فرمودند./703/422/ح

تهیه و تنظیم: محرم آتش افروز