vasael.ir

کد خبر: ۱۵۶۹۷
تاریخ انتشار: ۱۷ دی ۱۳۹۸ - ۱۹:۰۷ - 07 January 2020
از سوی حجت الاسلام والمسلمین هادوی تهرانی مطرح شد؛

نظریه اندیشه مدون؛ طرحی که از سوی رهبر انقلاب مورد توجه قرار گرفت

وسائل ـ حجت الاسلام والمسلمین هادوی تهرانی ادامه داد: سال های پیش حضرت آقا نظریه اندیشه مدون را مطالعه کرده اند و البته اظهار لطف هم داشتند و شاید بتوان گفت، اصطلاح «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» مُلهم از این نظریه بوده است. زیرا اساس این نظریه آن است که اسلام به صورت جهان­‌شمول نگاهی دارد که شما باید آن‌را در موقعیت ایران امروزی مورد مطالعه قرار بدهید.

به گزارش وسائل، جلسه نهم از سلسله نشست­‌های نظریه اندیشه مدون؛ طرحی که از سوی رهبر انقلاب مورد توجه قرار گرفت«هم‌اندیشی فقه حکومتی» با حضور حجت الاسلام والمسلمین مهدی هادوی تهرانی از اساتید درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، صبح پنجشنبه 12 دی ماه 1398 با همکاری «دفتر حمایت از جامعه نخبگانی» در سالن جلسات مرکز خدمات حوزه علمیه قم و در جمع اعضاء «هم اندیشی فقه حکومتی» برگزار شد.

این نشست پس از برگزاری یک جلسه مباحثه حول نظریه ایشان، ابتدائاً با ارائه تقریر نظریه «اندیشه مدون اسلام» توسط حجت­ الاسلام حسن عابدی مقرر حجت الاسلام والمسلمین هادوی تهرانی آغاز شد و سپس جناب حجت الاسلام والمسلمین هادوی تهرانی، با پاسخگویی به سوالات مکتوب دبیرخانه هم­‌اندیشی، به تبیین زوایای مختلف دیدگاه خود درباره «فقه حکومتی» پرداختند.

در این نشست حجت الاسلام والمسلمین هادوی تهرانی یکی از دستاوردهای مهم سده اخیر حوزه علمیه را، مطالعه دین به شیوه نظام­‌مند و سیستمی برشمرد و بیان داشت: مطالعه نظام‌­مند دین چیزی است که جای آن به صورت جدی خالی بوده و گرچه تلاش ­ها و زحمات فراوانی کشیده شده، اما هنوز این ایده به صورت جریان عمومی شکل نگرفته است. پیش‌گامان این بحث مثل مرحوم شهید صدر(ره) در حوزه علمیه نجف طرح این بحث را آغاز کردند، اما آنچنان که باید مورد استقبال واقع نشد، فلذا شاگردان‌شان این ایده را به قم آوردند و البته در قم هم بعضی از شاگردان ایشان به دلایل گوناگون ادامه ایده مرحوم شهید صدر(ره) را ناممکن دانستند.

وی افزود: بنده معتقدم ایده­ای را که مرحوم شهید صدر(ره) مطرح کردند، قبل از ایشان نیز به أشکال مختلفی در تاریخ فقاهت سابقه داشته است، حتی نگاه نظام­‌مند و سیستمی در کلمات مرحوم سیدمرتضی(ره) دیده می شود. البته مسیر خاصی که خود شهید صدر در دستیابی به مکتب از مسیر روبنا طی کردند، به بن بست منتهی می شود، ولی اصل ایده ایشان بسیار راهگشاست.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم درباره برخی ایرادات وارده به نظریه مرحوم شهید صدر(ره) دو نمونه را از استادش آیت‌الله سید کاظم حائری نقل کرد و گفت: مرحوم صدر(ره) معتقد بودند که ما روبناها را در اختیار داریم، و از تجمیع روبناها می­ خواهیم به زیربنا دست پیدا کنیم. آیت الله سید کاظم حائری دو اشکال داشتند: اول اینکه  در دستیابی به احکام روبنایی، ما احکام را هم از طریق امارات و هم از طریق اصول عملیه کشف می­کنیم. امارات لوازم‌شان حجت است اما اصول عملیه لوازم‌شان حجت نیست و لذا ما وقتی به کشف زیربنا از روبنا می پردازیم، در واقع هم به لوازم احکام به دست آمده از اماره اخذ می کنیم و هم به لوازم اصول عملیه اخذ می کنیم که این دومی بی تردید حجت نیست. اشکال دوم اینکه ما دلیل داریم که لوازم هر یک از احکام برآمده از امارات حجت است، ولی دلیلی نداریم که لوازم تجمیع آنها نیز حجت باشد.

