به گزارش خبرنگار وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، در این جلسه درس خارج فقه رسانه که در مورخه 26 آذر سال 1397 برگزار شد، به بیان وظایف پیام رسانان دینی پرداخت و گفت: فرق بین وظایف و شرایط این است که شرایط باید قبل از تصدی کار و مسئولیت به عنوان یک صفت در شخص تحقق پیدا کرده باشد اما وظائف لازم نیست که به حالت صفت در این فرد رسیده باشد بلکه وقتی که این فعالیت را بر عهده می گیرد باید به آن توجه داشته باشد.
این استاد حوزه اولین وظیفه پیام رسان دینی را زمان شناسی معرفی کرد و بیان داشت: منظور از زمان شناسی یعنی در برنامه ریزی کاری و فعالیت های رسانه ای به شرایط و اوضاع و احوال زمان توجه داشته باشد.
در ادامه جلسه امروز حجت الاسلام والمسلمین رفعتی به احادیث دال بر اهمیت زمان شناسی اشاره کرد وگفت: در احادیثی از امام علی(ع)، امام صادق(ع)و پیامبر اعظم(ص) بر اهمیت زمان شناسی به صراحت تاکید شده است.
تفصیل مطالب مطرح شده در این جلسه، بدین شرح است:
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم بسم الله الرحمن الرحيم و الحمد لله رب العالمين و به نستعين وهو خير ناصر و معين و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين
خلاصه جلسه گذشته
ما شرایط وجوبی و استحبابی اصحاب رسانه دینی و آنچه را که در این باره مهم بود، عرض کردیم. شاید یک سری شرایط دیگری هم که مدنظر دوستان باشد که آنها خیلی مهم نیست. در رده این شش موردی که ذکر کردیم از قبیل اخلاص، تقوا، سعه صدر انتقاد و پذیری تاثیر گذاری؛ در حد این ها نباشد لذا متذکر آنها نمی شویم به بحث های مهم تر برسیم.
ما می خواهیم بیان یکسری از وظایف را شروع کنیم که البته این مورد اول و مورد دوم که جلسه بعد شاید مطرح کنیم، بعضی از دوستان نظرشان این باشد که اینها جزو شرایط است نه وظایف.
فرق بین وظائف و شرایط
در فرق بین وظایف و شرایط قبلاً گفتیم که شرایط باید قبل از تصدی این کار و مسئولیت به عنوان یک صفت در شخص تحقق پیدا کرده باشد واجد این صفت باشد لذا گفتیم باید اهل اخلاص باشد و اهل تقوا باشد و بعد بیاد مسئولیت را بپذیرد اما وظائف لازم نیست که به حالت صفت در این فرد رسیده باشد بلکه وقتی که این فعالیت را بر عهده می گیرد باید توجه داشته باشد که این کار را انجام بدهد. به نظر ما از امروز ما وظایف را شروع میکنیم .
وظیفه اول پیام رسان دینی: وظیفه شناسی
اولین وظیفه مشترکی که برای پیام رسان مطرح می کنیم زمان شناسی است . مراد ما از زمان شناسی چیست؟ منظور شناخت تقویمی زمان نیست. مسلم است که امروز مثلاً امروز چندم آذرماه است. منظور از زمان شناسی یعنی در برنامه ریزی کاری و فعالیت های رسانه ای به شرایط و اوضاع و احوال زمان توجه داشته باشد ولو اینکه زمان شناسی صفت شخصیتی پیامرسان نشده باشد ولی در کار خودش به زمان توجه دارد که شرایط چه چیزی را اقتضا میکند و ما چگونه باید پیام دین را برسانیم چگونه باید پیام حق را برسانیم.
حالا نمونه ها را عرض خواهم کرد این تعریفی که ما از زمان شناسی در این بحث فقه رسانه داریم یعنی در فعالیت پیام رسانی از اوضاع و احوال زمانه توجه داشته باشد؛ چه پیامی را می شود پخش کرد چه پیامی را الان نمی شود پخش کرد؛ جزو وظایف می شود یا جزو صفات طرف میشود ؛ در فیلمی که می خواهد بسازد، در مستندی که میخواهد بسازد، در کلیپی که میخواهد بسازد، در وله که میخواهد بسازد، یا نه میخواهد بحث کارشناسی کند چه چیزی را مطرح کند و چه چیزی را مطرح نکند - با بحث مخاطب شناسی قاطی نشود که بحث بعدی ما است ـ .
سوال: فرض اینکه کسی قبل تصدی مسئولیت شرایط را نداشته باشد و بعد از اینکه سمتی را اخذ کرد آیا وظیفه اش است که خودش را به آن شرایط برساند حتی در این صورت هم میشود وظیفه ؟
جواب: نه اینگونه نیست. این از باب اضطرار است و اینکه گزینش افراد غیر واجد شرایط بعد از اینکه پذیرش شد باید برود شرایط را آموزش ببیند به خاطر این است که برود و شامل شرایط بشود نه از باب وظیفه.
وظیفه این است که در کارکردش باید این کار را انجام دهد در فعالیت رسانه ای اش باید این کار را انجام دهد ما عرض می کنیم که در پیام رسان باید به زمان شناسی توجه داشته باشد.
پس ما می توانیم قبل از اینکه بحث وظایف پردازیم در بحث شرایط چند امر هست که اینها مسلم است که در ابعاد دیگر فقه هم از آن بحث شده است جاهایی که شرایطی برای احراز یک مسئولیت هست گاهی به خاطر اضطرار باید از کسی که واجد شرایط نیست انتخاب کنیم مسئولیت به او داده می شود ولی او موظف است که این شرایط را در خود محقق کند.
احادیث دال بر اهمیت زمان شناسی
یک سری اصول کلی زمان شناسی است که یکیش همین است حکومت که عوض می شود شرایط و احوال زمان عوض می شودبنی امیه رفتن بنی عباس آمدن شرایط عوض میشود
تاکید سنت عملی بر اهمیت زمان شناسی
اینکه پیام رسان باید زمان شناس باشند ما عرض کردیم از سنت عملی این را استفاده میکنیم که هنوز آن را نیاوردیم و این روایات که آوردیم فرمایشات قولی بود که اهمیت زمان را می رسانند به ضمیمه اینکه پیام رسان یک فعالیت دارد که خیلی مهم است که اگر زمان شناسی را نداشته باشد آسیب هایش آسیب های جدی است لذا اقتضا می کند که پیام رسان زمان شناس باشد به ضمیمه این نکته عقلی که گفتیم. ما برای اثبات این نکته از سیره انبیاء الهی و ائمه علیهم السلام استفاده می کنیم که ایشان در پیام رسانی توجه به شرایط زمانه داشته اند.
مقرر: عزیز الله طالبی
منابع
1- عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية ؛ ج4 ؛ ص174
2- الكافي (ط - الإسلامية)، ج1، ص: 27
3- عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص: 549
4-نهج الفصاحة (مجموعه كلمات قصار حضرت رسول صلى الله عليه و آله)، ص: 501