به گزارش خبرنگار وسائل، تجهيز و تخصيص منابع به فعاليت هاي اقتصادي از طريق بازار مالي انجام ميپذيرد كه بـازار اعتبـارات بانـك قسمتي از اين بازار است. باﻻ بودن ذخاير بانك ها و تسهیلات اعطايي سوخت شده و يا معوقهي بانك ها، بیانگر اين امر است كه سيستم بانكي از ابزارهاي مديريت ريسك اعتباري به خوبي استفاده نكرده و الگوی مناسبي جهت مديريت ريسك اعتباري در شبكه بانكي وجود ندارد.
پژوهش حاضر که به قلم دکتر سيد هادي عربي و دکتر مهديه شاه جمال به رشته تحریر در آمده است، با تجزيه و تحلیل نظرات ٣٢ نفر از خبرگان حوزه بانكداري اسلامی شامل مديران بانكي و اساتيد دانشگاه كه بر اساس تكنيك گلولهبرفي انتخاب شدهاند، ابزارهاي اسلامی مديريت ريسك اعتباري را با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبي (AHP) و بـا استفاده از نرم افزار Expert choice اولويتبندي كرده است.
نتایج حاصـﻞ از تحليـﻞ سلسـله مراتبـي بـر اساس دو معيار پوششدهندگي و كارايي نشان ميدهد كه به ترتیب ابزار وثیقه و ضمانت، اعتبار سنجي، وجه التزام، مشتقات اعتباري و ذخيره زيان وام در رتبه اول تا پنجم هستند. از زيرشـاخههـاي ضـمانت و وثیقه، وثیقه نقدی داراي رتبه اول و ضامن كارمند داراي رتبه دوم است.
از زير شاخههاي اعتبار سنجي، ﻇرفيت در اولويت اول و وثايق در اولويت دوم قرار ميگيرد. از بين جريمه هاي مالي و غير مالي، جريمه مالي در اولويـت اول بوده و ذخيره گيري در ابتدا، از زير شاخههاي ذخيره زيان وام نسبت به ذخيرهگيري وابسته به وثايق در اولويت اول قرار دارد.
تجهيز و تخصيص منابع سرمايهگذاري به فعاليتهاي اقتصادي از طريق بازار مالي انجام مـيپـذيرد كه بازار اعتبارات بانك قسمتي از اين بازار است. نظام بانكي يكي از اركان اصلي نظامهاي اقتصـادي است كه عملكرد صحيح آن ميتواند به رشد و شكوفايي نظام اقتصادي كمك كنـد. كارآمـدي ايـن نظام، در توسعه اقتصادي كشور نقش مهمي دارد.
ارتباط صحيح بين نظامهـاي مـالي و توليـدي در هر كشوري از مهمترين عوامل رشد و توسعه اقتصادي محسوب خواهد شد. بنابراين توسعه و بهبـود فعاليتهاي بانكي بهويژه اعطاي تسهیلات، نقش عمدهاي در توسـعه و پيشـرفت اقتصـاد و صـنعت بانكداري كشور خواهد داشت.
بانكها به دلیل ماهيت فعاليت خود از همان آغاز با انواع ريسك، همچون ريسكهاي اعتبـاري، بازار، دارايي، عملياتي، نقدینگی و ريسك نرخ بهره مواجه بوده و سعي نمودهاند تا اين ريسـكهـا را شناسايي و مديريت كنند. عمليات بانكي ارتباط ميان تامينكننده و تامينشونده را موجب ميشود. برقراري اين ارتباط تعهداتي را براي طرفين ايجاد ميكند.
همانگونه كه تامينكننده بايستي منـابع مورد نياز مشتريان را فراهﻢ نمايد، دريافتكنندگان منابع نيز متعهد به پرداخت تسهیلات دريـافتي در طول دوره توافقی خواهند بود و در صورت عدم پرداخت به موقع، فعاليت مالي تامينكنندگان را تحت تاثير قرار خواهند داد. يكي از آثار و پيامدهاي فعاليتهاي تامين مالي در بانكها و موسسـات مالي، پيدايش مطالبات معوق است، پديدهاي كه از دغدغـههـاي مهـﻢ بانـكهـا و موسسـات مـالي اعتباري است و تاثير منفي در چرخه منابع و مصارف خواهد گذاشت.
با توجه به افزايش تقاضای تسهیلات و ريسك موجود در اينگونه فعاليـتهـا بررسـي ابزارهـاي مديريت ريسك براي ساماندهي و كنترل ريسك ضروري است. بحث مديريت ريسك به عنوان يكي از مباحث مديريت، در تصمیم گيريهاي کلان و بلندمدت و نيـز در مـديريت روزمـره فعاليـتهـاي بانكي مورد توجه قرار گرفته است.
با توجه به عدم امكان دريافت جريمه و خسارت ناشي از تأخير تأديه از طريق سازوكار بهـره در بانكهاي اسلامی، بر خلاف بانكهاي متعارف، و با توجه به اختلاف نظرهايي كه در مورد وجه التزام وجود دارد، بانكهاي اسلامی جهت پوشش و مديريت ريسك بايـد بيشـتر بـر ابزارهـاي ضـمانت و وثیقه، اعتبارسنجي، ذخيره زيان وام و مشتقات اعتباري تمركز كنند.
