vasael.ir

کد خبر: ۱۵۴۳۹
تاریخ انتشار: ۱۱ آذر ۱۳۹۸ - ۱۷:۳۸ - 02 December 2019
آیت الله اشرفی شاهرودی:

جراحی تغییر جنیست تنها در صورت اضطرار جایز است

وسائل ـ آیت الله اشرفی شاهرودی در نقد مطالب ارائه شده از سوی حجت الاسلام کریمی‌نیا با موضوع تغییر جنسیت، گفت: از نظر فقهی نمی‌توان مجوزی برای تغییر دادن بدن از حالت مردانگی یا زنانگی صادر کرد اما اضطرار سبب مجوز جراحی تغییر جنسیت می‌شود.
به گزارش خبرنگار وسائل، سلسله نشست های علمی در جراحی تغییر جنیست تنها در صورت اضطرار جایز استمحضر آیت الله اشرفی شاهرودی با عنوان «تغییر جنسیت از دیدگاه فقهاء معاصر امامیه» با ارائه حجت الاسلام دکتر محمد مهدی کریمی نیا، استاد دانشگاه علوم و قرآن معارف قم به همت هیئت اندیشه ورز دین، سلامت و سبک زندگی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان چهارشنبه 6 آذر در مرکز تحقیقات اسلامی برگزار شد که مشروح این نشست در ذیل تقدیم خوانندگان محترم می شود.

حجت الاسلام کریمی نیا، در این نشست به موضوع شناسی و ابعاد چندگانه تغییر جنسیت از دیدگاه فقهای معاصر امامیه پرداخت، گفت: تغییر جنسیت تعریفی در فقه برای آن بیان نشده است و برخی از فقها گفته اند که تعریف آن روشن است و بعضی دیگر بیان کرده اند که تغییر جنسیت به معنای تبدیل مذکر به مونث است. در نهایت گفته شده است که تغییر جنسیت به معنای تبدیل مرد به زن یا برعکس است و این مهمترین تعریفی است که در کلمات فقهای معاصر وجود دارد.

اما به نظر بنده اگر بخواهیم تعریفی برای تغییر جنسیت بیان کنیم در واقع گفته می شود تغییر جنسیت به معنای عمل جراحی در اندام تناسلی است، به گونه ای که مرد به زن تبدیل شود و یا برعکس و یا فرد خنثی یعنی دو جنسی تبدیل به مرد یا زن شود و یا یک مرد یا زن به خنثی تبدیل شود چراکه برخی از این اعمال جراحی ناقص و ناتمام است و در حقیقت با عمل جراحی به جنس مقابل تبدیل نمی شود و به موجودی تبدیل می شود که مرد یا زن نیست که در واقع بتوان گفت خنثی است.
 


عمل جراحی برای کشف جنسیت
 
به وسیله عمل جراحی جنسیت واقعی یک فرد روشن می شود چراکه گاهی اوقات اندام تناسلی مردانه در حفره شکمی مخفی است و دیده نمی شود که با عمل جراحی این اندام تناسلی خارج می شود و گاه عمل جراحی برای کشف جنسیت است؛ خنثی ها از اندام تناسلی دو گانه بهره مند هستند که رحم و در عین حال عضو زائدی شبیه اندام تناسلی مردانه دارند و اگر اندام تناسلی بزرگ و شبیه مرد باشد در دسته «خنثی مشکل» قرار می گیرد که رحم کامل و در عین حال اندام تناسلی بزرگ شبیه مردان دارند.

این گروه در روابط جنسی دو نقش مرد و زن را می توانند ایفا کنند. مشهور فقها گفته اند ازدواج این گروه «خنثی مشکل» حرام است چراکه جنسیت آنان روشن نیست؛ امروزه با عمل جراحی این امکان وجود دارد که یک جنسیت آنان حذف و دیگری تقویت شود و تبدیل به یک جنس کامل شوند و در بیشتر موارد «خنثی غیر مشکل» است.


