vasael.ir

کد خبر: ۱۵۷۰
تاریخ انتشار: ۱۰ دی ۱۳۹۴ - ۲۰:۵۲ - 31 December 2015
درس خارج «فقه اقتصاد» آیت الله محسن اراکی/ جلسه 13

کراهت دخالت در معامله دیگران، حرام بودن نَجَش و وجوب وفای به عهد از عناصر اخلاقی بازار اسلامی است

پایگاه اطلاع رسانی وسائل – آیت الله اراکی در جلسه سیزدهم درس خارج اقتصاد اسلامی با ادامه بحث ممیّزات فرهنگ اقتصاد اسلامی، به بررسی سه عنصر دیگر از مقوّمات این فرهنگ پرداخت.

 

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آیت الله محسن اراکی در دوازدهمین جلسه سال تحصیلی 94- 95 در درس خارج فقه نظام اقتصادی اسلام، که روز یکشنبه اول آذرماه 1394 در مؤسسه امام خمینی ره برگزار شد، با استناد به آیات و روایات شریفه، به تبیین و توضیح سه ویژگی دیگر فرهنگ اقتصاد اسلامی پرداخت.

ایشان در ضمن بحث، التزام به اخلاقیات فرهنگ بازار اسلامی را مختص همین بازار دانست و رعایت این اخلاقیات را در بازارهای غیر اسلامی امری غیر لازم دانست و تصریح کرد: در بازارغیر اسلامی  در معامله با فرد غیر مسلمان، طبق قواعد الزام که می فرماید" الزموهم بما الزموا به انفسهم" رفتار می شود و بنابراین در آنجا طبق ضوابط همان بازار رفتار می کنیم.

 

اهم مطالب جلسه سیزدهم درس «فقه اقتصاد» آیت الله اراکی است به شرح زیر است.

 

بسم الله الرحمن الرحیم

 

دخالت در معامله دیگری مکروه است

عنصر دوازدهم از عناصر اخلاقی بازار اسلامی کراهت دخالت در معامله دیگری است. به این معنا که: در حالیکه دو نفر مشغول معامله هستند شخص سومی خود را در معامله آنها دخالت دهد. یعنی شخص سومی بعنوان خریدار وارد معامله دو نفر شود و پیشنهاد قیمت بالاتری برای خرید جنس از فروشنده دهد یا اینکه بعنوان فروشنده وارد معامله آن دو نفر شود و بخواهد جنس را به قیمت کمتری برای فروش عرضه کند.

 

روایت

عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ علیهم السلام فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ وَ نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَنْ یَدْخُلَ الرَّجُلُ فِی سَوْمِ أَخِیهِ الْمُسْلِم‏

روایت3، باب 49، ابواب عقد البیع و شروطه

حضرت صلی الله علیه و آله نهی فرمودند از اینکه شخص وارد معامله شخص دیگری شود، چه بعنوان مشتری وارد شود چه بعنوان فروشنده. از عبارت " سَوْمِ أَخِیهِ" برداشت می کنیم که مراد، بازار مسلمین است و این ضوابط لازم است در بازار مسلمین رعایت شود. حتی اگر فرد غیر مسلمانی در بازار مسلمین مشغول معامله بود بازهم دخالت در معامله او کراهت دارد. در چنین احکام اجتماعی اگر کلمه مؤمن یا مسلم آمده باشد، از آن الغاء خصوصیت می شود و حمل بر غلبه می شود؛ یعنی چون در بازار مسلمین غالباً مسلمان هستند تصریح به "مسلم" از باب اغلبیت است نه خصوصیت.

 

تفاوت رفتار در بازار اسلامی با  بازار غیر اسلامی 

 اگر به  بازار غیر اسلامی وارد شدیم، در آنجا طبق ضوابط همان بازار رفتار می کنیم یعنی در معامله با غیر مسلمانی که در جامعه غیر اسلامی زندگی می کند رعایت این اخلاقیات لازم نیست. به عبارت دیگر، در بازارغیر اسلامی  در معامله با فرد غیر مسلمان، طبق قواعد الزام که می فرماید" الزموهم بما الزموا به انفسهم" رفتار می شود؛ اما در مورد افراد غیر مسلمان که در جامعه اسلامی زندگی می کنند قاعده کلی "لهم ما لنا و علیهم ما علینا" جاری است. طبق قاعده اخیر، هر حکمی که برای مسلمان ثابت شود برای اهل ذمه هم ثابت است.

 

عنصر سیزدهم؛ حرمت نَجَش

سیزدهمین عنصر اخلاقی در فرهنگ بازار اسلامی، حرمت یا کراهت نَجَش است که به نظر می آید حکم حرمت اصح و اقوی است.

معنای نجش: کسی کالایی را می خواهد بفروشد، دیگری بدون اینکه قصد خرید داشته باشد وارد معامله می شود و قیمتی بالاتر از آنچه خریدار پیشنهاد داده است به فروشنده پیشنهاد می کند فقط بخاطر اینکه قیمت جنس را بالا ببرد.

 

روایت

فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ الزَّنْجَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سَلَّامٍ بِإِسْنَادٍ مُتَّصِلٍ إِلَى النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ لَا تَنَاجَشُوا وَ لَا تَدَابَرُوا

روایت می فرماید: تناجس و تدابر نکنید. تدابر کردن یعنی پشت به هم کردن و قطع رابطه کردن.

چون تناجش حرام است، اگر کسی که وارد مزایده می شود قصدش فقط این باشد که قیمت را بالا ببرد، بدون قصد خرید، عمل او در بالا بردن قیمت حرام است.

 

عنصر چهاردهم؛ وفای به عقد و عهد

عنصر اخلاقی چهاردهم در فرهنگ بازار اسلامی، وفای به عقد و عهد است. به نظر ما عقد التزام طرفینی است ولی عهد اعم است از التزام طرفینی و التزام یک طرفه است. عهد اگر با لفظ "الی" متعدی شود الزام را می رساند ولی اگر با "علیه" متعدی شود التزام را می رساند. مثال از آیات شریفه:

وَ لَقَدْ عَهِدْنا إِلى‏ آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِیَ وَ لَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْما (طه/115)

َ مَنْ أَوْفى‏ بِما عاهَدَ عَلَیْهُ اللَّه (فتح / 10)

وفای به عقد و عهد، نه تنها از اخلاقیات بازار است بلکه از مقوّمات مسلمان بودن است.

آیات شریفه می فرماید:

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُود (مائده /1 )

أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کانَ مَسْؤُلا (اسراء / 34)

کانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْؤُلا ( احزاب / 15)

این آیات نه تنها برای اثبات وجوب کافی است بلکه دالّ بر مؤکّد بودن وجوب است.

 

 

تقریر: ج. زنگنه                        907/223

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۰۶ / ۰۲ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۴:۵۰:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۲۲:۰۷
اذان ظهر
۱۳:۰۴:۵۲
غروب آفتاب
۱۹:۴۶:۵۸
اذان مغرب
۲۰:۰۴:۴۵