vasael.ir

کد خبر: ۱۴۶۲۳
تاریخ انتشار: ۲۶ شهريور ۱۳۹۸ - ۱۴:۲۹ - 17 September 2019
در کتاب «تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه» صورت گرفت؛

پیش‌بینی مسیر فتوا و ولایت در آینده

وسائل ـ حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا گفت: کتاب «تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه» مسیر آینده فتوا و ولایت را قابل پیش‌بینی می‌کند که با ارائه‌‌ای که از تاریخ آن داشته، می‌توان تصور کرد که در آینده چه خواهد شد و نهادهایی که به وجود آمده چه دگردیسی‌هایی را خواهند داشت که می‌تواند موضوع پروژه‌های بعدی باشد.

به گزارش خبرنگار وسائل، جلسه نقد و بررسی کتابفتوا، قضا و ولایت، سه وظیفه مهم در نظام اندیشه ای شیعه «تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه» عصر روز دوشنبه 26 شهریور در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با حضور دکتر محسن صبوریان نویسنده کتاب، حجت الاسلام والمسلمین دکتر حمید پارسا نیا عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و دکتر سید محمد علی حسینی زاده عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد که منتقدین به بررسی و نقد این کتاب پرداختند.

این کتاب در چهار فصل تهیه شده است. فصل اول، چارچوب پژوهش مورد بررسی قرار گرفته از جمله تعاریف مفاهیم اصلی و تغییر و تحولات اجتماعی، فصل دوم، از قراء تا مراجع؛ شکل گیری نهاد مرجعیت تقلید، فصل سوم، بررسی نهاد روحانیت در دوره قاجار، فصل چهارم، نهاد روحانیت در دوره پهلوی اول و در پایان به نتیجه گیری پرداخته شده است.

در ابتدای مراسم دکتر صبوریان به بیان اهمیت نگارش و شناسنامه این اثر پرداخت و نهاد دین و چگونگی شکل گیری نهاد مرجعیت شیعه را مورد بررسی قرار داد و گفت: به نظر بسیاری از محققین این امر پیشینه زیادی ندارد و سابقه آن چیزی حدود دویست سال است؛ در نهایت یکسری عوامل دست به دست هم داد تا واژه ای به عنوان «مرجعیت» شکل پذیرد. بحث مرجعیت در آن زمان به شکل امروزی به کار برده نمی شد و تلاش های بسیاری صورت گرفت که به شکل امروزی مشاهده می کنیم. مباحثی مانند فتوا و استفتاء از زمان معصومین وجود داشت.

لذا بحث ما در فصل اول این کتاب به پیشینه این موضوع برمی گردد و در فصل دوم به زمان شیخ مفید اشاره دارد و اینکه فرآیند اجتهاد چه روندی را طی کرد تا در زمان شیخ انصاری به ثبوت رسید و در نهایت مرجعیت عامه مستقر شد که بعد از ایشان مراجع زیادی داریم تا دوران متاخر.

برای اینکه نسبت سنجی عینی تری داشته باشیم به تحولات این نهاد در دو دوره قاجار و دوران پهلوی اول پرداخته شده است. به نوعی می توان گفت این اثر چگونگی تشکیل نهاد مرجعیت می پردازد و در فصول سه و چهار مرجعیت دچار چه تحولاتی شده است و تا دوران متأخر چه روندی را طی کرده است.

در دوران مشروطه نهاد مرجعیت متکثر می شود و به شکل یک طرفه ای به نفع نهاد سیاست پیش می رود و در نهایت به دوران رضاخان و تأسیس حوزه قم توسط آقا شیخ عبدالکریم حائری که زحمات فراوانی کشیده می شود که نهاد مرجعیت تاکنون به شکل منسجم باقی مانده است.

در نهایت می توان اینگونه جمع بندی کرد که مرجعیت چگونه تاسیس شد و چه ابزارها و لوازم هایی استفاده شد و در دوره خاص قاجار و پهلوی چه تحولاتی را در نسبت با دولت از سر گذرانده است.

 

فتوا، قضا و ولایت، سه وظیفه مهم در نظام اندیشه ای شیعه

 

بحث روشی و مبنای نظری متخذ در کتاب مناسب نیست

در ادامه این نشست دکتر محمد علی حسینی زاده، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه در ابتدای هر نقدی معمولا به نکات مثبت و محاسن آن اثر پرداخته می شود، گفت: بنده از ذکر این نکات مثبت گذر می کنم نه به این دلیل که این اثر نقاط مثبت ندارد بلکه به ذکر این نکته بسنده می کنم که متن نوشته شده متن جالبی است به ویژه که توسط یک نویسنده جوان تالیف شده که آینده خوبی را برای ایشان می شود تصور کرد.