ویژگی‌های جنسی «خنثی غیر مشکل»

«خنثی غیر مشکل» رحم زنانه و اندام تناسلی زائد کوچک شبیه مردان دارند که 70 تا 80 درصد زن است و با عمل جراحی اندام زائد کوچک حذف می شود؛ خنثی ها یکی از گروه‌هایی هستند که دنبال تغییر جنسیت اند. اینکه با عمل جراحی مردی تبدیل به زن و یا زنی تبدیل به مرد شود، حالت های مختلف دارد.
 
در برخی مواقع فردی برای فرار از سربازی این تغییر جنسیت را انجام می دهد اما در اینجا در واقع محور بحث ترانس ها هستند؛ آنان اختلال هویت جنسی دارند بدین معنا که جسم و روح آنان با یکدیگر هماهنگ نیست و روح زنانه در جسم مردانه قرار گرفته است و یا برعکس و این گروه جزو افرادی هستند که متقاضی عمل جراحی برای تغییر جنسیت هستند و می خواهند که جسم خود را هماهنگ با روح سازند.

 
تفاوت ترنس‌ها با خنثی‌ها

تعداد ترنس ها بسیار است؛ آنها به دنبال گرفتن مجوز برای تغییر جنسیت هستند. این تغییر جنسیت با تغییر ژنتیک و کروموزم ها و با بحث تعیین جنسیت قبل و بعد از بارداری و تعیین جنسیت درباره خنثی ها متفاوت است؛ اینجا این پرسش مطرح می شود که در فقه ما برای مذکر یا مونث چه تعریفی شده است؟ تعریفی در این زمینه فقها ارائه نکرده اند و فقها آن را به عرف واگذار کرده اند.

از نظر عرف مذکر کسی است که دارای اندام تناسلی مردانه است و زن کسی است که اندام تناسلی زنانه دارد و اگر در این باره به پزشکان مراجعه شود خواهید دید که آنها اختلاف نظرهای فراوانی در این موضوع دارند؛ برخی پزشکان تعیین جنسیت را بر اساس کروموزم ها تعیین می کنند و برخی بر اساس هورمون ها بحث می کنند و برخی بر اساس تصورات و تمایلات حرف می زنند. 80 درصد پزشکان ملاک جنسیت را اندام تناسلی می دانند؛ دیدگاه عرف و فقها با این گروه از پزشکان هماهنگ است.

در فقه ما بحث مبدل پوش ها را داریم؛ در گذشته برخی افراد لباس جنس مخالف را می پوشیدند و در جامعه ظاهر می شدند. اگر بخواهیم سابقه تغییر جنسیت را در فقه پیدا کنیم به این مبدل پوش ها، مسئله خنثی ها، بحث لواط و مساحقه می توان اشاره کرد. تغییر جنسیت با مفهوم امروزی در روایات و فقه اسلامی ما سابقه ندارد و از مسائل مستحدثه محسوب می شود.
 
درباره مبدل پوش ها روایات از پیامبر اکرم(ص) است که خداوند چند نفر را لعنت کرد و فرشتگان آمین گفتند؛ از جمله آنها زنی است که خود را شبیه مردان کرده است و مردی که خود را شبیه زنان می سازد. وضعیت خنثی ها در فقه ما در موضوعات تعیین جنسیت قابل بررسی است که به چه جنسی تبدیل شوند و به دنبال آن بحث ازدواج آنان مطرح می شود و همین طور بحث ارث خنثی ها در فقه و روایات ما به فراوانی عنوان شده است.


نیاز به دخالت سازمان دولتی برای ممانعت از تغییر جنسیت‌ها

اما عمل جراحی چه موقعی اتفاق افتاده است؟ سابقه تغییر جنسیت در ایران به سال 1309 بر می گردد و نخستین بار در آن سال مردی خود را تبدیل به زن کرد؛ در انگستان و آمریکا نیز در همین سال‌ها اتفاق افتاد؛ سابقه تغییر جنسیت به 80 یا 90 سال برمی گردد. امروزه این تغییر جنسیت در همه دنیا وجود دارد و در ایران نیز فراوان است؛ این امر نیاز به دخالت یک سازمان دولتی دلسوز دارد که از این تغییر جنسیت ها ممانعت شود چراکه برخی از این تغییر جنسیت‌ها، تغییر جنسیت نیست و آثار و عوارض دارد.