در اين پژوهش ابتدا مطالعات انجام گرفته درباره مديريت ريسـك اعتبـاري در سیستم بـانكي مورد بررسي قرار خواهد گرفت. پس از مروري بر مباني نظري تحقیق، ابزارهـاي مـديريت ريسـك اعتباري در بانكداري اسلامی و بانكداري متعارف با یکدیگر مقایسه ميشود.
در مرحله بعـد پـس از معرفي و بررسي ابزارهاي مديريت ريسك اعتباري در بانكداري بدون ربا، ابزارها با استفاده از تكنيك AHP رتبه بندي خواهند شد و سرانجام جمعبندي و ارايه پيشنهادهايي بـراي مـديريت ريسـك در نظام بانكداري بدون رباي كشور ارايه ميشود.
جمع بندی
در اين تحقیق جهت اولويتبندي ابزارها از تكنيك AHP اسـتفاده شـده و بـا اسـتفاده از نـرمافـزار Expert Choice نظرات خبرگان، يكپارچه گشته و ابزاهاي مـديريت ريسـك اعتبـاري اولويـتبنـدي شدند.نتایج حاصل از تحلیل سلسله مراتبي نشان ميدهد كه ابزارهاي ضـمانت و وثیقه بـا ضریب اهميت (٣٨٩/٠)، اعتبارسنجي (٢٤٦/٠)، وجه التزام با ضریب اهميـت (١٣٨/٠)، مشتقات اعتبـاري بـا ضریب اهميت (١٢٢/٠) و ذخيره زيان وام (١٠٥/٠) در رتبه اول تا پنجم قرار دارند.
در بررسي اولويت زيرشاخههاي ضمانت و وثیقه، وثیقه نقدی با ضریب اهميت (٤٥٩/٠) و ضـامن كارمند (١٩٩/٠) در اولويت اول و دوم قرار گرفتند.
در بررسي اولويت زيرشاخههاي اعتبارسنجي، ﻇرفيت با ضریب اهميت (٢٤٧/٠) و وثـايق بـا ضریب اهميت (٢٣١/٠) داراي باﻻترين رتبهها هستند.
در بررسي زير شاخههاي ذخيره زيان وام، ذخيرهگيري در ابتدا با ضریب اهميـت (٥٩٥/٠) داراي اولويت اول است.
در بررسي وجه التزام، ابزار جريمه مالي (وجه التزام) با ضریب اهميت (٦١٧/٠) داراي اولويت اول بوده است.
بهطور كلي در مقایسه زيرشاخه هاي ابزارهـا، وثیقه نقدی، ذخيـره گيـري در ابتـدا، ﻇرفيـت و جريمه مالي (وجه التزام) داراي باﻻترين رتبه بوده و مناسب است اين ابزارها جهت مديريت ريسـك اعتباري مورد استفاده قرار گيرد.
با استفاده از نتایج اين تحقیق ميتوان بيان كرد كه مناسبترین ابـزار جهـت مـديريت ريسـك اعتبــاري در نظــام بــانكي، وثیقه و ضــمانت و پــس از آن اعتبارســنجي اســت. ﻻزم اســت در بعــد اعتبارسنجي، ﻇرفيت و وثیقه شخص گيرنده تسهیلات در اولويت اول باشد و از بعـد ضـمانت و وثايق، توجه به وثیقه نقدی و ضامن كارمند به عنوان ابزارهـاي پوشـشدهنـده ريسـك در اولويـت هستند. در كنار اين ابزارها ذخيرهگيري در ابتداي پرداخت تسهیلات و دريافت وجه التزام (جريمـه نقدی)، مؤثرترين ابزارهاي مديريت ريسك اعتباري شناخته شدهاند.
پيشنهادها
با توجه به نتایج پژوهش كه حاصل تحلیل نظرات تعـدادي از متخصصـين حـوزه بـانكي است، اولويت بندي ابزارهاي مديريت ريسك اعتباري در سیستم بانكي رعايت گـردد. در اولويــت اول جهــت مــديريت ريســك از ابــزار وثیقه و ضــمانت و در اولويــت دوم ابــزار اعتبارسنجي مورد استفاده قرارگيرد.
وثیقه نقدی به عنوان مؤثرترين ابزار و در مرحله بعد ضامن كارمند به عنوان دومين ابـزار مؤثر شناخته شد. جهت وثیقه گیری و پذيرش ضامن اين اولويت مد نظر قرار گيرد.
ﻇرفيت گيرنده تسهیلات در رتبه اول و وثیقه در رتبه دوم قرار دارد. جهت اعتبارسـنجي ﻻزم است اين اولويت در رتبهبندي اعتباري افراد مورد توجه باشد.
طراحي الگوی و سازوكار مناسب جهت استفاده صحيح از ابزارها. با توجـه بـه نـوع فعاليـت سيستﻢ بانكي كه در مراجعات حضوري مشاهده شد، استفاده از يك ابزار جهت مـديريت ريسك ديده نميشود و كاربردي نخواهد بود. ﻻزم است ابزارهاي پيشنهادي بـا بـاﻻترين اولويت به صورت تركيبي در قالب يك الگوی مشخص و كاربردي بـه كـار بسـته شـود و طراحي چارچوب كاربرد همزمان ابزارها مورد توجه قرار گيرد.
علاقه مندان به منظور دریافت فایل PDF این مقاله می توانید اینجا کلیک کنید./204/241/ح