vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، امروزه شاغل بودن زنان، یکی از مسائلی است که در اجتماع مطرح است و زنان به علل گوناگون به کار روی می آورند و حتی مجبور گشته اند علاوه بر مسئولیت های خود در خانه و تربیت فرزندان، مسئولیت های اجتماعی را نیز پذیرا گردند.

در اینجاست که ما با قشری به عنوان «زنان شاغل» روبه رو می شویم. افرادی که در دو جبهه مهم یعنی جامعه و خانواده مشغول خدمت و انجام وظیفه می باشند.

در گذشته، زن، غالبا نقش مادر و همسر را به عهده داشت و به انجام امور خانه می پرداخت. اگر هم در اموری مانند کشاورزی و دامداری و امثال آن شرکت داشت، دامنه چنین مشارکت هایی در حدی بسیار محدود و منحصر به تأمین نیازهای خانواده بود اما با تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی و پیچیده تر شدن تقسیم کار، امروزه زنان علاوه بر ایفای نقش های فوق، پذیرای مسئولیت های عمده تر نظیر اشتغال در بیرون از خانه می باشند.

در بررسی عوامل موثر بر تغییر سبک زندگی در عصر حاضر می‌توان اشتغال زنان را به عنوان یکی از عوامل اثرگذار دانست. با نگاهی هرچند سطحی و گذرا به زندگی خانواده‌هایی که در آنها زنان شاغل و نان آورند به خوبی متوجه این مسئله می‌شویم که تفاوت محسوسی در سبک زندگی این خانواده‌ها که بیشتر رنگ و بوی غربی به خود گرفته‌اند با خانواده اسلامی وجود دارد.

در الگوی خانواده اسلامی هر فردی در خانواده به ایفای نقش خود می‌پردازد و مسئله ای با عنوان تداخل یا جایگزینی نقش‌ها به وجود نمی‌آید. این مسئله به دلیل تأثیر مثبتی که بر روابط فی مابین افراد خانواده می‌گذارد سبب ایجاد آرامش و ثبات در خانواده می‌گردد. اما در خانواده‌هایی که زن در بیرون از منزل اشتغال دارد. با سبک متفاوتی از زندگی روبرو هستیم.

در این خانواده‌ها مهد کودک‌ها جایگزین مادر می‌شوند. غذاهای آماده جای غذاهای گرم را می‌گیرد و... و در نهایت این مسئله به تربیت غلط فرزندان و کم شدن وابستگی زن و شوهر نسبت به یکدیگر می‏‌انجامد. کمرنگ شدن تدریجی روابط زن و شوهر نتیجه‏‌ای جز سستی بنیان خانواده در پی نخواهد داشت. طوری‏‌که با کوچک‌ترین و جزئی‌ترین اختلافی طلاق را به عنوان بهترین گزینه پیش روی خود انتخاب می‌کنند.

خلقت و آفرینش زن و مقام و منزلت آنان در آیات و روایات

در منطق قرآن، زن بمانند مرد، یک انسان تمام عیار است و هیچ تفاوتی میان مرد و زن در اصل خلقت وجود ندارد. هر دوی آنها از یک حقیقت آفریده شده‌اند. خداوند در قرآن می‌فرماید: ای مردم، ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم.... همانا گرامی‌ترین و برترین شما نزد خداوند، با تقواترین شماست. و در جای دیگر می‌فرماید: شما را از یک حقیقت واحدی آفریدیم و یا اینکه می‌فرماید: همه شما (چه مرد و چه زن) را از خاک آفریدیم و به خاک برمی‌گردید.

طبق نظر اکثر مفسرین شیعه، آفرینش حوا علیها السلام همانند آفرینش حضرت آدم علیه السلام، مستقل بوده است و اینطور نبوده است که حضرت حوا از باقیمانده یا از دنده چپ حضرت آدم باشد. امام صادق علیه السلام به یکی از یاران خود به نام زراره می‌فرماید: آیا خداوند قدرت نداشت که برای آدم، همسری از غیر دنده او بیافریند؟ آنگاه آن حضرت فرمودند: خداوند هر کدام از آدم و حوا را از گِل آفرید.