از فقه و حقوق ایران در تغییر جنسیت سوءاستفاده می‌شود

تغییر جنسیت در ایران آمار فراوانی دارد به گونه ای که دومین کشور پس از تایلند در جهان است که حتی از کشورهای دیگر برای این موضوع به ایران می آیند علت آن هم ارزانی عمل جراحی تغییر جنسیت نسبت به کشورهای اروپایی است. در این مورد افراط می شود و به گونه ای از فقه و حقوق ایران سوء استفاده می شود.
 
با توجه به فتواهائی که در این زمینه وجود دارد که فتوای امام (ره) است در واقع یک حقوق نانوشته شکل گرفته است هرچند که قانون تغییر جنسیت در کشور وجود ندارد مگر اینکه افراد با مراجعه به دادگستری و اخذ نامه به پزشکی قانونی و انجام معاینات مجوز برای انجام عمل جراحی صادر می شود و به استناد همان مجوز شناسنامه و کارت ملی را عوض می کنند و مدارک تحصیلی با نام جدید صادر می شود؛ این روندی است که در ایران صورت می گیرد.


بررسی فتوای امام درباره تغییر جنسیت

به لحاظ فقهی نخستین فتوا و مبانی فقهی از سوی امام(ره) در سال 1343 بوده است که در جلد دوم تحریرالوسیله این مسائل بیان شده است؛ اولین مسأله آن جواز است که جواز تغییر جنسیت در موارد ازدواج، ارث و حضانت به آن پرداخته شده است.
 
امام یک فتوای ویژه در سال 64 برای شخصی به نام فریدون صادر کرد که بعدها این فرد تغییر جنسیت دارد و نام مریم خاتون ملک آراء را برای خود انتخاب کرد؛ امام در آن فتوا می فرماید که تغییر جنسیت زیر نظر طبیب متخصص اشکال شرعی ندارد. بعد از آن شاهد مقالات فقهی متعددی از فقها مانند آیت الله محمد مومن، آیت الله خرازی، آیت الله قائنی، آیت الله مشکینی، آیت الله محسنی، آیت الله محمد صدر، آیت الله بروجردی و آیت الله اشرفی بودیم؛ مباحث فقهی ایشان در درس خارج موجود است و در حال حاضر حدود 350 پرسش و پاسخ و استفتاء در این زمینه به عنوان یک گنجینه وجود دارد.

اینکه امام(ره) می فرماید تغییر جنسیت حرام نیست در واقع واضح و روشن است که امام بحث جواز را مطرح می کند اما گزارش های حقوق بشری که علیه ایران صادر می شود می گوید که ایران همجنس بازان را مجبور می کند که تغییر جنسیت دهند در صورتی که امام(ره) بیان می کنند که در این باره الزامی وجود ندارد.
 
این افراد از این حق خودشان برای عمل جراحی می توانند استفاده کنند. برای بیان فروعات این مسأله می توان به پرسش‌های موجود در این زمینه اشاره کرد؛ مهمترین پرسش در رساله استفتائات از مراجع عظام است که بحث جواز و عدم جواز مطرح شده و اینکه تغییر جنسیت جایز است یا خیر؟

در واقع درباره تغییر جنسیت به صورت کلی نمی توان گفت جایز است یا خیر بلکه باید مصادیق تفکیک شود. در بحث جواز و عدم جواز معرکه آراء است چراکه برخی از فقهای شیعه قائل به جواز هستند و عده بیشتری از فقهای شیعه به عدم جواز معتقدند؛ فقهای اهل سنت معتقد به عدم جواز هستند.
 
پرسشی که اینجا مطرح می شود این است که با تغییر جنسیت تبدل موضوع حاصل می شود یا خیر؟ برخی از فقهای معاصر شیعه معتقدند که اساسا با این عمل جراحی و کارهای پزشکان هیچ تغییری حاصل نمی شود و گفته می شود که مرد همان است که به عنوان پسر و مرد به دنیا آمده است و زن همان است که از ابتدا زن بوده است.


