به گزارش وسائل، اوراق «گام» یا گواهی اعتبار مولد به تازگی در شورای پول و اعتبار و شورای فقهی بانک مرکزی به تصویب رسیده و بنا به گفته صاحبنظران اقتصادی، انتشار این اوراق میتواند نقشی مهم در حمایت از تولید داشته باشد چراکه با توجه به شرایط تحریمی و همچنین کاهش سرمایه در گردش واحدهای تولیدی، انتشار این اوراق میتواند نقش مهمی در تأمین مالی واحدهای تولیدی با حمایت شبکه بانکی کشور داشته باشد. روز گذشته نیز در پنجمین همایش «مالی اسلامی» در دانشگاه الزهرا(س) بخش مهمی از برنامههای این همایش و سخنان مسئولان اقتصادی درباره اهمیت اوراق گام بود که بنا به گفته مسئولان شورای فقهی بانک مرکزی، مسائل شرعی مرتبط با آن نیز به خوبی مورد توجه قرار گرفته است.
برای بررسی بیشتر چارچوب و مفهوم اوراق «گام» و همچنین مزایای انتشار این اوراق برای اقتصاد کشور، با حجتالاسلام والمسلمین مجید رضایی، عضو شورای فقهی بانک مرکزی و عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، به گفتوگو نشستیم. وی در ابتدا به ایکنا گفت: اوراق گواهی اعتبار مولد، نتیجه نوعی از همکاری است که بین بازار بورس با بانک مرکزی و سیستم بانکی شکل گرفته و در قالب طرحی از طرق بانک مرکزی تهیه شده و در شورای پول و اعتبار از نظر مسائل اجرایی تصویب و در شورای فقهی بانک مرکزی هم تأیید شده است. البته باید در کمیته فقهی سازمان بورس هم بیاید و مورد بررسی و تصویب قرار گیرد.
مکانیزم عملکرد اوراق گام
حجتالاسلام رضایی با اشاره به مکانیزم عملکرد اوراق «گام» ادامه داد: هدف از انتشار این اوراق این است که به بخش تولید کشور کمک شود و ال سیهای داخلی یا ضمانتنامههای بانکی شکل بگیرد که بانکها از کسانیکه در بخش تولید کار میکنند پشتیبانی کنند و احیاناً در خرید مواد اولیه به آنها کمک کنند چراکه ممکن است برخی از واحدهای تولیدی ما به دلیل نداشتن نقدینگی کافی دچار مشکل باشند. برای مثال اگر فولاد مبارکه میخواهد فولاد تولید کند باید از معادن، آهن یا مواد لازم را دریافت کند و وقتی هم که تولید کرد باید آن را در اختیار شرکتهایی همانند ایرانخودرو برای تولید ماشین یا مجموعههایی که برای تولید یخچال، لباسشویی و ... به آن نیاز دارند قرار دهد. بنابراین زنجیرهای بین واحدهای تولیدی در کشور وجود دارد که محصول یک کارخانه مورد تقاضای کارخانه بعدی است و این زنجیره و فرایند میتواند ادامه پیدا کند.
عضو شورای فقهی بانک مرکزی بیان کرد: همانگونه که در زنجیره تولید گندم تا تبدیل به آرد و نان شدن و استفاده توسط مردم، یک سلسله شکل میگیرد در بخشهای صنعتی و داروسازی و امثالهم هم این زنجیره وجود دارد اما اگر یک شرکت ماشینسازی به دنبال خرید قطعات به صورت نسیه است و طرف حساب هم چک نمیپذیرد چراکه چند ماه دیگر نقد میشود و معلوم نیست اعتبار دارد یا خیر؟ بنابراین آن شرکت به جای اینکه آن چکها را به فروشنده بدهد، این چکها را به بانک میدهد و بانک هم گواهیهای اعتبار مولد یا گام را متناسب با چکی که دارد در اختیار فروشنده قرار میدهد.
قابلیتهای مختلف اوراق گام
این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه اوراق گام اعتبار زیادی دارد، گفت: آن فروشنده کالا هم دیگر چک شرکت خودروسازی را در اختیار ندارد بلکه گواهی اعتبار مولد مربوط به بانک در اختیار وی قرار دارد و دارای اعتبار بسیار زیادی است. آن فروشنده میتواند این اوراق را تا زمان سررسید در اختیار داشته باشد و بعد برود پولش را از بانک بگیرد. بانک هم علیالقاعده پول خود را از شخصی که ضامن وی شده است خواهد گرفت.
عضو هیئتعلمی دانشگاه مفید یادآور شد: فروشنده کالا نیز که لوازم را به ایرانخوردو فروخته است میتواند برای به دست آوردن محصولات مورد نیاز خود همانند فنر، آهن، فولاد و ... این برگهها را در اختیار فولادساز، فنرساز و ... قرار دهد یا اینکه تا سررسید صبر کند و پولش را بگیرد.
امکان تنزیل اوراق «گام»
وی بیان کرد: از سوی دیگر شخص دارنده این اوراق میتواند آنها را وارد بازار بورس کرده و تنزیل کند. کسانی هستند که معتقدند این یک برگه اعتباری درجه یک و سررسید آن چهار ماه است و آن را نقد کرده و پول نقد را در اختیار شرکت قرار خواهند داد. بنابراین اوراق گام همانند نوعی ال سی یا اوراق بهادار و چکهای رمزداری است که بانک در اختیار افرادی قرار میدهد که میخواهند استفاده کنند اما چون بانک پشت این ماجرا است بنابراین به آن اعتماد میکنند و معتقدند حتماً نقد خواهد شد.
