vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، کرسی ترویجی عرضه و نقد ایده علمی «دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی در حوزه سبک زندگی اسلامی و راه های دستیابی به افق های ترسیم شده در بیانیه گام دوم»، به همت پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن و مرکز همکاری های علمی و بین الملل، با ارائه حجت الاسلام عیسی عیسی زاده و نقد دکتر سید علی سادات و دبیری حجت الاسلام محمد مهدی فیروز مهر، هشتم مهر ماه در تالار امام مهدی علیه السلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم برگزار شد.

در ابتداء نشست حجت الاسلام عیسی زاده، مدیر گروه فرهنگنامه های قرآنی پژوهشکده فرهنگ و معارف اسلامی و استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به ارائه بحث خود پرداخت و اظهار کرد: یکی از اهداف مهم پیامبران و اولیاء الهی، اصلاح سبک زندگی انسان بر اساس آموزه های عقلانی و وحیانی بوده است.

تحقق هدف پیامبران مستلزم داشتن اختیارات متناسب با آن است

تحقق چنین هدفی نیازمند وجود اختیارات و امکانات متناسبی می باشد که مهم ترین آن وجود حاکمیت مبتنی بر قوانین الهی است زیرا یک حکومت قدرتمند متکی بر قوانین وحیانی در صورت برخورداری از حاکمان و مجریان سالم می تواند با اجرای آن قوانین شیوه صحیح چگونه زیستن یا همان سبک زندگی بر اساس الگوهای وحیانی را در جامعه تحقق ببخشد.

حال که پس از قرن ها تلاش اولیاء الهی، زمینه تشکیل حکومت اسلامی در کشور عزیزمان فراهم شده است، بر همگان اعم از حاکمان، دانشمندان و مردم لازم است تا در کنار اصلاح و رشد اعتقادی و معرفتی، شیوه و سبک زندگی را نیز بر اساس آموزه های دینی تنظیم و ساماندهی کنند و در رفع هرگونه سبک های غیر دینی در عرصه های گوناگون زندگی بکوشند.

تغییر فرهنگ و اخلاق؛ یکی از اهداف اصلی دشمنان

آن هم در موقعیتی که به فرموده رهبر معظم انقلاب یکی از اهداف اصلی دشمنان اسلام و ملت ایران، تغییر فرهنگ و اخلاق مردم به ویژه سبک زندگی آنان است و در بیانیه گام دوم نیز در همین رابطه فرمودند تلاش غرب در ترویج سبک زندگی غربی در ایران، زیان های بی جبران اخلاقی، اقتصادی، دینی و سیاسی به کشور و ملت ما زده است.

فرهنگ؛ هویت هر جامعه

بر همین اساس باید در مقابله با این تهاجم فرهنگی هر آنچه که در اسلامی تر شدن سبک و شیوه زندگی موثر است متوجه همگان قرار گیرد و از آنچه که سبب دوری و فاصله گرفتن از آن و تسلط فرهنگ بیگانگان می شود پرهیز کرد زیرا هویت هر جامعه ای، فرهنگ آن جامعه است که در صورت هر گونه انحراف در آن دیگر عرصه ها نیز به نابودی کشیده خواهد شد در حدی که با کمترین تغییر فرهنگ هر جامعه ای به راحتی شیوه سبک زندگی نیز تغییر خواهد کرد.

عملیاتی کردن توصیه‌های رهبر انقلاب؛ راه برون رفت از مشکلات

به سبب همین اهمیت و تاثیرگذاری فرهنگ است که رهبر معظم انقلاب، بارها در خصوص تهاجم، شبیخون و غارت فرهنگی از سوی دشمنان هشدار دادند و با مشاهده نشانه هایی از نفوذ فرهنگ بیگانگان در سبک زندگی در جوامع اسلامی به ویژه کشور عزیزمان، توصیه های راه گشایی به همگان دادند که در صورت توجه و عملیاتی کردن آنان بسیاری از مشکلات بر طرف خواهد شد.

