vasael.ir

کد خبر: ۱۶۰۲۲
تاریخ انتشار: ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ - ۱۹:۵۴ - 19 February 2020
به مناسب روز جهانی عدالت اجتماعی؛

یادداشت | عدالت اجتماعی اسلامی و نقش آن در اقتصاد مولد

وسائل ـ شعار اسلام در عدالت اجتماعی این است كه: بیایید راهی اتخاذ كنیم تا بتوانیم جلو استثمار را به كلی بگیریم بدون اینكه شخصیت، اراده و آزادی افراد را لگدكوب كرده باشیم؛ كوشش كنیم انسان ها به حكم معنویت و شرافت روحی و درد انسانیت، خود مازاد مخارج خود را به برادران نیازمندشان تقدیم كنند نه اینكه دارایی شان را به زور از آنها بگیریم و به دیگران بدهیم.

به گزارش خبرنگار وسائل، در مورد عدالت اجتماعی یادداشت| عدالت و گاونظرات بسیار متفاوتی وجود دارد، نظر شما چیست؟ آیا شما هم مثل کمونیست ها معتقدید همه مردم در هر وضع و شرایطی هستند و هر جور در جامعه عمل می كنند و هر استعدادی که دارند باید کاملا مثل یكدیگر زندگی كنند؟

عدالت اجتماعی یعنی مثلا لباس همه باید یكسان باشد و اگر شما لباسی از پارچه نخی می پوشید من هم باید از پارچه‌ نخی لباس تهیه كنم، اگر من پارچه‌ پشمی می پوشم شما هم باید پارچه‌ پشمی بپوشید؟ آیا عدالت به معنی جیره بندی افراد جامعه است؟ همه باید به اندازه استعدادشان كار كنند ولی هر كس به اندازه احتیاجش باید درآمد داشته باشد؟

بر این اساس ممكن است استعداد كار من نصف استعداد كار شما باشد ولی من دو برابر شما عائله داشته باشم، از این جهت من باید دو برابر شما درآمد داشته باشم. این برداشت از عدالت اجتماعی، «اجتماعیِ» محض است؛ یعنی فقط روی جامعه فكر می كند، برای فرد فكر نمی كند. فرد در این نگاه ارزش و اصالتی ندارد، فقط جامعه وجود دارد، جامعه كار می كند و جامعه هم باید خرج كند.

یا اینکه شما هم مثل نظام سرمایه داری در نگاهی با صد و هشتاد درجه تفاوت اعتقاد به اصالت فرد و استقلال کامل او در دخل و خرج دارید؟ یعنی باید میدان را برای افراد باز گذاشت و جلو آزادی اقتصادی و سیاسی آنها را نباید گرفت؛ هركس باید كوشش كند ببیند چقدر درآمد می تواند داشته باشد و آن درآمد را به خود اختصاص دهد. دیگر به فرد مربوط نیست كه سهم دیگری كمتر است یا بیشتر.

اینجاست كه میان دو مسئله مهم، یعنی عدالت اجتماعی از یك سو و آزادی فرد از سوی دیگر، تناقضی به وجود می آید.

ساده بگویم: کمونیسم یعنی اگر پنج گاو ماده داشته باشی، هر پنج گاو را دولت از تو می گیرد و در عوض هر روز صبح یك كاسه شیر مخلوط با آب به تو می دهد.

سرمایه داری یعنی اگر پنج گاو ماده داری هر پنج تا را برای خود حفظ کنی و اگر همسایه فقیرت از گرسنگی در حال مردن بود، یک کاسه شیر هم به او ندهی!

بد نیست بدانید صهیونیسم یعنی اگر پنج گاو داری، هر پنچ تا را دولت می گیرد و خودت و گاو داری ات را هم به آتش می کشد.

در كنار دو دنیای كمونیسم و سرمایه داری، دنیای سومی وجود دارد به نام عدالت اجتماعی اسلامی که سوسیالیسم اخلاقی امروز متاثر از این مکتب است. این گرایشِ می خواهد آزادی افراد را حفظ کند و از این رو مالكیت خصوصی را در حد معقولی می پذیرد و هر مالكیتی را مساوی با استثمار نمی داند.