حجت الاسلام والمسلمین هادوی­ تهرانی در مقام پاسخ به این اشکالات، نظریه «اندیشه مدون اسلام» را معرفی کرد و اظهار داشت: مرحوم شهید صدر(ره) روش استنباط زیربنا را محدود به کشف از طریق روبنا کرده و با آن مشکلات مواجه شده است، و ما راه‌­های مستقیم و غیر مستقیم متعددی را در نظریه «اندیشه مدون» برای کشف مکتب در روش­‌شناسی آورده‌­ایم.

وی درباره فرآیند فقهی اصلاح و بازنگری، در پاسخ به این سوال که «آیا از قواعدی غیر از قواعد موجود علم اصول نیز بهره می ­برید؟» گفت: اصول فقه موجود بسیار کارآمد است ولی در خصوص استنباط نظام (نه مکتب)، به این اصول فقه نمی­ توانیم اکتفا بکنیم و ناچاریم که از مباحث دیگری هم استفاده نماییم که تفصیلا آن را در دوره قبلی خارج اصول بیان کرده ایم؛ وقتی فهرست فقه آنچنان که عرض شده است به محدوده مکاتب و نظام­ها توسعه ­یابد به تبع آن، باید در اصول فقه هم بخش مربوط به «اصول استنباط نظام­‌ها» مطرح شود.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم درباره ایجاد انسجام و هماهنگی بین عناصر دینی خاطرنشان کرد:  ابتدا  باید خصوصیت هر عنصر را بر اساس «جهان­‌شمولی بودن» یا «موقعیتی بودن» آن بررسی نماییم. آنگاه بعد از احراز ثابت بودن، آن را در یکی از دسته بندی­‌های «فلسفه، مکتب یا نظام» طبقه بندی خواهیم کرد. در این میان برخی تصور می‌­کنند، از آن حیث که عناصر موقعیتی فقط مربوط به شرایط خاص است و آن شرایط هم امروز نیست، پس هیچ گونه نیازی به آن ها نداریم و باید کنار گذاشته شوند، درصورتی‌که معنای اینکه یک عنصری «موقعیتی» است، این نیست که اصلا نباید به آن توجه کرد و به سادگی از کنار آن گذاشت؛ درست است که شخص آن حکم شاید امروز نباشد، ولی این نکته که امام معصوم علیه السلام در شرایط مختلف چه مواجهه ای داشته است، می تواند نحو استناد به احکام ثابت در شرایط متغیر را بیان کند.

همچنین وی در پاسخ به این سوال که «آیا شما نیز همانند مرحوم شهید صدر(ره) قائل هستید در مواردی که فتوای شخصی فقیه در مقام نظام­‌سازی و انسجام‌­بخشی از احکام، در تهافت با انسجام کل بود، او می‌­تواند از آرای سایر فقها اخذ کند؟» بیان داشت: این دقیقا یکی از بن­‌بست‌­هایی بود که مرحوم شهید صدر(ره) با آن مواجه شد و ما با این موافق نیستیم. زیرا وقتی رای مجتهدی با استنباط‌­های سایر مجتهدان متفاوت باشد، قابلیت جمع شدن ندارد؛ فقیه نمی تواند حکمی را که با اجتهادش ناسازگار است و آ­ن­ را اشتباه می­‌داند، مبنای یک طرح اسلامی برای خودش قرار بدهد.

 

نظریه اندیشه مدون؛ طرحی که از سوی رهبر انقلاب مورد توجه قرار گرفت

 

حجت الاسلام والمسلمین هادوی تهرانی افزود: در حوزه جهان­‌شمول(ثابتات)، بین امور تکوینی که از آن به قضایای «هست­ ها» تعبیر می­ شود و امور تشریعی(قضایای بایدها)، تفکیکی وجود دارد. در نظریه «اندیشه مدون اسلام»، مباحث اخلاقی در زمره گزاره ­های ناظر به «هست ­ها» طبقه­ بندی شده ­است؛ اما ما چرا اخلاق را در قضایای هست­ ها و در امور تکوینی فهرست می­ کنیم در حالی­ که مشهور اخلاق را در بخش اعتباریات می­دانند؟ اصطلاح اخلاق در غرب، بر مبنای تفکر مسیحی شکل گرفته است. مسیحیت، دین را به دو بخش عقائد و اخلاق تقسیم می­ کند و چیزی اساسا به معنای فقه یا احکام ندارد. البته آن­ چیزی را که آنها به عنوان «اخلاق» تصویر می­ کنند، شامل چیزهایی که ما آن را احکام می ­نامیم هم می­ شود. مثلا کلیسای کاتولیک سقط جنین را عمل غیر اخلاقی می ­داند، و منظورشان در واقع این است که سقط جنین شرعا حرام است، منتها آنها با ادبیات فقهی نمی­ گویند و با ادبیات اخلاقی این­ حکم را بیان می ­کنند. این اصطلاح از اخلاق در مسیحیت که شامل فقه و اعتبارات هم م ی­شود، متاسفانه برای آنهایی که با ریشه اصطلاحات غربی آشنا نیستند خلط بحث بوجود می­آورد. با مراجعه به آثار اخلاق اسلامی مثل جامع السعادات، معراج السعاده، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق درمی­ یابیم که علماء در تعریف اخلاق می­ گویند، بشر یک خلق و خویی دارد و خلق و خوی بشر، امر واقعی تکوینی است؛ یک دسته فضائل و یک دسته رذائل است. مثلا جود شما را به کمال می­ رساند و بخل انسان را پایین می ­کشد، اینها صفات واقعی است. کتب اخلاقی از این بحث می­ کند که اگر شما جود ندارید چگونه باید این صفت را در خود بیابید و یا صفت بخل را چگونه از خود دور نمایید. اخلاق از منظر اسلامی(نه مسیحیت)، اختصاص به خلق و خوی بشری دارد و این یک امر تکوینی است؛ اخلاق در واقع راه های تکوینی برای تغییر این خلق و خوی را بیان می ­کند. از نگاه ما این باید و نبایدها از جنس اعتبارات نیست، بلکه بیان چگونه رسیدن به امور تکوینی است.