امیدواریم همه آنانی که درد دین و دین داری برای خود و دیگران دارند با بهره گیری از هدایتگری های رهبر فرزانه و با استفاده از این فرصت های طلایی که به برکت خون شهیدان به ما هدیه شده است در اسلامی تر کردن عرصه های گوناگون زندگی قدم های موثر بردارند تا هر چه زودتر به یاری خدا زمینه ظهور آن منجی عدالت گستر و حیات بخش فراهم گردد و سبک زندگی اسلامی به معنای واقعی در جامعه پیاده شود.

سرچشمه علم بشر؛ اعتقاد به اسلام

اساسا سبک زندگی اسلامی در آموزه های اسلامی مطرح شده است؟ لبّ کلام در بیانات رهبری است، ایشان با استفاده از آیات و روایات می فرمایند اسلام فقط برای این نیامد که اعتقادی را در زوایای قلب و ذهن انسان به وجود آورد ولو اینکه آن اعتقاد در عمل و زندگی آنان هیچ گونه اثری ندارد، اسلام آمد تا زندگی را متحول کند و راه بشر را تصحیح نماید. اعتقاد به اسلام سرچشمه علم بشر است.

اسلام برای تمام شئون زندگی بشر برنامه دارد

احکام و قوانین اسلام، فراگیر همه عرصه های زندگی انسان است، زندگی اجتماعی، زندگی فردی، زندگی سیاسی و مشی اقتصادی و موارد دیگر. اسلام برای همه آنها برنامه و راهنمایی دارد. امروز الحمدالله ملت ایران مفتخر است که همه عرصه های زندگی خود را تحت تعلیم اسلام گذاشته است. البته غایت زندگی ما با آنچه که اسلام از ما می خواهد فاصله بسیار دارد، لکن جهت گیری نظام اسلامی به سمت پر کردن این فاصله ها است.

عاقبت عدم استفاده از ظرفیت انقلاب اسلامی

انقلاب چه ظرفیت هایی را پیش روی ما، مسئولان، مردم و همه جامعه قرار داد؟ بررسی تاریخ اسلام و ایران بهترین گواه بر این است که با پیروزی انقلاب اسلامی چنان ظرفیتی در اختیار حاکمان و رهبران الهی و معلمان دلسوخته قرار گرفته است که در هیچ برهه ای چنین اتفاقی نیفتاده است. این فرصت طلایی که حاصل خون شهداء است اگر قدر آن شناخته نشود و از این نعمت بزرگ و خدایی استفاده نگردد بر اساس آیه قرآن «لئن کفرتم ان عذابی لشدید» مشمول عذاب شدید الهی خواهیم شد.

انقلاب اسلامی؛ بهترین ظرفیت اسلامی شدن جامعه

به عنوان نمونه در کدام یک از روزگار گذشته میلیون ها کودک، نوجوان، جوان و هزارها مراکز اداری در اختیار حاکمان شیعه بوده است و در چه زمانی این همه منابع سرشار مادی و امکانات حکومتی مثل رسانه ملی و هزاران مراکز آموزشی در اختیار حکومت شیعی بوده است. بنابراین می توانیم ادعا کنیم که خداوند با هدیه کردن این حکومت اسلامی، بهترین ظرفیت اسلامی شدن جامعه را در اختیار ما و ملت قرار داده است.

سبک زندگی اسلامی یکی از اهداف تشکیل حکومت اسلامی است

با توجه به اینکه یکی از اهداف تشکیل حکومت اسلامی، فرهنگ غلط غرب و بیگانگان که بر جامعه ما سیطره داشت را از بین ببریم و سبک زندگی اسلامی را پیاده کنیم، چه مقدار در این هدف موفق بودیم؟ در پاسخ به این سوال لازم است که تمام عرصه های فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی کاملا بررسی شود. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که بهترین تحلیلی که در رابطه با این قضیه می توان مطرح کرد، تحلیل رهبر معظم انقلاب است که ایشان در آن سفر خراسان شمالی در طی چند جلسه مطرح کردند. به همین جهت به بیانات ایشان اشاره کردیم.

