به گزارش خبرنگار وسائل، یکشنبه ۳۱ شهریور ماه اولین نشست از سلسله نشستهای هم اندیشی فضلای حوزه و دانشگاه در مورد «چگونگی بهره مندی از میراث فکری نهضت حسینی برای حل چالشهای امروزی جامعه بشری» در دفتر کمیسیون حقوق بشر اسلامی در قم با حضور جمعی از اساتید و نخبگان حوزه و دانشگاه و عموم دانش پژوهان علاقمند به موضوع برگزار شد.در این نشست حجت الاسلام دکتر حمیدرضا شریعتمداری، استاد شیعه شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب و حجت الاسلام دکتر علی زینتی، استاد روانشناسی و عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) به عنوان ارائه دهنده، دیدگاه های خود در خصوص «ادب، متانت و پرهیز از توهین و دشنام در مواجهه با دیگر انسانها حتی دشمنان؛ در پرتو نهضت حسینی» را بیان کردند.همچنین در ادامه سایر اساتید حاضر در جلسه از جمله حجت الاسلام دکتر دانش پژوه عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه ودانشگاه، حجت الاسلام دکتر کرمی نژاد عضو هیئت علمی دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی، حجت الاسلام براتی عضو هیئت علمی جامعه المصطفی، دکتر کاویانی استاد حقوق عمومی هر یک نظرات و دیدگاههای خود را بیان داشتند و در نهایت جمع بندی لازم از نکات قابل بهره برداری برای جامعه کنونی در سطوح ملی و بین المللی حاصل شد.رعایت ادب و متانت رفتاری، جایگاه رفیعی در اندیشه اسلامی دارددر ابتدای این نشست، حجت الاسلام شریعتمداری پیرامون تبیین میراث فکری نهضت حسینی در خصوص رعایت ادب و متانت و پرهیز از توهین و دشنام به دیگران حتی دشمنان اظهار داشت: بر اساس تاکید برخی روایات خداوند متعال پیامبرش را تادیب و متخلق به آداب الهی کرده است. پس از آنکه پیامبر (ص) صاحب کاملترین مکارم اخلاقی گردید، امر هدایت دینی به ایشان واگذار شد و پس از آن اجازه یافت تا مردم از او تبعیت کنند. این روایت به خوبی نشان میدهد که در اندیشه اسلامی ادب بر برخورداری از اخلاق نیکو مقدم است و سپس، امانتداری الهی است و در نهایت، حق اثرگذاری بر مردم. این مبنای اساسی نشان میدهد که در گفتمان اسلامی اگر ادعای دینداری بکنیم ابتدا باید ادب و اخلاق شایسته داشته باشیم.دکتر شریعتمداری در ادامه با نقل روایات متعددی از امام علی(ع) و امام صادق(ع) جایگاه ادب در اندیشه اسلامی را شرح بیشتری داد و تاکید کرد: ادب مجموعهای از آداب عرفی و شرعی است. مرزبندی بین ادب و اخلاق راحت نیست؛ اما فی الجمله میتوان گفت آداب بسته به زمان و مکان ممکن است تغییر یابد، ولیکن اخلاق به ویژه اصول اخلاقی ثابت است. در بسیاری از روایات ادب و اخلاق باهم ممزوج شده اند و مرتبه بالاتر آن، عرفان و مراحل مختلف آن است. پرهیز از توهین و دشنام هم ذیل ادب میگنجد و هم ذیل اخلاق. در کتاب روایی اصول کافی، در کتاب کفر و ایمان، دو باب مفصل در این زمینه نکات مهمی را بیان کرده اند.دکتر شریعتمداری سپس با اشاره به نص صریح قرآن در مورد نفی سبّ کردن و دشنام دادن به دیگران حتی کافران اعلام کرد: قرآن کریم حکمت این نفی را نیز مشخص کرده است؛ چراکه موجب توهین متقابل میشود و بدین طریق مقدسات دینی مورد هجمه بی خود واقع میشود.این استاد دانشگاه ادیان و مذاهب در ادامه به مرور ادب ورزی در نهضت حسینی پرداخت و تاکید کرد: سیره رفتاری امام حسین حتی قبل از واقعه کربلا از کودکی قابل توجه و برای امروز جامعه بشری درس آموز است. در خود جریان کربلا نیز نه تنها رفتار امام حسین بلکه رفتار یکایک نقش آفرینان این صحنه از حیث رعایت ادب ومتانت بسیار چشمگیر میباشد.