وی غرض از طرح نظریه «اندیشه مدون»را عرضه برنامه ­ها و سازوکارهای اقتصادی یا سیاسی ندانسته و در توضیح این مطلب اظهار داشت: این نظریه راهنمای دین شناسی در ساحت­ های مختلف زندگی بشر است. حاکمیت و دولت می ­تواند متناسب با نظریه «اندیشه مدون»، به­ وسیله جمعی کارشناسی مثلا متشکل از «فقهای اقتصاددان» و «اقتصاددانان آشنای به فقاهت» سازوکارهای اقتصادی جامعه را طراحی کرده، سپس براساس آن سیاست گذاری کرده و آنگاه برنامه ریزی کند. استخراج و کشف عناصر دینی، تفکیک عناصر جهان شمول از موقعیتی، دستیابی به عناصر جهان شمول در ورای عناصر موقعیتی، طبقه بندی عناصر جهان شمول، هماهنگ سازی و سپس بعد از تکمیل بخش جهان شمول، طراحی سازوکار بر اساس عناصر جهان شمول، مراحل مختلف این نظریه است.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم در پاسخ به طرح سوال از تدابیر حل و فصل «مقام تزاحم» در نظریه «اندیشه مدون اسلام»  به این مطلب اشاره کرد که ملاکات «اهم و مهم» و قواعد ترجیح آن در علم فقه مشخص می­ شود، اما اینکه در یک مورد خاص اهم کدام است را ما مشخص نمی­ کنیم. زیرا ممکن است در شرایطی، یک امر اهم قلمداد شود و در شرایط دیگر بالعکس امر دوم اهم باشد. این مسئله تابع شرایط و دانش ما است؛ این ترجیحات را کارشناس موضوع، با دانشی که از آن دارد تعیین می­ نماید.

حجت الاسلام والمسلمین هادوی تهرانی ادامه داد: سال های پیش حضرت آقا نظریه اندیشه مدون را مطالعه کرده اند و البته اظهار لطف هم داشتند و شاید بتوان گفت، اصطلاح «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» مُلهم از این نظریه بوده است. زیرا اساس این نظریه آن است که اسلام به صورت جهان­‌شمول نگاهی دارد که شما باید آن‌را در موقعیت ایران امروزی مورد مطالعه قرار بدهید.

وی خاطرنشان کرد: ما امیدواریم فضلای حوزه با مطالعه دقیق و نقادانه نظریه «اندیشه مدون»، انگیزه پیدا کنند در راستای تمدن سازی اسلامی تلاش کنند. کما اینکه تمدن غرب از ریشه‌­های کاملا تئوریک نشأت گرفته است و کسانی­ که معماران تمدن ­غرب هستند، در خواب هم نمی ­دیدند که اندیشه ­های فلسفی آنان روزی چنین آثار اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایجاد خواهد کرد. ما امیدواریم که همت­ های این مجموعه و فضلای حوزه به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران کمک کند؛ زیرا این نظام، نظامی‌است که برخاسته از زحمات طولانی نه فقط قبل و بعد از انقلاب، بلکه صدها سال مجاهدت انبیاء و اولیاء الهی است. ما باید از این نظام صیانت کنیم تا خدای ناکرده این نظام تضعیف نشود؛ وظیفه ما به ­عنوان طلبه در درجه اول آن است که عقبه علمی، زیرساخت های فکری و پشتوانه های مبنایی نظام را تامین نماییم و در درجه­ های بعدی نیز اگر کار دیگری از دستمان بر می ­آید دریغ نکنیم./241/241/ح

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۰ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۱:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۱
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۳۵
غروب آفتاب
۱۹:۲۵:۴۱
اذان مغرب
۱۹:۴۲:۳۹