در مورد روش و مبنای نظری کتاب باید گفت که از نظریه وبر و جامعه شناسی تاریخی استفاده شده است که انتخاب خوبی نیست و بنده موافق این انتخاب نیستم. وقتی از تکوین نهاد صحبت می شود باید به سراغ نهادگرایی تاریخی رفت.

گرچه نهاد گرایی در جامعه دانشگاهی ما زیاد شناخته شده نیست ولی مفاهیمی دارد که در این کتاب می توانست مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین در بحث روش، حسنی را نمی توان نام برد.

نکته دوم، استفاده از نهاد مرجعیت در عنوان کتاب است که در فصل دوم به نهاد روحانیت می پردازد در حالی که موضوع اصلی و روی جلد کتاب مرجعیت است. تاریخی بودن عمده مباحث کتاب، گستردگی موضوع، عدم رجوع به منابع مهم، عدم توجه به بعضی از اتفاقات تاثیر گذار در تاریخ شیعه از جمله مکتب حله و نادیده انگاشتن رقابت ها و منازعات مذهبی از جمله میان صوفیان، شیخیان، مسیحیان و بابی ها، همچنین نداشتن نگاه گفتمانی به شکل گیری نهاد، از دیگر اشکالاتی است که به این کتاب وارد است.

شخصا به نویسنده جوان این اثر تبریک می گویم. به هر حال این موضوع، موضوع آسانی نبود و امیدوارم که حضور ایشان در این مسیر ادامه داشته باشد.

 

فتوا، قضا و ولایت، سه وظیفه مهم در نظام اندیشه ای شیعه

 

این کتاب مسیر آینده فتوا و ولایت را قابل پیش‌بینی می‌کند

در ادامه مراسم حجت‌ الاسلام والمسلمین دکتر پارسانیا به بیان نکاتی در مورد کتاب «تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه» پرداخت و گفت: این اثر نوعی جامعه شناسی تاریخی است که رویکرد اجتماعی به مسأله دارد. مسأله قدرت و اقتدار بخشی از مباحث این اثر است که متمرکز روی حوزه اقتدار نیست. همچنین به لحاظ روش به عقیده بنده، رویکردی وجود دارد که نوعی پدیدار شناسی معناست که با کلمه پدیدار شناسی معنا یک تفکیک قائل می شویم.

با این نگاه مرجعیت یک معناست که در یک نظام معنایی و در یک مقطع تاریخی خاص که با عمل کنش‌گران فرصت بروز و ظهور پیدا می کند، معنا ذات دارد اما اینکه کنش‌گران معنا را می آورند فعل انسانی و لحظه به لحظه تاریخی است و نیاز به رصد دارد.

شاید مسأله ارتباطات اجتماعی و تلگرام باعث می شود ظرفیتی که در فقیه وجود دارد تجمعی هم در آن پیدا شود ویژگی نهاد افتاء این است که قوام آن روی علم و اعلمیت نهفته است لذا شخصی که تبلور علم در آن می شود مقداری هم می تواند به صورت شاخص بروز و ظهور پیدا کند و زمینه تمرکز در آن بوجود می آید.

به نظر می رسد که تکوین نهاد مرجعیت بخشی از یک پروسه تحقق آن نظام معنایی است. دقیقا باید تاریخی دیده شود ضمن اینکه زنده و فعال است و کنش‌گران در لحظه دائما در بستر معنایی تحقق یافته عمل می کنند بستری که وجود داشته همواره باید ملاحظه شود. لذا بنده نگاه تاریخی و به عقبه های تاریخی رفتن کتاب را لازمه این روش می بینم.

این کتاب مسیر آینده فتوا و ولایت را قابل پیش بینی می کند که با ارائه‌ ای که از تاریخ آن داشته، می توان تصور کرد که در آینده چه خواهد شد و نهادهایی که به وجود آمده چه دگردیسی هایی را خواهند داشت که می تواند موضوع پروژه های بعدی باشد.

گفتنی است، کتاب «تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه» اثر دکتر محسن صبوریان است. این کتاب توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و با قیمت ۳۷۰۰۰ تومان چاپ و منتشر شده است./502/241/ح

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۰ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۱:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۱
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۳۵
غروب آفتاب
۱۹:۲۵:۴۱
اذان مغرب
۱۹:۴۲:۳۹