بخش حقیقی تمدن نوین اسلامی، سبک زندگی اسلامی است

حضرت آقا فرمودند بخش حقیقی تمدن نوین اسلامی به عنوان هدف ملت ایران و انقلاب تعیین شده است، آن چیزهایی است که متن زندگی ما را تشکیل می دهد که همان سبک زندگی اسلامی است مثل مساله خانواده، سبک ازدواج، الگوی مصرف، مسکن، تفریحات، کسب و کار، زبان، رفتار ما در مدرسه، ورزش، رسانه و ... .

آیا این سبک زندگی اسلامی در این ۴۰ ساله محقق شده است؟ در این زمینه پیشرفت چشمگیری نداشتیم همانطور که رهبر معظم انقلاب فرمودند چرا فرهنگ کار جمعی در جامعه ما ضعیف است؟ این یک آسیب است، با اینکه کار جمعی را غربی ها به اسم خودشان طرح کرده اند، اما اسلام خیلی قبل تر از آنها به این مساله اشاره کرده است «تعاونوا علی البر و التقوی» یا «واعتصموا بحبل الله جمیعا و لاتفرقوا». چرا طلاق در کشور ما زیاد است؟ چرا مواد مخدر شیوع دارد؟ چرا فرهنگ رفتار با همسایه ضعیف است؟

دلایل عدم موفقیت کامل در حوزه سبک زندگی

با توجه به تحلیل رهبری در مورد دستاوردهای انقلاب در حوزه سبک زندگی می توان این گونه نتیجه گرفت که علی رغم فراهم شدن زمینه های پیشرفت در این حوزه، یکی به دلیل هجمه های فراوان دشمنان، دوم کوتاهی برخی از مسئولان و سوم سست شدن ایمان عده ای از افراد در جامعه آن گونه که باید در دینی شدن سبک زندگی در عرصه های گوناگون فردی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی پیشرفت قابل قبولی می داشتیم، موفق نبودیم و فاصله زیادی بین سبک زندگی با باورهای دینی وجود دارد با اینکه کرسی های علمی و تربیت هزاران کلاس درس و هزاران تریبون وعظ و خطابه و رسانه ملی در اختیار اساتید و مبلغان دینی بوده است.

دستیابی به سبک زندگی اسلامی، بستگی به عوامل زیادی دارد

حال چه باید کرد؟ در بحث راه های دستیابی به آن رکن اصلی تمدن نوین اسلامی، نکته ای را ابتدا عرض کنم، و آن اینکه این پدیده مساله ای نیست که با یک یا دو یا سه عامل و راهکار می توانیم به آن برسیم. این موضوع دارای عوامل مختلفی است که اگر این عوامل در کنار هم باشند می تواند به آن هدف دست پیدا کنند.

به عنوان مثال الان چقدر دغدغه بحث حجاب و پوشش در جامعه مطرح است؟! اگر رسانه ملی که میلیون ها بازدید کننده دارد، بیاید در مخالفت با این جهت ترویج حجاب، برنامه هایی را بگذارد که با این جریان مقابله کند، یقینا باعث می شود که زحمت ها در بحث حجاب به هدر می رود.

یا اگر مردم ببینند تحریم صورت گرفته است و اهمیت کمک کردن به هم نوع بسیار بالا است، و از طرف دیگر ببینند که برخی از مسئولان و علماء دینی به سمت اشرافی گری رفته اند، بحث کمک به هم نوع به کلی منتفی می شود. برای رسیدن به سبک زندگی اسلامی جهاد همگانی لازم است و با یک ارگان و دو ارگان کار جلو نمی رود.

