فقه اقتصاد و حقوق»حقوقپکد خبر: ۱۵۱۸۸ تاریخ انتشار: ۱۶ آبان ۱۳۹۸ - ۱۳:۳۴ - 07 November 2019
حقوق شهروندی در نهج البلاغه؛ مفهومی مدنی و دینی
وسائل ـ یک نهجالبلاغهپژوه از کشور تونس ضمن طرح بحث در زمینه حقوق شهروندی در سایه آموزههای علوی، بیان کرد: مفهوم حقوق شهروندی در نهجالبلاغه یک مفهوم سیاسی مدنی است و در عین حال دینی و عقیدتی است و بنابراین میتواند علیرغم تنوع قومی، مذهبی و فرهنگی تعادل در جامعه را محقق کند.
به گزارش وسائل، سومین کنگره بینالمللی امام علی پژوهی، امروز، ۱۴ آبان، با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقهمندان در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
سیدزهیر مسیلینی، از کشور تونس، که مقاله وی به عنوان مقاله برگزیده انتخاب شد، در این کنگره با موضوع «حقوق و وظایف شهروندی در سایه حکومت اسلامی با تأکید بر نهجالبلاغه» به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: مفهوم «شهروندی» یکی از مفاهیم اساسی در نظام سیاسی اسلام است و امام علی (ع) در نهجالبلاغه حقوق شهروندی در همه زمینههای دانشی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بیان کرده است و بر این باور است که حاکم اسلامی ملزم به تلاش برای دستیابی به حقوق شهروندی است و از جهت دیگر شهروند را مکلف میکند در برابر حقوق شهروندی که دریافت میکند به وظایف خود عمل کند؛ بنابراین روابط بین حاکم و شهروند یک رابطه مضاعف و دو طرفه است.
وی در ادامه افزود: آنچه ما را بر آن داشت تا در مورد حقوق شهروندان صحبت کنیم، تبلیغات منفی و دیدگاه لیبرالی برخی رسانههای بین المللی از یک طرف و از طرف دیگر عملکرد برخی کشورهای اسلامی در عدم احترام حقوق شهروندی است. زیرا اسلام از طریق برخی رژیمها در کشورهای اسلامی، به ویژه کشورهای عرب متهم است که نظام سیاسی اسلام به حقوق شهروندان احترام نمیگذارد و او یک رژیم اقتدارگرا را تولید میکند که قصد دارد دموکراسی را از بین ببرد.
مسیلینی تصریح کرد: شاید آنچه امروز در برخی از کشورهای عربی مانند بحرین، یمن و دیگر کشورهای عربی اتفاق میافتد، این باور را عمیقتر میکند. به ویژه آنچه در بحرین نسبت به سلب تبعیت و حقوق شهروندی از آیتالله شیخ قاسم اتفاق افتاد که هیچ دلیلی نداشت، جز اینکه او از حقوق شهروندی خود و ملت خود دفاع کرده بود، اما آیا واقعا شرع اسلامی که این کشورها از پیروی میکنند، مانع از حق شهروندی و بیان عقیده است؟ یا اینکه روح اسلامی حق دفاع و مطالبه حقوق فردی و اجتماعی کلیه شهروندان در جامعه اسلامی را بدون توجه به وابستگی مذهبی آنها تضمین میکند؟ شکی نیست که دین اسلام (قرآن و سنت) بر احترام به حقوق شهروندان و بر مشروعیت مطالبه به آن تأکید میکند و تجاوز به حقوق شهروندان را از گناهان بزرگ قلمداد میکند.
وی در ادامه افزود: امام علی بن ابی طالب (ع) دارای دید متمایز از حقوق شهروندی، کاربردی جامع و عمیق و عملی است و میتواند به عنوان یک نسخه جایگزین از حقوق بشر غربی (دموکراسی غربی) برای رفع مشکل حقوق شهروندی در واقعیت معاصر ما استفاده شود.