دکتر شریعتمداری در پایان بحث خود به مصادیقی اشاره کرد که بعضا برخی از مداحان سال گذشته با برداشت نادرست به عنوان توجیه کاربرد ناسزاگویی و توهین در نهضت حسینی مورد بهره برداری قرار داده اند. ایشان سه مورد (از قبیل: الدعی و بن الدعی/ ثکلتک اُمک یا حر/ حائک بن حائک) را مطرح و در هر یک توضیحاتی ارائه کرد و تاکید نمود که برداشتهای موهم ناسزاگویی نادرست است و نباید این گونه برداشتهای نادرست را به نهضت حسینی نسبت داد و رفتارهای زشت و سخن گفتنهای توهین آمیز و غیر انسانی خود را توجیه کرد. اندیشه اسلامی به شدت با ناسزاگویی مخالف است و رعایت ادب را یکی از ارکان ایمان میداند.رعایت ادب در نهضت حسینی هم از جهت ایجابی و هم سلبی برای امروز و فردای بشریت درس آموز استدر ادامه حجت الاسلام دکتر زینتی دومین استاد ارائه کننده در ابتدای بحث خود بیان کرد: موضوع ادب در نهضت حسینی را از دو زاویه میتوان بررسی کرد؛ اول، ایجابی یعنی مولفههای ادب را در همه نقش آفرینان واقعه کربلا بببینیم حتی غلام امام حسین(ع) که هر یک نکات بسیار درس آموزی برای ما دارند و دوم، سلبی بدین معنا که برخی موارد که ممکن است کسی برای توجیه توهین و ناسزاگویی مطرح کند را یک به یک بررسی و ثابت کنیم که این موارد نادرست است. در وجه ایجابی سطح ملکات و امور نفسانی نقش آفرینان کربلا و کُنشها و واکنشهای رفتاری هر یک قابل توجه است اعم از خود امام حسین(ع) و اهل بیت پیامبر (ص) تا دیگر یاران و شرکت کنندگان در نهضت.حجت الاسلام دکتر زینتی در ادامه بحث خود مصادیقی که گاه برخی افراد مستمسک توجیه رفتارهای بی ادبانه قرار داده اند را مطرح و تاکید کرد: این مصادیق را از چهار منظر اخلاقی و تربیتی، حقوقی، فقهی و کلامی میتوان به بحث گذاشت و ابعاد مختلف پاسخهای حلّی ونقضی را ارائه نمود.وی در ادامه یادآوری کرد: وقتی سخن از نهضت حسینی مطرح میشود فقط از زمان خروج امام حسین(ع) از مدینه به مکه و بعد در مسیر به عراق و تا ظهر عاشورا نیست بلکه بعد آن و عملکرد حضرت زینب(س) و امام سجاد(ع) و دیگر حاضران در کربلا را نیز در بر میگیرد.حجت الاسلام دکتر زینتی قبل از اینکه از منظر اخلاقی به تفصیل، مصادیق شبهات نسبت دهی ناسزاگویی به نهضت حسینی را مورد واکاوی قرار دهد تاکید کرد: متاسفانه این برداشتها ناشی از دو عامل است؛ اول نوعی تحت تاثیر قرار گرفتن از مطالب تحریف شده مسیحیت؛ چنانچه شاهد هستیم که گاه مطالبی را در قرائت تحریفی از مسیحیت در مورد حتی خداوند متعال و نوع برخورد وی با آدم مطرح میکنند. از قبیل گلاویز شدن خداوند با حضرت آدم زمانی که وی میخواست به درخت معرفت نزدیک شود. این مطالب بسی خنده دار است و البته تاسف انگیزتر این است که این مطالب وهن آمیز مطرح شود.وی افزود: ولیکن به هر حال ظاهرا برخی در تحلیلهای خود در مورد عاشورا تحت تاثیر این نوع نگرشها واقع شده اند. عامل دوم؛ تفکرات استعماری است که میگوید کاری به مبارزه و ایستادگی در مقابل ظالمان نداشته باشیم و همین که ناسزا بگوئیم کافی است و اشکالی ندارد. حال آنکه در اندیشه امام حسین(ع) قاطعیت و ایستادگی در برابر ظلم در عین رعایت ادب و متانت امری بدیهی است.این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه با تاکید بر اینکه ۴ مصداق است که بعضا از سوی برخی افراد با اشاره به نهضت حسینی برای توجیه ناسزاگویی مطرح شده است، هر مورد را بررسی و واکاوی تحلیلی و ارزیابی حلّی و نقضی کرد.حجت الاسلام دکتر زینتی خاطرنشان کرد: موقعیت جنگ موقعیت تعارف نیست بلکه باید قوی، درشت و قاطع سخن گفت. فرق است بین درشت گویی و قاطع گویی با توهین و دشنام دهی. اینکه به دنبال ذلت ناپذیری و تن ندادن به زور باشیم با توهین و دشنام دهی متفاوت است. بر اساس مستندات قرآنی این موضوع و مبانی ادبیات عرب لعن و نفرین با ناسزاگویی و دشنام دهی تفاوت دارند. می توان گفت بر اساس معنای به کار رفته در ادبیات عرب و زمان استعمال کلمات مزبور اصلا برداشت توهین در میان نبوده است.
