vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، نگاه های متفاوتی به قیام امام حسین(ع) شده است. قیامی که مملوّ از اسرار و نکات مخفی مانده از چشم بشر هست. شیعه اثنی عشریه قائل است که امام معصوم اسوه است. در گفتار، در رفتار و در تقریر و امضاء. امام، معصوم و الگوی بشریت است برای رسیدن به کمال و سعادت اما سوال اصلی اینجاست که کدام رفتار و گفتار امام برای ما الگو است؟ شاید پرسیدن این سوال خودش سوالات متعددی را ایجاد کند.

مگر امام در رفتار خویش یا گفتار خود متناقض گونه عمل می کند که این گونه سوال می شود؟ مگر امام به صورت کامل از صدر تا ذیل الگو نیست؟ اگر هست پس چرا این سوال پرسیده می شود؟ و سوالات متعدد دیگر ...

امام، نور هدایت خود را از کسی دریغ نمی‌کند

در جواب این سوالات بسیار، باید گفت که بله، امام در برخی موارد در رفتار و گفتار متعارض عمل کرده است، حتی برخی گزارشات از ائمه داریم که عملکرد دو امام بالکل باهم متفاوت و متناقض است. اما به این معنا نیست که العیاذ بالله امام، معصوم نیست یا قصد گمراهی بشریت را دارد. امام خورشید تابانی است که نور معرفت زا و هدایت آفرین خود را از هیچ کس دریغ نمی کند. امام عقلا معصوم است و هیچ گونه خطایی از او سر نمی زند.

محدودیت ائمه به جهت شرایط زمانه

نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که امام در فضا یا یک مدینه فاضله زندگی نکرده است تا محدودیتی در رفتار و گفتار خود نداشته باشد. بعد از شهادت رسول خدا(ص)، حکومت اسلام به دست امام بود تا برای هدایت بشر و نشر اسلام حقیقی با مشکلی مواجه نباشد! امام هیچ دشمنی نداشت تا بدون هیچ مزاحمی به امر دین، دنیا و آخرت مردم بپردازد!

امام(ع) نه تنها بعد از رسول خدا(ص) حاکم جامعه اسلامی نشد بلکه او را 25 سال خانه نشین کردند. امام نه تنها زیر ذره بین حکومت های جور بنی امیه و بنی العباس بود، بلکه تحت فشارهای بی امان افکاری بود که قصد بر اندازی ریشه ای جریان ولایت و امامت را داشتند. امام به جهت شرایط پیچیده تاریخی که در آن گرفتار بود و هر کدام از ائمه با یک گونه از شرایط دست و پنجه نرم می کردند، ناچاریم که گفتار و رفتار و تقریر امام را با اتمسفری که در آن نفس می کشیدند بسنجیم و باید گزارشاتی که از ایشان به دست ما رسیده است را با همان شرایطی که در آن زیست می کردند تحلیل کنیم.

قیام امام حسین، قاعده یا استثناء؟

جریان قیام امام حسین(ع)، واقعه ای است که بسیار مهم و قابل تحلیل و بررسی است. آن حضرت به عنوان امام سوم شیعیان، لازم الاتباع است اما کدام رفتار ایشان. این یادداشت در صدد پرداختن به گقتارهای امام(ع) در دوران امامت ایشان نیست بلکه در صدد این است که عملکرد ایشان در جریان عاشوراء و مقدمات آن را مورد بررسی قرار دهد. اساسا انقلاب و قیامی که سید الشهداء بر علیه حکومت وقت انجام داد، برای ما در مقام الگو گیری یک قاعده است یا استثناء؟

اگر عمل امام حسین(ع) را در این جریان برای خود الگو بدانیم، عملکرد بقیه ائمه را در مواجهه با حاکمان وقت خود، که سکوت کردند و نه تنها قیام نکردند بلکه اصحاب خود را نیز بعضا نهی از قیام می کردند، مستثنی است و قابل تبعیت نیست، و همچنین بالعکس.

نوع نگاه به قیام امام حسین، نتیجه دارد

یکی از مبانی مهم و اثرگذار حکم به وجوب تشکیل حکومت اسلام، نوع نگاه به این مساله است. افرادی همچون مرحوم امام خمینی، قیام سید الشهداء را قاعده می دانند و سکوت بقیه ائمه را استثناء و ناشی از فراهم نبودن شرایط جامعه آن روز می پندارند و بر مبنای همین عقیده انقلاب اسلامی ایران شکل گرفت.

حضرت امام علل شکل گرفتن و بقای انقلاب اسلامی را مدیون و مرهون عاشورا و نهضت اباعبدالله(ع) می‌دانند و معتقدند که مردم درس قیام و مبارزه را از امام حسین(ع) فرا گرفته‌اند: «رمز پیروزی اسلام بر کفر جهانی را در این قرن که پانزدهم خرداد 42 سرآغاز آن بود، در دوازدهم محرّم حسینی جست‌وجو کند، که انقلاب اسلامی ایران، پرتوی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن است.» (صحیفه امام؛ ج‏17، ص 482)

تحلیل روایات طاغوتی بودن هر قیامی قبل از قیام قائم

و در مقابل معمار کبیر انقلاب اسلامی، افرادی هستند که به نظر می آید قیام امام حسین(ع) را استثناء می دانند و تشکیل حکومت را یکی از وظایف انحصاری امام زمان می دانند. حتی برخی مطابق بعضی از روایات، قیام کننده قبل از قیام قائم (عج) را طاغوت می دانند، به عنوان نمونه:

امام صادق(ع) به یکی از شاگردان معروفش به نام مفضل فرمود «کل بیعة قبل ظهور القائم(ع) فبیعته کفر و نفاق و خدیعة» هر بیعتی قبل از ظهور قائم(ع) انجام شود آن بیعت، کفر، نفاق و تزویر است. (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 53، ص 8).