تبدیل پسر به دختر

بنده تردید دارم که تبدل موضوع در اینجا صورت می گیرد یا خیر؛ فکر می کنم پرسشی که برای طلاب مطرح است این است که عمل جراحی که انجام می شود چگونه است؟ از پزشک جراح پرسیدم برای تبدیل پسر به دختر چه کاری انجام می دهید؟ پزشک گفته است که ما آلت تناسلی مردانه را قطع می کنیم و قطعه ای از روده بزرگ در حدود 20 سانتیمتر بر می داریم و در فضای درونی قرار می دهیم و عملیات زیبایی انجام می شود که ظاهر شبیه یک زن است و در مباشرت با همسر، طرف مقابل او احساس آمیزش دارد در حالی که وارد رحم نشده است و وارد روده بزرگ شده است.
 

عمل جراحی زن به مرد

در عمل جراحی تغییر جنسیت زنان، اول رحم خارج می شود و همزمان هورمون های مردانه به فرد تزریق می شود که صفات ثانویه مثل ریش و صدای ضخیم و حالت های مردانه ایجاد شود تا عمل جراحی دوم که یکسال تا دو سال طول می کشد؛ بعد از یکسال تا دو سال هورمون های مردانه به فرد تزریق می شود که قسمت شرمگاه متورم می شود و این امکان برای جراح به وجود می آید که از همانجا آلت تناسلی کوچکی را درست کند؛ یک مجرا برای ادرار و سیستم عصبی هم ایجاد می شود. البته این یک حالت است و حالت های دیگر این است که از اعضای دیگر قسمت هائی برای ساخت اندام تناسلی مردانه گرفته می شود.

اینجا این پرسش مطرح می شود که آیا تغییر جنسیت صورت گرفت؟ در این وضعیت هورمون های زنانه تزریق می شود و اندام های زنانه رشد می کنند و چهره زنانه می شود با توجه به نظر فقها که درباره تغییر جنسیت اعلام نظر کرده اند مثل آیت الله خرازی تأکید می کنند که ما از تغییر جنسیت واقعی دفاع می کنیم که حقیقتا یک مرد تبدیل به زن و یک زن تبدیل به مرد شود اما با ایجاد یک حفره نمی توان بر زن بودن فرد ادعا کرد و قابل قبول نیست.
 
درباره «خنثی غیر مشکل» فقها می گویند به زن تبدیل شود؛ خنثی غیر مشکل رحم و یک اندام تناسلی زائد دارد و یا یک اندام تناسلی کامل مردانه و یک حفره کوچک هم دارد که ملحق به مردان می شود؛ اینجا می توان گفت که حتی اگر صدر صد زن نیست اما 60 تا 70 درصد زن است و می تواند ملحق به زن شود.


ادعای حرام بودن تغییر جنسیت با استناد به آیه 119 سوره مبارکه نساء

کسانی که مدعی هستند تغییر جنسیت حرام است به آیه شریفه 119 سوره مبارکه نساء استناد می کنند؛ خداوند در این آیه می فرماید«وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّیَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُبَتِّکُنَّ آذانَ الْأَنْعامِ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَ مَنْ یَتَّخِذِ الشَّیْطانَ وَلِیًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْراناً مُبِیناً».آنها می گویند که تغییر جنسیت، تغییر خلق خداست.
 
اگر ما به شأن نزول آیه مراجعه کنیم خواهیم دید که اشاره به رفتار جاهیلیت در آن زمان دارد؛ عرب جاهلیت شترانی را که چند مرتبه وضع حمل داشتند گوش می بریدند تا علامت داشته باشند و این حیوان برای آنها مقدس می شد؛ آیه شریفه اشاره به این مصداق دارد که این حیوان را شما تغییر داده اید؛ اگر این آیه اینگونه تعبیر شود بسیاری از کارهای ما حرام می شود.


تأثیر تغییر جنسیت در ازدواج

یکی از پرسش هایی که مطرح می شود بحث ازدواج است که تأثیر تغییر جنسیت در ازدواج چیست؟ آیا پس از تغییر جنسیت ازدواج برقرار است و یا خودبه خود منحل می شود؟ و همه اینها بر می گردد به این امر که تبدل موضوع پذیرفته می شود یا خیر؟ اگر پذیرفته شود با این تبدیل موضوع 70 درصدی، این ازدواج به خودی خود باطل می شود و زوجه سابق نفقه نخواهد داشت. اینجا این پرسش مطرح می شود که تکلیف نفقه فرزندان چیست؟ تکلیف نفقه فرزندان درباره فتوای امام خاص است که تردید دارد.

