vasael.ir

کد خبر: ۱۵۷۳۳
تاریخ انتشار: ۰۲ بهمن ۱۳۹۸ - ۱۷:۰۲ - 22 January 2020
پرونده ویژه/ منادیان سکولاریسم ۲

ضرورت طراحی سازوکار اجرایی برای اعتراضات قانونی مردم

وسائل ـ در قانون اساسی پیش‌بینی شده است که افراد می‌توانند اجتماعات داشته باشند و اعتراض خود را مطرح کنند اما این اعتراضات نباید مخل امنیت کشور بوده و باید با کسب مجوز باشد. هر چند که از نظر مبانی مشکلی وجود ندارد اما دولت‌ها و حکومت‌های مختلف و افراد صاحب نظر باید راهکار درستی را برای این مسئله در نظر بگیرند تا مردم به راحتی اعتراض خود را مطرح کرده و در یک فضای آرام و سالم زندگی کنند؛ ما چون سازوکارهای عملیاتی را طراحی نکرده‌ایم، این تجمعات تبدیل به خشونت می‌شود و منجر به کشته شدن افراد و تخریب اموال عمومی می‌شود.

به گزارش خبرنگار وسائل، یکی از بحث های مهمی که در قانون ضرورت طراحی سازوکار اجرایی برای اعتراضات قانونی مردماساسی بدان توجه ویژه شده است و بحث بسیار مهمی است حقوق ملت است که در اصول و کلیت قانون اساسی بدان تصریح شده است و به بعضی از مصادیق مهم آن اشاره شده است که در واقع اینها جزئی از مواردی است که حاکمان موظف هستند در اداره جامعه بدان توجه داشته باشند.

از این‌رو به منظور تبیین ابعاد این مسئله با حجت الاسلام غلامرضا پیوندی مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه به گفتگو نشستیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید:

 

وسائل ـ آیا در قانون اساسی به صراحت مسئله حقوق ملت مطرح شده است؟

مهم ترین اصولی که به مسئله حقوق ملت پرداخته اصل نوزدهم و بیستم است که مربوط به حوزه خاص زنان و خانواده می‌شود؛ همچنین در اصل بیست و یکم نیز بدان توجه شده است؛ آزادی بیان و عقیده از بحث های مهمی است که در قانون اساسی کشور ما ابتدا به این مسائل توجه شده است.

ضمن اینکه هر شهروندی در جامعه از یکسری حقوقی برخوردار است؛ در اسلام وظایف و اختیارات و حقوق ملت و دولت نسبت به یکدیگر مشخص است اینکه حاکم و ملت نسبت به هم چه حقوقی دارند که هر کدام از این موضوعات را می توان به طور جداگانه به بحث و بررسی پرداخت.

 

وسائل ـ در مواردی دیده می شود، حاکم می تواند بعضی از حقوق را به دلیل مصالحی نقض کند در خصوص شبهاتی که در این زمینه وجود دارد برای ما بیشتر توضیح بفرمایید؟

در اصل نهم قانون اساسی بدین موارد اشاره شده است بحث آزادی، استقلال و وحدت و تمامیت ارضی کشور طبق این اصل تفکیک ناپذیرند و حفظ این آزادی و وحدت و تمامیت ارضی کشور هم وظیفه دولت و هم وظیفه آحاد کشور است؛ قانون اساسی تصریح می‌کند که هیچ فرد ‌و گروهی حق ندارد با نام استفاده از آزادی به استقلال، آزادی و تمامیت ارضی ایران کمترین خدشه ای وارد نماید و هیچ مقامی هم حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی آزادی های مشروع را سلب کند.

در موارد جزئی می توان به بعضی از اصول قانون اساسی اشاره کرد؛ ما بدون هیچ دلیل قانونی نمی توانیم افرادی که در جامعه زندگی می کنند را بازداشت کنیم یا تحت تعقیب قرار دهیم. به عنوان مثال هتک حرمت کسی که به اسم قانون بازداشت، زندانی و تبعید شده ممنوع است یعنی در عین حال که حاکم اجازه پیگیری تخلفات را دارد و افراد را تحت تعقیب قرار دهد به همان معنا هم اجازه ندارد به دلیل یکسری برداشت های شخصی، حقوق ملت را نقض کند.

در حوزه جزایئات که ما در حقوق کیفری داریم بر اساس قانون یکسری از رفتارها را جرم انگاری می کند و بعد عنوان می کند اگر تعدی صورت گرفت تحت پیگیرد قرار می گیرد لذا بر همین اساس قانون اساسی عنوان کرده که باید از طریق مجازات قانون باشد؛ اینها تماما اصولی هستند که برای بخش‌ مهمی برای حفظ حقوق مردم و بخشی نیز برای حمایت از یکسری از ارزش ها مطرح شده است.