امام باقر(ع) فرمود: «کل رایة ترفع قبل قیام القائم فهی طاغوت» هر پرچمی که قبل از قیام قائم برافراشته شود، صاحب آن پرچم طاغوت است. (شیخ حر عاملی، اثباة الهداة، ج 7، ص 65؛ وسائل الشیعه، ج 11، ص 37)

امام سجاد(ع) فرمود: «و الله لا یخرج واحد منا قبل خروج القائم الا کان مثله مثل فرخ طار من وکره قبل ان یستوی جناحاه، فاخذه الصبیان فعبثوا به» سوگند به خدا قبل از قیام قائم(عج) هیچ یک از ما قیام نکند، مگر این که مثال او، همچون مثال جوجه ای است که قبل از استوار شدن و محکم گشتن پرهایش از لانه اش بیرون آید و پرواز کند، کودکان آن را می گیرند و با آن بازی می نمایند. (شیخ کلینی، روضة الکافی، ص 264؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 303)

امام صادق(ع) به یکی از شاگردانش به نام سدیر فرمود: «الزم بیتک و کن حلسا من احلاسه، واسکن ما سکن اللیل و النهار فاذا بلغک ان السفیانی قد خرج فارحل الینا ولو علی رجلک» ملازم خانه ات باش، و همانند فرشی از فرش های خانه ات در خانه بمان، و مادامی که شب و روز ساکن است (و صیحه مخصوص آسمانی را نشنیده ای) ساکن باش، ولی هنگامی که خبر به تو رسد که سفیانی خروج نموده، به سوی ما بیا هرچند با پای پیاده باشد. (شیخ کلینی، روضة الکافی، ص 264؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 303)

اما با نگاهی بیرون از گود به این مساله، به این مطلب می رسیم که تلاش برای برپایی کلمه حق توحید و ماندگاری ندای حقیقی اسلام، هدف تمامی ائمه بوده است چه امام حسین(ع) و چه غیر ایشان. قطعا اگر شرایط زمان قیام امام حسین(ع) از نظر حاکم وقت و در معرض نابودی بودن اسلام و بودن یاران با وفا و... در زمان بقیه ائمه موجود بود، ایشان نیز قطعا بر علیه حکومت جور قیام می کردند.

این دسته از روایات، همگی خبر واحد هستند که اولا در اعتقادات نمی توان به خبر واحد استناد کرد ثانیا با مسلمات مذهب و دین ما در تعارض هستند و با آیاتی که دال بر جهاد با استکبار و امر به معروف و نهی از منکر هست، در تناقض هستند.

مثل آیه «و ما لکم لاتقاتلون فی سبیل الله والمستضعفین من الرجال والنساء والولدان الذین یقولون ربنا اخرجنا من هذه القریة الظالم اهلها، واجعل لنا من لدنک ولیا، واجعل لنا من لدنک نصیرا» چرا در راه خدا (و در راه) مردان و زنان و کودکانی که (به دست ستم گران) تضعیف شده اند پیکار نمی کنید!؟ همان افراد (ستم دیده ای) که می گویند: پروردگارا ما را از این شهر که اهلش ستم گرند بیرون ببر! و از طرف خود برای ما سرپرستی قرار ده، و از جانب خود یار و یاوری برای ما تعیین فرما. (سوره نساء، آیه75).

چرا ائمه دیگر قیام مسلحانه نکردند؟

علاوه بر اینکه روایاتی در میراث حدیثی شیعه داریم دالّ بر اینکه عدم قیام ائمه غیر از امام حسین(ع)، به جهت شرایط تاریخی و فضای حاکم بر آن زمان است. بنابراین این پرسش پیش می آید که مثلا چرا امام صادق(ع)، خود قیام مسلحانه نکرد؟

همین سؤال را یکی از شاگردانش به نام سدیر از آن حضرت پرسیده است. در این هنگام آن حضرت با «سدیر» در کنار چند گوسفند توقف کرده بودند. امام به او فرمود: «والله لو کان لی شیعة بعدد هذه الجداء ما وسعنی القعود» سوگند به خدا اگر شیعیان من به اندازه تعداد این بزغاله ها بودند، خانه نشینی برایم روا نبود و قیام می کردم. سدیر می گوید همان دم از مرکب پیاده شدم. کنار آن بزغاله ها رفتم و آنها را شمردم، هفده عدد بودند.(شیخ کلینی، اصول کافی، ج 2، ص 242)

یا در روایتی دیگر امام صادق(ع) سکوت در برابر سلطان ظالم را جائز نمی دانند و می فرمایند: «من مدح سلطانا جائرا و تخفف و تضعضع له طمعا فیه کان قرینه فی النار» کسی که سلطان ستم گری را تمجید کند و در برابر او فروتنی نماید تا در کنار او به نوایی برسد، چنین کسی همنشین آن سلطان در آتش دوزخ خواهد بود. (شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 12، ص 133)

در نتیجه قیام امام حسین(ع) برای تمامی شیعیان، یک قاعده و اصل است و صلح امام مجتبی یا سکوت اهل بیت(ع) یک استثناء و به یک نحو عقب نشینی موقتی است تا شرایط اقامه عدل و سقوط ظلم فراهم شود./704/241/ح

محمد حائری شیرازی