خلاصه مطلب آنکه زن و مرد هر دو انسانند و طبعاً باید از یک چیز آفریده شده باشند؛ در قرآن هیچ اثری از اینکه زن، از جنس پست‌تر آفریده شده باشد و یا خلقت زن، طفیلی مرد باشد، و یا زن را موجودی شر و بد یا عنصر گناه معرفی کند، وجود ندارد.

مقام و منزلت زن در قرآن و روایات

بر خلاف بسیاری از اقوام و ملل جهان در گذشته و حال و حتی بر خلاف عقیده و نظر یهودیان و مسیحیان که زن را موجودی بد و شرّ و عنصر گناه و فساد معرفی می‌کنند، اسلام، زنان را در مقام و منزلتی والا و ارزشمند قرار داده است. مقام زن در اسلام به حدی است که سومین سوره مفصل قرآن به نام «النساء» نامیده شده است و در ده سوره دیگر به مسائل مربوط به حقوق و منزلت زن اشاره شده است و همه جا در خطاب‌های عام قرآن، زنان مورد خطاب هستند.

اسلام،‌ زن را به عنوان رکن مهم زندگی و متمم حیات انسانی و عضو مهم و مؤثر جامعه بشری قلمداد می‌کند و او را در رأس امری عظیم قرار داده است که همان تولید و تربیت نسل بشر است. یعنی در دامن زن است که انبیاء الهی و اولیاء و بزرگان برای خدمت به بشریت، تربیت می‌شوند. امام امت(ره) در جمله معروفی که از ایشان نقل شده فرمودند: «از دامن زن است که مرد به معراج می‌رود».

قرآن کریم از برخی از زنان بزرگ، با تجلیل فراوان یاد می‌کنند حضرت آسیه همسر فرعون و حضرت مریم (سلام الله علیها) را به عنوان یک الگو و سرمشق برای همه مومنان معرفی می‌نماید. و در جای دیگر، حضرت مریم (سلام الله علیها) را همانند یکی از پیامبران بزرگ الهی مورد خطاب قرار می‌دهد و می‌فرماید: ای مریم، همانا خداوند تو را برگزیده و تو را پاک کرد و تو را بر تمام زنان عالم برتری داد.

در قرآن کریم، زنان با مردان با القاب مساوی و همسان یاد شده‌اند که بر نقش و جایگاه هر یک در جامعه و مساوی بودن آنها در اصل تکلیف تاکید شده است: همانا مردان و زنان مسلمان و مردان و زنان مؤمن و مردان و زنان عبادت کننده و مردان و زنان راستگو و... .

خداوند برای همه آنها مغفرت و اجر بزرگی آماده کرده است. همچنین به معاشرت و رفتار پسندیده و مناسب با زنان توصیه شده است. زن و مرد در بهره‌مندی از کسب و تلاش و پاداش عبادات و الزام به تکالیف یکسان و مساوی هستند و زن می‌تواند مانند مرد، مستقلاً اراده کند و مستقلاً کار کند و مالک نتیجه کار و تلاش خود شود، قرآن در این زمینه می‌فرماید: مردان و زنان، هر کدام بهره‌ای از کوشش‌ها و تلاش‌های خود دارند.

هیچ تفاوتی در مقررات کلی و جزیی و اصول عقاید و فروع آن میان زن و مرد نیست و در واجبات فردی مثل نماز و روزه یا واجبات اجتماعی مانند حج و امر به معروف و نهی از منکر و اقتصادی مانند خرید و فروش، تفاوتی بین زن و مرد نیست و زنان در حق تحصیل و انتخاب رشته تحصیلی، مالکیت، انتخاب محل سکونت و مانند آن، مستقل و خودکفا و آزاد هستند.

این قسمت را با ذکر چند حدیث و روایت در مورد ارزش و مقام و منزلت زن، مزین می‌کنیم. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: بهترین اولاد شما، دختران هستند و در جای دیگری فرزندان دختر را حسنه و نیکی معرفی کردند که خداوند به واسطه آنها، به انسان ثواب می‌دهد و فرمودند: اگر تحفه و هدیه‌ای برای اهل و عیال خود خریدید، اول به فرزندان دختر بدهید و هر کس دختری را خوشحال کند همانند این است که بنده‌ای از فرزندان اسماعیل را در راه خدا آزاده کرده است.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمودند: من فقط از دنیای شما عطر و زنان را دوست دارم و می‌فرمودند: نزدیک‌ترین شما به من در قیامت کسی است که با همسر خود به نیکی رفتار نماید آن حضرت در جای دیگری فرمودند: بیشترین خیر و خوبی در زنان است.