مثلا اگر در قانون اساسی عنوان می شود حکم مجازات از طریق دادگاه صالح باید صادر شود، بدین معناست که هر کسی سر خود یکسری از رفتارها را جرم انگاری کند و تحت پیگرد قرار دهد قانون باید صریح و روشن این مباحث را مشخص کند.

 

وسائل ـ برای حفظ نسل و حفظ آبرو، قاعده فقهی هم داریم؟

در مبانی فقهی ما در اسلام اصل بر برائت و بی گناهی است مگر اینکه ما بر اساس ادله بتوانیم خلاف آن را مشخص کنیم. در اصل سی و هفتم قانون اساسی اصل در برائت است و ما نمی توانیم افراد را بدون هیچ گونه قرائن و شواهدی حتی بازداشت کنیم و اتهام بزنیم چراکه نیاز به یکسری قرائن و شواهد دارد که اگر شواهد باشد اتهام مطرح می شود و مورد پیگرد قرار می گیرد اما بی دلیل نمی شود.

لذا این اصولی که قانون اساسی پیش بینی کرده بر گرفته از احکام اسلام است و خداوند متعال هم انسان ها را مبرا می داند مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. به عنوان مثال اگر کسی مرتکب جرمی شده باشد قانون هتک حرمت را ممنوع می داند و حیثیت آن باید حفظ شده و مجازاتش تعیین شود.

 

وسائل ـ وجه تمایز حقوق ملت در قانون اساسی با حقوق بشر و حقوق عرفی چیست؟

در بحث های حقوق بشری یکسری اصول بنیادین را در نظر می گیرند سپس حقوق فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی را در نظر می گیرند و در ادامه حقوق محیط زیست و آموزش را در نظر می گیرند؛ در موازین اسلامی مراتب بالاتری از اینها را ما داریم ولی با برداشتی که از آزادی بیان داریم.

مثلاً در حقوق بشر بحث آزادی بیان مطرح شده و در قانون اساسی نیز بحث انتقاد، نظر در مباحث علمی، مسائل اجتماعی و مدیریت جامعه آزادی بیان است اما به شرط اینکه مطابق با موازین اسلامی باشد. انسان به تعبیر امیرالمومنین(ع) آزاد است اما در مقام تشریح انسان باید یکسری از ضوابط را رعایت کند ما اینگونه آزادی را تعریف می کنیم نه اینکه آزادی بی قید و شرط باشد و قلمرو و محدودیتی نداشته باشد.

 

وسائل ـ آیا حقوق بشر غربی وجود دارد؛ آن آزادی‌ای که بیشتر در رسانه‌ها بیان می‌شود تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟

ما در مقام علمی نمی توانیم این بحث را داشته باشیم چراکه یک بحث سیاسی و اجرایی است. در هر حال انسان حق آزادی، حق انتخاب شغل، حق حیات و سلامت دارد و اینها همگی حقوقی است که انسان در مباحث حقوق بشری برخوردار است و در اسلام حق حیات به مراتب بالاتر است. اسلام حیات را حکم می داند و این بالاتر از حق است یعنی حتی خود انسان هم نمی تواند به خود تعدی کند و آسیب بزند.

اما این بدان معناست که مبدائی که شما حق را در آن تعریف می کنید در واقع آفریننده انسان خداوند متعال است؛ طبق آیات قرآن حکم و قانون گذاری مخصوص خداوند متعال است و ائمه معصومین(ع) بیان کننده و تبیین کننده آن قوانین الهی هستند و به تعبیر حضرت امام(ره) فقیه هم در مقام کشف این احکام است، مبدا قانون گذاری و بایدها و نبایدها را شارع مقدس مطرح می کند.

 

وسائل ـ به صورت مصداقی وقتی ملت نسبت به مسئولان حکومتی و حاکمیت اعتراضی دارند چگونه می تواند این اعتراض خود را بیان کنند؟

این مسئله نیز در قانون اساسی پیش بینی شده است که افراد می توانند اجتماعات داشته باشند و اعتراض خود را مطرح کنند؛ بر اساس قانون این اعتراضات نباید مخل امنیت کشور باشد و باید با کسب مجوز باشد. اعتراض و انتقاد حق مردم است و در کلام امیرالمومنین(ع) نیز داریم که اگر انتقادی وجود دارد می توانند این اعتراض خود را در فضای آرامی مطرح نمایند و در مقابل هم پاسخ را بشنوند و راهکاری ارائه شود.

در قانون اساسی به بحث آزادی تجمع پرداخته شده و اینگونه نیست که ما تصور کنیم مخصوص کشورهای غربی است. در قانون اساسی ما بحث تساوی در برابر قانون و بحث آزادی تجمعات نیز مطرح است البته به شرطی که مطابق موازین قانونی باشد.