حتی می گوید عدالت اجتماعی در شكل اول خودش نوعی ظلم است، زیرا از آنجا كه محصول كار هركس به خودش تعلق دارد، وقتی بیایند به زور نیمی از محصول یك فرد را ولو به دلیل اینكه خرج دیگری بیشتر است از او بگیرند، این امر خود عین بی عدالتی است. استثمار در هر شكلش غلط است.

اگر من شما را به كار گماشته باشم و قسمتی از محصول كار شما را به خود اختصاص بدهم، شما را استثمار كرده ام و این ظلم است. اما اگر من به میل خودم از مال و حاصل دسترنج خودم به دیگری بدهم، این عین انسانیت و رشدیافتگی است. سرمایه داری از آن جهت محكوم است كه در بطن خود استثمار را پرورش می دهد. سرمایه داری تمام بهره را به سرمایه اختصاص می دهد و این امر ایجاد نابرابری می كند.

به این ترتیب شعار دین اسلام در عدالت اجتماعی این است كه: بیایید راهی اتخاذ كنیم تا بتوانیم جلو استثمار را به كلی بگیریم بدون اینكه شخصیت، اراده و آزادی افراد را لگدكوب كرده باشیم؛ كوشش كنیم انسان ها به حكم معنویت و شرافت روحی و درد انسانیت، خود مازاد مخارج خود را به برادران نیازمندشان تقدیم كنند نه اینكه دارایی شان را به زور از آنها بگیریم و به دیگران بدهیم.

این اندیشه كه تعبیر غربی آن سوسیالیسم اخلاقی است چیزی است كه اسلام همیشه در پی تحقق آن است، اما بر خلاف مكاتب غربی، اسلام راه حل های عملی رسیدن به آن و شیوه استقرار آن را در جامعه به دقت مشخص کرده و با بیان اهمیت تولید و کارآفرینی نقشه و راه گردش ثروت در یک نظام اقتصادی موفق را به خوبی ترسیم نموده است.

عدالت اجتماعی در اسلام یعنی اگر پنج گاو ماده داری یكی را بفروشی و یك گاو نر بخری، بعد مشغول دامداری بشوی و دائما تعداد گاوها را افزایش دهی و اگر همسایه فقیرت گاوی نداشته باشد، یكی را به او بدهی.

امام موسی بن جعفر علیه السلام از مردی سؤال كردند: میزان اخوّت و برادری اسلامی در میان شما در چه حد است؟ جواب داد: «علی افضل ما یكون» به عالی ترین درجه. فرمود: آیا به این حد هست كه مثلا یك برادر كه روزی محتاج شده بیاید در مغازه برادرش، دست ببرد و از صندوق او هر قدر احتیاج دارد بردارد و صاحب پول احساس ناراحتی نكند؟ گفت: نه، این طور نیست. فرمود: پس چگونه گفتی در حدّ اعلا؟ حدّ اعلا آن است كه در حالی كه جیب ها دو تا هستند، جیب هركدام برای دیگری مثل جیب خودش باشد و به عكس.

اگر این شیوه برقرار شد، همان اخوّت اسلامی است كه اسلام به دنبالش است. اسلام طرفدار این است كه زندگی ها برادر وار باشند نه اینكه به زور قانون بگوییم تو حق نداری، و یا اینكه بگوییم همه باید از دولت جیره بخورند، نظیر وضعی كه در كشورهای كمونیستی برقرار است كه همه حقوق بگیر و مزدور دولت هستند.

باید اشتراك در زندگی مادی ناشی از شركت روحی مردم باشد. اول روح ها باید با یكدیگر یكی شوند بعد جیب ها، نه اینكه روح ها به حالت جدایی باشند، بخواهند به زور جیب ها را یكی كنند یا آنكه به زور جیب ها را خالی كرده و جیب دولت را پر کنند تا دولت به هركس به اندازه جیره اش بدهد./704/241/ح

 

ابوالقاسم مرشدی

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۰۴ / ۰۲ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۴:۵۳:۳۳
طلوع افتاب
۰۶:۲۴:۲۵
اذان ظهر
۱۳:۰۵:۱۳
غروب آفتاب
۱۹:۴۵:۲۲
اذان مغرب
۲۰:۰۳:۰۴