امام(ره) در تحریر ای پرسش را مطرح می فرمایند که آیا به پدر که زن می شود، می توان پدر گفت یا نه؟ در اینجا تغییر دیدگاه وجود دارد که با تغییر جنسیت «اب» دیگر صدق نمی کند و بقیه فقها مخالفند و می گویند پدر کسی است که فرزند از نطفه او به وجود آمده و با تغییر جنسیت در این امر تغییری به وجود نمی آید و می تواند فرزند بگوید که این زن پدر من است و حالا زن شده است.
 
بنابراین صفت «اب» یا مادربودن همچنان وجود دارد هرچند تغییر جنسیت رخ داده است و باید نفقه پرداخت شود. در بحث ولایت و سرپرستی درباره تغییر جنسیت این مسأله مطرح است که ولایت برای پدر است و با تغیییر جنسیت اب بودن از بین نمی رود و ولایت هم تغییر نمی کند.
 
تأثیر تغییر جنسیت در حضانت فرزندان و از همه مهمتر در ارث نیز دارای اهمیت است. اگر تبدل موضوع را پذیرفتید بحث ارث متفاوت است؛ اگر پسری دختری شود نصف برادران ارث می برد و ملاک وضعیت کنونی است؛ اینها از مباحثی است که در دادگاه های امروز مطرح است. از سخنان امام(ره) و شاگردان ایشان معلوم می شود که تبدل موضوع را پذیرفته اند. نکته مورد تأکید این است که تعریف مذکر و مونث نیز باید معلوم شود؛ اگر به این مسئله جواب داده شود، پاسخ بسیاری از پرسش های ما روشن می شود.


ترنس‌ها با همجنس بازان و دو جنسی‌ها متفاوت هستند

چه کسانی به دادگاه و پزشکی قانونی مراجعه می کنند؟ بعضی از این افراد برای فرار از سربازی اقدام به تغییر جنسیت دارند و گروه دوم خنثی ها هستند که برای عمل جراحی مراجعه می کنند و گروه سوم متقاضی تغییر جنسیت به منظور کشف جنسیت واقعی دنبال عمل جراحی هستند.
 
بیشترین بحث درباره ترنس ها است که بیماری روحی و روانی شدیدی دارند؛ متأسفانه روان‌شناسان برای درمان آنها راهکاری بیان نکردند و نکته حائز اهمیت این است که ترنس ها با همجنس بازان و دو جنسی ها متفاوت هستند. همجنس بازها از جنسیت خود بیزار نیستند بلکه دچار انحراف اخلاقی هستند؛ دو جنسی ها از هر دو جنس برخوردارند ولی در ترنس ها جسم و روح افراد با یکدیگر هماهنگ نیست.

نکته ای که در فقه مطرح است بحث جواز است؛ راه حل فقهی برای این ترنس ها چیست؟ که اگر تغییر جنسیت داده نشوند آنان نمی توانند این وضعیت را تحمل کنند. برخی از این ترنس ها می خواهند بگویند از آنجا که روحیات من زنانه است اما مرد هستم پس می توانم با یک مرد ازدواج کنم؛ این امر قابل قبول نیست.
 
به لحاظ فقهی مبنای جنسی اندام تناسلی است؛ در فقه برای این تمایلات و روحیات جائی باز نشده است. کسی که ترنس مذکر است به لحاظ فقهی نیز مذکر محسوب می شود هر چند که تمایلات و خواسته های زنانه دارد و ترنس مونث از لحاظ فقهی مونث است گرچه که خود را مرد می داند. اگر ترنس قبل از عمل جراحی بخواهد ازدواج کند باید به اندام خود نگاه کند؛ وقتی تغییر جنسیت داد، در صورتی که تبدل موضوع پذیرفته شود می تواند به عنوان زن با یک مرد ازدواج کند.