رسالت و وظیفه اصلی زنان

اگرچه از نظر انسانی، هیچ تفاوتی میان زن و مرد نیست و زنان به مانند مردان، یک انسان تمام عیار، مستقل و مؤثر و ارزشمند هستند و در این زمینه، هیچ‌گونه برتری و امتیازی بر همدیگر ندارند، اما با این وجود، دست توانمند آفرینش، با ایجاد یک سلسله خصوصیات و ویژگی‌های جسمی و روحی در زنان، وظایف و مسئولیت‌های خاصی را از آنها انتظار دارد و خداوند بزرگ برای ایجاد یک نظام احسن و اتم، وظایف خاصی را برای زنان تعریف و مشخص کرده است.

همان‌طور که می‌دانیم زنان از نظر جسمی، ظریف‌تر و لطیف‌تر از مردان هستند و از نظر روحی، دارای احساسات و عواطف سرشار و فراوانی هستند، خشونت و صلابت مردان با لطافت و ملایمت زنان، تعدیل و تکمیل می‌شود و زنان نسبت به مردان، محتاط‌تر، صبورتر و مذهبی‌تر هستند و علاقه آنها به خانواده و تدبیر امور منزل بیش از مردان است.

کارهایی که نیاز به تفکر و تمرکز و توانایی جسمی زیادی دارد، زنان را خسته می‌کند و از عهده و توان آنها خارج است و بدون شک می‌توان گفت که بهترین و مهمترین نقش زنان در جامعه بشری با توجه به این ویژگی‌ها و بر اساس آموزه‌های دینی، همانا نقش همسری و مادری است.

به جرأت می‌توان گفت که خداوند آنها را برای ایفای این دو نقش آفریده است و زنان می‌تواند با ایفای این دو نقش نه تنها به بالاترین قله کمال و قرب حق تعالی برسند، بلکه می‌توانند بهترین و مؤثرترین و ارزشمندترین خدمت را به جامعه بشری ارائه دهند.

جهاد زن در راه خدا

همسری و مادری تا جایی مهم است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام، جهاد زنان را در راه خدا، خوب شوهرداری کردن [و تربیت فرزند] می‌دانند و حضرت زهرا سلام الله علیها که بهترین الگوی زنان مسلمان است از اینکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم کارهای داخلی منزل را به او واگذار کردند و کارهای خارج از منزل را به عهده امیرمومنان علی علیه السلام گذاشتند، بسیار خرسند و خوشحال شدند.

مردان در قرآن کریم به دلیل توانمندی‌های بیشتر جسمی و عقلی، سرپرست و نگهبان زنان برشمرده شده‌اند و به زنان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم که الگوی زنان جامعه هستند، توصیه شده است که در خانه‌های خود بمانند و از هر گونه جلوه‌گری ناپسند و آشکار کردن زینت‌های خود در جامعه بپرهیزند.

همچنین خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: زنان برای شما لباس هستند و شما برای زنان، لباس هستید. یعنی همچنان‌که لباس، باعث زینت و پوشش انسان در برابر سرما و گرما می‌شود و عیوبِ انسان را می‌پوشاند، زن و مرد باید باعثِ زینت یکدیگر شوند و ضمن اینکه عیوب یکدیگر را می‌پوشانند، همدیگر را حفظ و صیانت کنند.

یکی از بهترین و مناسب‌ترین، تعبیرات قرآن از زنان، این است که زنان به مانند کشتزاری می‌مانند که باعث بقاء نوع بشر و تربیت نسل آینده هستند نه وسیله‌ای برای هوسرانی و اطفای شهوات. در روایات اسلامی نیز به زیباترین شکل، وظایف و مسئولیت‌های ارزشمند زنان، اشاره شده است.