بنا بر این است که با همکاری بازار بورس و بانک مرکزی و با توجه به کارکرد بانکها این اوراق به مرحله انتشار برسد و در اختیار بانکها قرار بگیرد و تولیدکنندگان، به ویژه تولیدکنندگان خُرد و متوسط که ممکن است از اعتبارات خاصی برخوردار نباشد بتوانند از طریق بانکها به این هدف برسند
عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: به نظر میرسد انتشار این اوراق میتواند تولیدکنندگان را به هم وصل کند بنابراین مثلا ایرانخوردو با قطعهساز مرتبط میشود، قطعهساز نیز با کسیکه فولاد تولید میکند، آن اشخاص هم با معادن متصل میشوند و همگی میتوانند از این اوراق استفاده کنند و همه این اقدامات هم در راستای حمایت از تولید داخلی صورت میگیرد.
همکاری بازار بورس و بانک مرکزی
حجتالاسلام رضایی با اشاره به پشتوانه اوراق گام افزود: شرکتهایی که از اعتبار زیادی برخوردار نیستند اما بانک آنها را میشناسد و وقتی میخواهند از کارخانه دیگری محصولی را خریداری کنند با مشکل مواجه شوند اما اگر این گواهی اعتبار مولد را در اختیار آنها قرار دهند چون همانند یک چک رمزدار عمل میکند بنابراین مورد پذیرش آنها هم قرار خواهد گرفت.
عضو شورای فقهی بانک مرکزی با اشاره به تلاش برای حمایت از تولیدکنندگان خُرد با انتشار این اوراق بیان کرد: هرچقدر این زنجیره ارائه اوراق گام در میان تولیدکنندگان ادامه داشته باشد قابلیت عملکرد دارد تا زمانیکه سررسید آن فرا میرسد. بنا بر این است که با همکاری بازار بورس و بانک مرکزی و با توجه به کارکرد بانکها این اوراق به مرحله انتشار برسد و در اختیار بانکها قرار بگیرد و تولیدکنندگان، به ویژه تولیدکنندگان خُرد و متوسط که ممکن است از اعتبارات خاصی برخوردار نباشد بتوانند از طریق بانکها به این هدف برسند و بخشهای تولیدی هم در فروش محصولشان مشکلی از ناحیه برگشت چکها نداشته باشند.
همه مشکلات بخش تولید با انتشار این اوراق برطرف نمیشود
این کارشناس مسائل اقتصادی یادآور شد: به نظر میرسد این اقدام میتواند کمک خوبی به بخش تولید باشد البته همه مشکلات بخش تولید را حل نمیکند بلکه بهرهوری تولید باید در جای دیگر برطرف شود و از جمله اینکه از محصولات نهایی تولیدکنندگان استقبال شود. این اوراق در زنجیره تولید کاربرد دارد اما اگر مثلاً مردم تولیدات یک کارخانه تولید پارچه را خریداری نکنند دوباره چکها به معنایی بر میگردد و بانکها دچار مشکل میشوند.
این اوراق بر اساس عقد ضمانت که در فقه مطرح است شکل گرفته و منتشر میشود. عقد ضمانت هم عقدی است که براساس آن بانک میتواند کارمزدی متناسب با کار خود دریافت کند و از این جهت هیچ اشکال و شبهه ربوی ندارد چراکه اصلاً موضوع قرض دادن مطرح نیست
عضو هیئتعلمی دانشگاه مفید با ذکر اینکه انتشار این اوراق باید به گونهای باشد که نقدینگی افزایش پیدا نکند، افزود: با این اوصاف باید دانست که این اوراق، مشکلات تولید را از بُعد تأمین مالی کوتاهمدت حل میکند اما موضوع تقاضای محصولات، مقولهای دیگر است. نکته دیگر این است که این انتشار اوراق، باید محدود و دارای سقف باشد تا در بازار پول منجر به نقدینگی جدید نشود.
اوراق گام از لحاظ فقهی مورد تأیید است
وی با اشاره به مسائل فقهی مرتبط با این اوراق تصریح کرد: این اوراق بر اساس عقد ضمانت که در فقه مطرح است شکل گرفته و منتشر میشود. عقد ضمانت هم عقدی است که براساس آن بانک میتواند کارمزدی متناسب با کار خود دریافت کند و از این جهت هیچ اشکال و شبهه ربوی ندارد چراکه اصلاً موضوع قرض دادن مطرح نیست.
عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه بانکها بابت خدمات خود کارمزد اندکی دریافت خواهند کرد، اظهار کرد: ضمانت در اینجا همانند ضمانتنامههای بانکی و السیهایی است که باز میشود و بانک در ازای خدمات ضمانتی که انجام میدهد درصد مشخصی کارمزد دریافت خواهد کرد و از این جهت هم هیچ اشکال شرعی ندارد.
نکول اندک در اوراق «گام»
حجتالاسلام رضایی درباره وجه التزام در اوراق گام نیز اظهار کرد: بحث دیگر در مورد وجه التزام است که در همه کارهای بانکی وجود دارد و در قرارداد هم بنا گذاشتهاند که اگر احیاناً آن شرکتی که این اعتبار را میگیرد در پرداخت کوتاهی کند ممکن است وثیقهها به اجرا گذاشته شود یا اگر تأخیر کند وجه التزام هم برای آن در نظر گرفته شود.
عضو شورای فقهی بانک مرکزی در پایان بیان کرد: البته امید است که کار به آن جاها کشیده نشود و نکول تعهدات بسیار کم باشد و از هر صد مورد شاید یکی دو مورد از آنها به چنین حالتی مبتلا شود. لذا امیدواریم این نکول کم باشد و شرایطی فراهم شود که بخش تولید بتواند از این اقدام مناسبی که صورت گرفته بیشترین بهره را ببرد و تولیدات داخلی تقویت شود./910/241/ح
منبع: ایکنا