این امام علی پژوه با اشاره به اهمیت پرداختن به این مسئله بیان کرد: حقوق شهروندی از دیدگاه اسلام شامل حقوق و وظایف همه شهروندان یک ملت است و بنابراین راهحلهایی برای بسیاری از مشکلاتی که در جوامع مسلمان ما وجود دارد، ارائه میدهد. همچنین سیستمهای سیاسی در جوامع اسلامی میتوانند با رعایت حقوق شهروندی و از دست ندادن فقه شهروندی، برخی از مشکلات و شرایط سیاسی و فرهنگی و اجتماعی که در آن زندگی میکنند به خصوص جامعه عرب را پشت سر بگذارند.
مسیلینی تصریح کرد: همه جوامع اسلامی به ویژه کشورهای عربی، امروز نیاز فوری به تقویت روابط با مؤلفههای مردم و تقویت وحدت درونی دارند، زیرا همراهی شهروندان با دولت و نظام سیاسی میتواند قدرت چانه زنی در روابط بین المللی را چند برابر مضاعف کند و از استمرار موجودیت نظام در برابر هرگونه حمله خارجی دشمنان محافظت کند.
وی در ادامه با اشاره به ساختار حقوق شهروندی در نهجالبلاغه بیان کرد: یکی از محورهای مهم حقوق عمومی است که شامل: حق زندگی مناسب و بدون در نظر گرفتن قومیت و مذهب و تأمین خسارت مادی و معنوی در بروز آن از طرف دولت یا عوامل طبیعی میشود. همچنین محور دوم حقوق سیاسی است که حق اختلاف نظر سیاسی ذیل آن قرار میگیرد.
این نویسنده تصریح کرد: حقوق اجتماعی محور بعدی است که ذیل آن حق همبستگی اجتماعی؛ حق عدالت اجتماعی؛ حق تأمین اجتماعی و حق عدالت اقتصادی تعریف میشود. محور چهارم نیز حقوق فرهنگی است که آموزش جوانان؛ آموزش رایگان؛ ادامه آموزش در صلح و جنگ و احترام به مؤسسات علمی و پژوهشی قرار میگیرد.
وی با اشاره به «وظایف شهروندان در قبال دولت و حاکم اسلامی» گفت: حقوق شهروندی، همانطور که برای شهروند مجموعهای از حقوق را تضمین میکند، مجموعهای از وظایف نیز به او تحمیل میکند و او را موظف میکند یکسری وظایف و تعهداتی را انجام دهد تا بر اساس آن بتواند از حق سایر شهروندان مراقبت کند و امنیت عمومی را حفظ نماید؛ زیرا اگر شهروندان به وظایف ملی خود عمل نکنند، حقوق مدنی خود را از دست میدهند.
مسیلینی بیان کرد: امام علی (ع) اولین حاکم اسلامی است که خواستار احترام به حقوق شهروندی است تا مردم در محبت، همکاری و ثبات زندگی کنند و او از شهروندان خواست بدون توجه به وابستگی ملی و مذهبی خود به پیوند با میهن و وفاداری به وطن داشته باشد. مفهوم حقوق شهروندی در نهجالبلاغه یک مفهوم سیاسی مدنی است و در عین حال یک مفهوم دینی و عقیدتی است و بنابراین میتواند علی رغم تنوع قومی، مذهبی و فرهنگی تعادل در جامعه را محقق نماید. همچنین تداوم و پیشرفت جوامع، بسته به وجود شهروندان فعال، مشارکت فعال سیاسی شهروندان را به دنبال دارد و اینکه حق دارند از حقوق خود آگاه شوند و آن را مطالبه کنند.
وی در انتها با بیان اینکه حقوق شهروندی نه تنها مطالبه حقوق را تضمین میکند، بلکه واجبات و وظایفی را به عهده او میگذارد، اظهار کرد: بنابراین رابطه شهروند با دولت رابطه دو سویه است. علاوه بر این، حقوق شهروندی برای دستیابی به همزیستی مسالمت آمیز در بین اعضای جامعه امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. همچنین آزادی بیان، مشارکت سیاسی و تعامل اجتماعی حقوق شهروندان است که دولت باید محیطی را برای شهروندان فراهم کند تا بتوانند با آزادی و استقلال نقش خود را در جامعه ایفا کنند و دیگر اینکه وظیفه شهروند است که قانون را رعایت کند و به آزادی و حریم دیگران احترام بگذارد./908/241/ح