همچنین مقوله تشهیر در نظام مجازاتهای اسلامی برای پیشگیری از تکرار جرم برخی مجرمان صدمه زننده به حقوق جامعه از جمله محورهای تحلیلی بود که دکتر زینتی از منظر اخلاقی و به عنوان پاسخ نقضی به شبهات یاد شده مطرح نمود.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی در پایان بحث خود نکاتی از منظر ایجابی در مورد رعایت ادب از سوی امام حسین(ع) و سایر اهل بیت پیامبر(ص) و یاران ایشان مطرح کرد و با یادآوری روایات مربوط به سلسله ادب از خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) و از پیامبر اکرم(ص) به ائمه(ع) و عموم مردم و از ائمه(ع) به پیروان و عموم مردم تاکید کرد و گفت: ادب در اندیشه اسلامی امری بنیادی و محوری است و به هیچ عنوان نمیتوان بی ادبی و ناسزاگویی و توهین به دیگران حتی دشمنان را منتسب به اسلام کرد.
در ادامه جلسه، گفتوگوهایی بین کارشناسان حاضر در این نشست انجام شد. برخی از نکات مطرح شده عبارتند از: ۱. ضرورت تبیین نگاه اسلامی به ادب و متانت رفتاری برای جامعه داخلی و بین المللی و اینکه این مباحث در حقوق بشر از دیدگاه اسلام جایگاه کلیدی دارد و اینطور نیست که اخلاقیات از حقوق جدا شوند و به نام حقوق انسان بتوان اخلاقیات را نادیده گرفت؛
۲. تاکید بر اینکه برخی محافل غربی وانمود میکنند که گویی ادب و احترام و دوری از افراطی گری و نفی بیانهای تنفرآمیز و خشونت آمیز محصول فکری آنهاست؛ حال آنکه این نکات در آموزههای اسلامی بارها تاکید شده و در نهضت حسینی نیز برجسته است؛
۳. اشاره به دوگانگی رفتاری برخی مدعیان سکولار در سطح جهانی که وقتی توهین به ادیان و مقدسات مسلمانان انجام میشود آن را آزادی بیان میدانند، اما وقتی مسلمانان از جنایتکاران تبری میجویند و حاضر به تائید آنها نیستند یا از خداوند دوری از رحمت الهی ستمکاران را مورد دعا قرار میدهند امری مذموم تلقی میشود؛
۴. ضرورت توجه به اصل و فرع در تحلیل نهضت حسینی، ضرورت تطبیق خود با نهضت حسینی نه اینکه ذهنیات خود را بر آن تحمیل کنیم؛
۵. لزوم شروع بحث ادب و متانت رفتاری از قرآن کریم و توجه به اینکه در چه مواردی خداوند با صراحت بیانهای نهیب آمیز و تندی را علیه برخی افراد بد عمل مطرح کرده است؛
۶. لزوم توجه به اثبات صدور مطلب از معصوم نه اینکه واقعهای نقل و مبنا قرار گیرد که کلی جرح و تعدیل سندی باید انجام داد؛
۷. توجه به تفاوت درشت گویی با توهین و ناسزاگویی؛
۸. لزوم توجه به ادب ورزی مبتنی بر نهضت حسینی در خانواده و تربیت فرزندان و نظام آموزشی کشور؛
۹. لزوم توجه به اخلاق و ادب در فعالیتهای سیاسی و رسانهای و حتی تریبونهای عمومی چنانچه متاسفانه گاه بدترین نسبتها و توهینها علیه همدیگر در سطح فضای عمومی جامعه مطرح میشود؛
۱۰. توجه به پیامدهای حقوقی و قضایی عدم رعایت ادب و احترام بین افراد که موجب انواع جرایم و خشونتها و صدمات میشود.
به گزارش روابط عمومی کمیسیون، به زودی گزارش مشروح این نشست از سوی دفتر کمیسیون در قم تدوین و منتشر خواهد شد.
شایان ذکر است، نشست بعدی از سلسله نشستهای چهار گانه ویژه محرم و صفر دفتر کمیسیون در قم به موضوع «نحوه مواجهه با حکمرانی غیر شایسته و همکاری یا عدم همکاری با آن؛ در پرتو نهضت حسینی» اختصاص دارد که پنج شنبه چهارم مهر ماه از ساعت ۱۰ تا ۱۲ در دفتر کمیسیون در قم برگزار خواهد شد./501/241/ح