قانون تغییر جنسیت در کشور وجود ندارد

از جمله مباحث حائز اهمیت دیگر بحث پوشش است. برخی افراد بعد از تغییر جنسیت پشیمان شده اند و گاه خودکشی کرده اند و گاه شرایط جدید را نمی تواند بپذیرد؛ آیا در اینجا می توانیم بگوییم پوشش زنانه قبل از جراحی برای این ترانس جایز است؟
 
ما گنجینه ای ارزشمندی از فتواها و نظرات مراجع داریم که تبدیل به قانون نشده است؛ جای قانون در این عرصه خالی است؛ همین مباحث فقهی باید تبدیل به قانون شوند. بحث مجوزها و چگونگی اشکال آن حائز اهمیت است.
 
 
جراحی تغییر جنیست تنها در صورت اضطرار جایز است


نقد آیت الله اشرفی

کتاب آقای کریمی نیا را مطالعه کرده ام و تعجب بنده از این بود که چطور حضرت امام(ره) به این آسانی فتوا داده اند که تغییر جنسیت جایز است و آیا اساسا امکان دارد که مردی زن و زنی مرد شود؟ اینکه گفته شود که فرد هر دو جنس را دارد بر اساس روایات نادرست است و به حسب ظاهر نمی شود مردی زن و زنی مرد شود؛ این مسأله برای ما روشن نیست که این امر امکان دارد یا خیر؟ چراکه این امکان از دست بشر خارج است. فتوائی که امام(ره) درباره تغییر جنسیت داده اند برای ما قابل قبول نیست و نمی دانیم که بر چه اساسی این فتوا را داشته اند.


تصرفات انسان در بدن را بر اساس رساله امام سجاد نمی‌پذیریم

تصرفات انسان را در بدن نپذیرفته ایم؛ از رساله حقوق امام سجاد(ع) بر می آید که اعضای بدن در دست انسان امانت است و هر یک از این اعضاء حقی بر انسان دارند و اجازه به انسان داده نشده است که تغییر جنسیت دهد؛ آنچه که شیطان خواسته بود این است که مرد را به صورت زن و زن را به صورت مرد درآورد.
 
از طرفی با توجه به آیه «فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ» باید بگویم که آیات قرآن به حسب مورد اختصاص نمی یابد؛ خواسته شیطان تغییر خلق الله است و از مصادیق آن تغییر جنسیت است که مغضوب خداوند است و اصالة الاباحه در اینجا جاری نمی شود.

چند مشکل وجود دارد که به راستی زن مبدل به مرد یا برعکس می شود؛ حتی پزشکان هم تبدل واقعی را قبول ندارند و تغییر واقعی غیر ممکن است. این تغییرات ظاهری تغییر خلق الله است که از نظر آیه قرآن محکوم و مردود است و انسان نمی تواند این حق را برای خود اثبات کند.
 
اما اگر کسی به بیماری روانی شدیدی مبتلا شده است و رفع آن به این است که جنسیت او با تغییر اندام تناسلی عوض شود، برای جلوگیری از خودکشی، جراحی جایز می شود. در عین حال مجوزی از نظر شرعی برای تغییر جنسیت بدون بیماری وجود ندارد؛ از نظر فقهی نمی توان مجوزی به صورت اختیاری برای تغییر دادن بدن از حالت مردانگی یا زنانگی صادر کرد؛ اضطرار سبب مجوز جراحی تغییر جنسیت می‌شود./502/241/ح
انتشار یافته: ۳
در انتظار بررسی: ۰
ناشناس
Iran, Islamic Republic of
18:21 - 1398/09/12
ممنون که ما را بی نیاز از تمامی سایت های دیگر در عرصه فقه حکومتی کردید
وسائل وجه الجمع تمامی کارهای صورت گرفته است
بسیار حرفه ای و عالی
ناشناس
Iran, Islamic Republic of
18:21 - 1398/09/12
مطالب خوب و متنوعی دارید
ممنون
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۰۱ / ۰۲ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۴:۵۷:۵۸
طلوع افتاب
۰۶:۲۷:۵۸
اذان ظهر
۱۳:۰۵:۴۷
غروب آفتاب
۱۹:۴۲:۵۸
اذان مغرب
۲۰:۰۰:۳۳