در احادیث وارد شده است که زنان به مانند گل، لطیف و ظریف هستند ولی قهرمان نیستند که بتوانند کارهای سخت و خارج از توان خود را انجام دهند در آموزه‌های دینی ما، گفتن اذان و اقامه، رفتن به جماعت و جمعه و حضور در تشییع جنازه، بلندگفتن تلبیه و... قضاوت کردن، از زنان، برداشته شده است و به ما توصیه شده است که ولایت و مدیریت‌ها به زنان سپرده نشود و در تصمیمات مهم، نباید با زنان مشورت کرد زیرا نظرات آنها استوار نیست. مگر زنانی که کمال عقلی آنها، ثابت شده باشد.

در روایت دیگری، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: مردانی که خود را شبیه زنان می‌کنند و زنانی که خود را به شکل مردان در می‌آوردند و کارهای مردانه انجام می‌دهند، ملعون و از رحمت خدا به دور هستند. ملاحظه می‌کنید که رسیدگی زنان به امور خانه‌داری، شوهرداری، تربیت و فرزند تا چه اندازه از قداست و ارزش معنوی برخوردار است و مهمترین رسالت و وظیفه زنان در آفرینش، همین است. زیرا خداوند که سازنده و خالق زنان است، بهتر از هر کس می‌داند که چه وظایف و مسئولیت‌هایی از عهده و توان زنان برمی‌آید.

متاسفانه برخی از زنان جامعه ما به دلیل ناآگاهی از ارزش و قداست وظایف خانوادگی و رسالت مادری و عدم شناخت مبانی دینی، به دنبال اشتغال و کارهای اجتماعی بدون قید و بند هستند و هدف‌شان از تحصیلات، به دست آوردن شغل و کاری برای کسب درآمد است و حاضرند که تن به هر کار و فعالیت اقتصادی و اجتماعی در خارج از منزل بدهند اگرچه درآمد ناچیزی داشته باشد و اشتغال را برای خود یک ارزش و کمال می‌دانند و کارها و وظایف همسری و مادری را نوعی تحجّر و عقب ماندگی برای زن محسوب می‌کنند. تأسف بالاتر این است که برخی از مسئولان و مدیران کشور و متولیان امور فرهنگی جامعه از جمله صدا و سیما به این تفکر و عقیده باطل دامن می‌زنند و آن را تشویق و تبلیغ می‌کنند.

هیچ کس در توانائی‌ها و خدمات ارزشمند زنان در جامعه و تاریخ شک ندارد. آنها در برخی از صحنه‌ها حتی از مردان نیز جلوتر هستند، ولی بی‌ارزش کردن و بهاء ندادن به امور خانواده و تربیت فرزندان و کشاندن زنان به جامعه و محول کردن کارها و مشاغلی که بر عهده مردان است، آنهم با دستمزدهای ناچیز، واقعاً نوعی تجاوز به حقوق زنان و بیگاری کشیدن از آنان است که مفاسد و لطمات جبران ناپذیری را به خودِ زنان و به جامعه و کانون خانواده‌ها وارد می‌سازد.

جالب است بدانیم موضوع دفاع از حقوق زن در غرب در زمانی شدت گرفت که کارخانه‌ها به دنبال انقلاب صنعتی، نیاز شدیدی به نیروی کار ارزان قیمت داشتند که در این رابطه، زنان به عنوان نیروی کار به دستمزد ناچیز شناخته شدند.

خانم کلیور السون روانشناس معروف می‌گوید: «تحقیقات نشان می‌دهد که زنان علاقه‌مند هستند که تحت نظر اشخاص دیگری کار کنند و از مرئوس بودن و تحت نظر دیگران کار کردن بیشتر خوششان می‌آید. خانم‌ها بیشتر تابع احساساتند و آقایان تابع عقل و منطق. بسیار دیده شده است که خانم‌ها از نظر هوشی بالاتر از مردان هستند ولی نقطه ضعف آنها احساسات شدید آنان است.

مردان همیشه عملی‌تر فکر می‌کنند و بهتر قضاوت می‌کنند و سازمان دهنده بهتری هستند و بهتر از زنان هدایت و رهبری می‌کنند و برتری روحی مردان بر زنان چیزی است که خداوند، طراح آن بوده است و هر چقدر خانم‌ها بخواهند با این واقعیت مبارزه کنند، بی‌فایده است.