راهکارها برای رسیدن به سبک زندگی اسلامی

اولین راهکار برای رسیدن به سبک زندگی اسلامی، اصلاح نگرش و بینش است. تا زمانی که نگرش های مختلف در جامعه به زندگی، دنیا، آخرت، اسلام و ... اصلاح نشود رسیدن به سبک زندگی اسلامی ممکن نیست. دومین راهکار شناسایی آسیب ها است. برای شناسایی آسیب ها در این زمینه احتیاج به یک کلان پروژه است.

ما باید همگی به خود نهیب بزنیم و در این زمینه قدم برداریم. به عنوان نمونه حضرت آقا فرمودند: چرا فرهنگ کار جمعی در جامعه ضعیف است؟ چرا طلاق زیاد است؟ چرا جوانان به مواد مخدر روی آورده اند؟ چرا صله رحم کمرنگ شده است؟ دفتر تبلیغات در راستای رسیدن به سبک زندگی اسلامی به عنوان مرکزی که پیشرو در این زمینه است، یک قطب را اختصاص به خانواده، اخلاق و سبک زندگی داده است.

علاوه بر این تمام مورد ابتلاء مساله سبک زندگی در جامعه باید رصد شود و تبیین شود و راه حل های آن در اختیار جامعه قرار بگیرد. به عنوان نمونه باید مساله کارکردهای متون دینی در حوزه های مختلف زندگی فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، زیستی و ... متناسب با اقشار مختلف جامعه تدوین شود تا مردم با نکات کاربردی این حوزه ها آشنا شوند.

فعالیت‌های قابل تحسین دفتر تبلیغات در حوزه سبک زندگی

به همین جهت متخصصان سبک زندگی و علوم قرآنی آمدند بیش از ۵۰ موضوع مرتبط با سبک زندگی در حوزه فردی و اجتماعی و محیط زیست را تدوین کردند که تا کنون از سوی دفتر تبلیغات ۱۳ موضوع منتشر شده است. بیش از ۸ موضوع دیگر در دست نشر قرار دارد و بیش از ۱۰ موضوع در حال ارزیابی است و بیش از ۱۳ موضوع در حال تدوین است.

علل عدم وصول به آرمان‌های انقلاب

در ادامه نشست، محقق حوزه سبک زندگی، دکتر سید علی سادات به نقد مطالب پرداخت و گفت: دستاوردهای انقلاب اسلامی نسبت به قبل از انقلاب غیر قابل انکار است. آن چیزی که در بیانیه گام دوم انقلاب آمده است، آرمان های انقلاب است که بیشتر از دستاوردها است و آن مقداری که تحقق یافته است متناسب با انتظارات نبوده است.

یکی از علل عدم رسیدن به آن آرمان ها، مشکلات داخلی است به ویژه از جانب کسانی که اساسا با ایمان و اسلام مردم مخالف بودند و یا کسانی که به دنبال قدرت بودند مثل منافقین و بنی صدر و دیگران. مساله دیگر مشکلات پیرامونی ما بود مثل عربستان و آمریکا و انگلیس حتی شوروی سابق که نمی خواستند یک کشور مدعی استقلال و اسلام در این منطقه حساس خاورمیانه به وجود بیاید.

برای دستیابی به راهکارها باید گرایشی و تخصصی عمل کرد

اگر نوشته جناب آقای عیسی زاده به این مدل نوشته می شد، کاربرد بیشتری داشت. ما در مقدمات و اصل مساله، بحثی نداریم. کار ایشان گرایش اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، تربیتی ندارد و این گرایش نداشتن راهکار ارائه نمی دهد. راه دستیابی ارائه نمی دهد، بله تحلیل درست می کند ولی راه حلی مطرح نمی کند.