ممکن است در عملکرد مشکل داشته باشیم و دولت ها و حاکمیت های مختلف بعد از انقلاب در عملی کردن این مسئله دچار اشکالاتی باشند اما اصل اینکه می توان انتقاد کرد جزئی از همه نظام های حقوقی است اما اینکه چگونه مطرح شود مهم است. مثلاً در بحث امر به معروف که یکی از مصادیق آن نسبت به حاکمان و مدیران است این نظارت عمومی در اسلام جایگاه ویژه ای برخوردار است.

به عنوان مثال یکی از مراحلی که در امر به معروف وجود دارد انتقادی است که بر مقام عملکرد مدیران می توانیم داشته باشیم. به عنوان مثال یکی از مواردی که هر حکومتی باید بدان توجه داشته باشد مبارزه با فساد است و تمام نهادهایی هم که در جامعه وجود دارد بر همین اساس تشکیل شده اند هر چند که نهادها وظایف خود را به درستی انجام دهند نمی توانند مفاسد را ریشه کن کنند و جرم را به صفر برسانند. لذا اینجا بحث نظارت عمومی مطرح می شود.

نظارت همگانی در قانون اساسی مقرر شده است که افراد می توانند مستقیما نظارت کنند و برگ برنده ای باشد که بتوانیم در نظام جمهوری اسلامی به این مهم برسیم و در نهایت تبدیل به بحران برای کشور نشود اگر بتوانیم سازوکار درستی برای انتقاد و آزادی مطبوعات و آزادی فکر و اندیشه داشته باشیم این مسائل می تواند نظارت عمومی را در بر داشته باشد.

 

وسائل ـ با توجه به اینکه عرصه‌های حقوق ملت متفاوت است؛ عرصه دسترسی مردم به رفاه، امنیت و اقتصاد یا عرصه سواد اجتماعی در نگاه فقه حکومتی با نگاه فقه فردی متفاوت است؟

دقیقا نکته خوبی را اشاره کردید در بحث های نظام داری مطلوب یکی از بحث های مهم این است که افراد جامعه تحت حاکمیت حاکم قرار می گیرند یعنی حتی اگر موضوع خانوادگی باشد، در این موارد هم دولت  وظیفه دارد حمایت کند.

رویکرد فقه حکومتی در این مسئله قوی تر است. لذا یکی از مباحثی که در حوزه خانواده کمتر بدان توجه شده حقوق عمومی خانواده است؛ افراد زمانی که تشکیل خانواده می دهند یکسری وظایف و حقوقی دارند اما دولت در این بین چه وظایفی دارد؟ در تشکیل و اداره خانواده و حتی در مواردی که خانواده در حال انحلال است چه وظایفی دارد؟ این مسئله باب بسیار مهمی است که جای تحقیقات بسیار دارد.

 

وسائل ـ یعنی با رویکرد فقه حکومتی کمتر به این مسئله پرداخته شده است؟

در واقع این مسئله که دولت ها چه وظایفی در قبال جامعه دارند بحث های جدی است که باید بدان پرداخته شود و باید سازوکار آن پیش بینی شود و از دل آن مقررات جامع و کاملی خارج شود.

 

وسائل ـ در پایان اگر در زمینه حقوق ملت بحثی مانده بفرمایید؟

مکتب اسلام از هر نظر کامل ترین مکتب در حوزه های مختلف است؛ اگر بتوانیم برای قانون اساسی و مبانی ای که در فقه ما وجود دارد سازوکار عملیاتی و اجرایی‌ طراحی کنیم‌، می‌توانیم به موفقیت‌های بیشتری دست پیدا کنیم.

یک سازوکار درستی که افراد بتوانند در واقع نظرات و انتقادات خود را مطرح نمایند و در فضای اجتماعی تبدیل به بحران و خشونت نشود؛ به نظرم این مهم نیاز به اندیشه و فکر بهتری دارد تا یک راهکار اجرایی درست ارائه شود.

هر چند که از نظر مبانی مشکلی وجود ندارد اما دولت ها و حکومت های مختلف و افراد صاحب نظر باید راهکار درستی را برای این مسئله در نظر بگیرند که اگر در این زمینه مردم مشکلی داشتند بتوانند به راحتی اعتراض خود را مطرح کرده و در یک فضای آرام و سالم زندگی کنند.

بحث امر به معروف و نهی از منکر از نوع محبت است اینکه من دوست دارم هم نوع من به مشکل بر نخورد و به انحراف کشیده نشود؛ البته این کار باید در یک فضای آرام که توهین و تحقیر در آن وجود نداشته باشد و تبدیل به بحران نشود، صورت بگیرد.

ما چون سازوکارهای عملیاتی را درست نکرده ایم تبدیل به خشونت می شود و منجر به کشته شدن افراد و تخریب اموال عمومی می شود و میلیاردها ضرر بر جامعه چه در حوزه اموال عمومی و چه در حوزه اموال مردم وارد می‌شود./403/241/ح

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۰ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۱:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۱
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۳۵
غروب آفتاب
۱۹:۲۵:۴۱
اذان مغرب
۱۹:۴۲:۳۹