خانم‌ها به خاطر اینکه حساس‌ترند باید قبول کنند که به نظارت آقایان در زندگی نیاز دارند. کارهایی که به تفکر مدام و تصمیم‌گیری‌های دقیق نیاز دارد، زن را خسته و ناتوان می‌کند. بزرگ‌ترین هدف خانم‌ها در زندگی، تأمین شدن است و وقتی به این هدف رسیدند، دست از فعالیت می‌کشند.

اکنون این سئوال مطرح است که با آن همه سفارشات دینی و اعترافات روانشناسان غربی، آیا صحیح است که زنان بی قید و شرط، به مشاغل اجتماعی وارد شوند و مدیریت‌های اجتماعی خصوصاً مدیریت‌های کلان به آنها واگذار شود؟

هم اکنون در کشور ما صدها هزار شغل به تصرف بانوان درآمده است، شغل‌هایی که باید در اختیار مردان بیکار قرار می‌گرفت تا در پرتو آن تشکیل خانواده می‌دادند. آمار دختران و پسران تحصیل کرده‌ای که به دنبال شغل و کار هستند، رشد فزاینده‌ای به خود گرفته است و از آنجا که دختران، به حقوق و دستمزد ناچیزی قناعت می‌کنند و مطیع‌تر و فرمانبردارتر از مردان هستند، از شانس بیشتری برای اشتغال به کار برخوردارند و واقعاً زنان و دختران جویای کار یا شاغل، به عنوان یکی از عوامل بیکار ماندن مردان و پسران بیکار محسوب می‌شوند.

از سوی دیگر درصد ورودی‌های دختران به دانشگاه‌ها بیشتر از پسران شده است و دختران می‌توانند تقریباً در تمام رشته‌های تحصیلی شرکت کنند، رشته‌هایی که هیچ‌گونه سنخیتی با توانائی‌ها و روحیات زن و فرهنگ و باورهای ملی و مذهبی ما ندارد؟ آیا این موارد برای جامعه اسلامی ما یک افتخار است یا یک ننگ؟ و به راستی مقصر چنین وضعی چه کسانی هستند؟

طبیعی است که پیامد چنین وضعی، بالا رفتن سن ازدواج و افزایش سطح انتظارات دختران، رشد فزاینده آمار طلاق، افزایش روابط جنسی نامشروع و سست شدن بنیان خانواده‌ها و اختلافات خانوادگی و محروم ماندن بسیاری از فرزندان از محبت مادری خواهد بود.

اگر این وضع و روند به همین شکل، ادامه و افزایش یابد، قطعاً جامعه اسلامی ما را با یک بحران اجتماعی و فرهنگی دچار خواهد کرد، بحرانی که پیامدها و خسارت‌های جبران ناپذیری را به عصر ما و نسل ما وارد خواهد ساخت.

چه زمانی اشتغال زنان به یک ضرورت تبدیل می‌شود؟

یکی از شرایط خاصی که زنان به توصیه و به عبارت بهتر، تاکید دین اسلام می‌بایست پا به عرصه اقتصادی بگذارند مربوط به مشاغل خاصی چون پرستاری، پزشکی و معلمی است. حالت ایده‌آل در یک جامعه اسلامی این است که دختران تحت تعلیم معلمان زن قرار گیرند.

همچنین زنان، برای رفع نیازهای پزشکی خود، از خدمات پزشکان و پرستاران هم‌جنس خود بهره‌مند شوند. این حالت، علی‌رغم آنکه مستقیماً با نیازهای مالی زنان در ارتباط نیست، اما نوعی حالت اضطرار برای اشتغال زن در جامعه اسلامی است. 

امید است که متولیان فرهنگی کشور به وسیله بالا بردن فرهنگ ملی و دینی و آگاه ساختن نسل جوان از خطرات فرهنگ منحط غرب، جامعه اسلامی را به سوی تعادل و عدالت بیشتر هدایت کنند./702/422/ح

تهیه و تنظیم: محرم آتش افروز