بنابراین برای دستیابی، تنها راه ممکن این است که از گرایش های علوم اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و ... استفاده شود. به همین جهت مقاله ایشان فوق العاده کلی و بدون گرایش است. برای همین می گویند طلاق باید حل شود! بله باید حل شود ولی چگونه؟ مساله مواد مخدر یک معضل است! بله معضل است ولی چگونه حل شود؟

راهکارهای ارائه شده کلی است

نکته دیگر اینکه در راه های دستیابی به افق ترسیم شده در بیانیه نسبت به سبک زندگی، برخی از عناوین 9 گانه باهم ترادف دارند، به گونه ای است که می شود در هم ادغام شوند. برای نمونه گزینه نخست ایشان «اصلاح نگرش بر اساس تعمیق نگرش توحیدی»، اگر تعمیق نگرش اسلامی در این جا مراد باشد پس چگونه گزینه سوم «تقویت ایمان و باورهای دینی» آمده است؟ در حالی که با آن گزینه نخست یکی است. این هم باز در حد کلیت است، اصلاح چگونه صورت می گیرد؟ راهکاری ارائه نشده است!

«شناسایی آسیب ها و ارائه راه حل» گزینه دوم است که اصلا نباید در راه های دستیابی بیاید و این مطلب، یک مساله مقدمی است. بر فرض هم با مسامحه قبول کنیم که در این مرحله بیاید، باید به عنوان گزینه اول و مقدمی بیاید.

مطلب دیگر اینکه در گزینه چهارم آمده است «عمل به آموزه های دینی از سوی عالمان و رهبران دینی» به عنوان راه دستیابی به افق ترسیم شده ارائه شده است. در مساله الگو، الگوها راه اولیه دعوت به هدایت هستند و اگر کسی بر اساس اصلاح نگرش و تعمیق و تقویت ایمان حرکت کند، اگر مراد او به بیراهه رود، او گمراه نمی شود. بنابراین معصومین هم در ابتدا و هم در ادامه معصوم هستند. بنابراین این گزینه ۴ برای دستیابی فقط برای شروع راه خوب است نه ادامه راه و همیشه.

لزوم استفاده از دانش مدیریت در تمامی عرصه‌ها

بعد از آن گزینه پنجم «مدیریت صحیح استفاده از رسانه» و گزینه ششم «اسلامی شدن برنامه های رسانه» است. اگر از اول این مقاله را با گرایش تبلیغی می نوشتید خیلی خوب بود. ولی وقتی کلی می نویسید نباید موارد را خاص به رسانه کنید. ضمن اینکه دانش مدیریت را فقط در رسانه نباید بیاورید و باید این دانش در اقتصاد و دانشگاه و مدرسه و ... بیاید. قبل از مدیریت، ساختار مهم است که شما اصلا به ساختار توجه نکردید، مثلا این سبک ریاست جمهوری ادامه داشته باشد؟ یا ساختار پارلمانی باشد؟ و ... .

برخی راهکارها باهم تهافت یا تداخل دارند

در راه های دستیابی گزینه هفتم «عمل کردن حکومت به وظایف خویش» که هشت بخش ذیل آن آوردید را مطرح می کنید. این راهکار نیست چراکه اگر همه، مردم و حکومت به وظایف خود عمل کنند دیگر احتیاجی به ارائه راهکار و نوشتن بیانیه گام دوم انقلاب نیست. و اگر بخواهم گزینه های ذیل این بخش را بخوانم می بنید که بعضا یا باهم تهافت دارند یا تداخل.

«ایجاد مراکز نظارتی سالم» در ذیل گزینه هفتم آوردید مطلبی عجیب است، زیرا همه باید سالم باشند و اما اصل ایجاد مراکز نظارتی نیز باید باشد ولی چرا ذیل «عمل کردن حکومت به وظایف خویش» می آید؟ اگر تعریف امر به معروف به معنای نظارت بر رفتار مسئولان است پس این یک مطلب اضافه است و اگر کسی امر به معروف را به معنای نظارت بر حاکمان و مردم بداند باز یک بحث دیگری است. از نگاه برخی هم که امر به معروف را به معنای دخالت در امر فرد، جامعه و حاکمان می دانند، دیگر احتیاجی به مراکز نظارتی نیست./501/241/ح

تهیه و تنظیم: محمد حائری شیرازی