به گزارش خبرنگار وسائل، نشست «هم اندیشی کنشگران امر جنسی» جستاری پیرامون زیست جنسی ایرانی اسلامی با حضور ۴۰ نفر از فعالان این عرصه شامل مستندسازان، کنشگران اجتماعی، اعضای هیأت علمی مراکز آموزش عالی و متخصصان حوزه زیست جنسی در دو بخش علوم اجتماعی و روانشناسان حوزوی و دانشگاهی در دو روز پنجشنبه و جمعه ۱۷ و ۱۸ مرداد در مجتمع فرهنگی اقامتی آفتاب ولایت برگزار شد. ادریس راموز، دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) در این نشست به بیان سکسوالیته ایرانی پرداخت و با طرح این پرسش که آیا مسئلهای به عنوان مشکل جنسی در کشور وجود دارد یا خیر؟ گفت: درباره امر جنسی ما مسأله نداریم؛ امر جنسی دوگانه اسلام و مدرنیته نیست و وقتی درباره سکسوالیته صحبت میکنیم ارزشها و هنجارهای جنسی را نباید در یک ورطه خاصی بررسی کرد. از طرفی گاه درباره عفاف و حجاب صحبت میشود و خانواده و ازدواج را خارج از فهم سکسوالیته میدانیم و در عین حال برخی فهم درستی از سکسوالیته ندارند.
نسبت به اخلاق جنسی بیتفاوت بودهایم
وقتی درباره سکسوالیته صحبت میکنیم درب ورودی آن را حجاب میگیریم، این درحالی است که متوجه نیستیم در داخل، ارزشهای و ساختهای جنسی متفاوت شده است و سیاستهای جنسی مختلف است. پروسه ارزشها و کنشهای جنسی و ساختها و سیاستهای جنسی متفاوت شده است و در عین حال نسبت به اخلاق جنسی بی تفاوت بوده ایم و آن را در نظر نگرفته ایم و هر کدام از آنها را به صورت جداگانه بررسی میکنیم.
سکسوالیتی جایگزین خانواده در غرب
اینکه گفته میشود مسأله جنسی نداریم به این دلیل است که با توجه به اینکه پایه قدرت و سرمایه است و از طرفی پیوند قدرت و مذهب است یعنی اقتصاد سرمایه و مذهب که بسیار سخت است؛ کاهش سن ازدواج جزو موضوعاتی است که بسیاری از صاحبان قدرت از این موضوع ثروت تولید میکنند در حالی که در غرب خانواده کنار گذاشته میشود و سکسوالیتی به جای خانواده است به دلیل عنصر تولید کنندگی است چراکه خانواده در غرب ضد فردیت است و به دلیل اینکه غرب میخواهد فردیت و مصرف محور باشد به دنبال این است که خانواده را نابود کند.
اندیشمندان غربی میگویند اگر آمریکا میخواهد قدرت او پایدار باشد باید سیاست کنترل جمعیت را انجام دهد و به جمعیت نگاه امنیتی و سیاسی و تاریخی و پروسهای داشته باشد؛ گاه این خوانش صورت میگیرد که چهل سال اول انقلاب را نادیده بگیریم و به سمت گام دوم برویم و دائما باید تاریخ انقلاب را بسازیم که در حوزه خانواده و جمعیت به تاریخ این دو توجه میشود.
راهحلهای از بین بردن خانواده در غرب
برای از بین بردن خانواده غرب دو راه حل دارد که پزشکی و روانی کردن سکسوالیته است چراکه میخواهد فردیت او غلبه کند و دیگری ایجاد اقلیتهای جنسی با تمرکز بر همجنس گرایی که ضد خانواده است و در جامعه جمهوری اسلامی وقتی درباره سکسوالیته صحبت میکنیم ما به غریزه جنسی پاسخ نداده ایم چراکه مسأله و مشکل ما نبوده است و ازدواج را تجویز جنسی دانستیم که از آن ساحتی است که ساختههای قدرت را بازتولید کرده است.
یکی از ضعف هائی که در اینجا وجود دارد امنیتی شدن فرهنگ است که جزو ابر مسأله هاست و اینکه حجاب امروز سیاسی میشود چراکه سیاست مشروعیت دارد و اجتماع مقبولیت و اقتصاد سرمایه ایجاد کند به همین دلیل وقتی که به ایدئولوژی ارزشی نگاه شود در واقع سیاسی میشود و عفاف، حجاب و مسأله جنسی کارکرد سیاسی پیدا میکند و به همین دلیل از دوره ۱۴ تا ۲۸ سالگی ما دوره سکوت داریم؛ در واقع ما درباره مسأله جنسی مشکل نداریم.
وقتی امنیت از بین برود دو ساحت غریزه جنسی و گرسنگی بایکوت میشوند
از طرفی قدرت درباره حجاب کارکرد سیاسی خود را دارد؛ امنیتی شدن فرهنگ با جنگ صورت گرفت چراکه جنگ امنیت را از بین میبرد و وقتی امنیت از بین برود دو ساحت غریزه جنسی و گرسنگی بایکوت میشوند از آنجا که به این دو موضوع باید پاسخ منظم و مثبت داده شود نیاز به امنیت دارد و وقتی برای این دو امنیتی نباشد به سمت سرکوب است. تمدنی که امروز غرب دارد حاصل سرکوبی غریزه جنسی و گرسنگی است نه حاصل تاریخ غرب.
غلبه همجنس گرائی تشدید انفعال فرهنگی است
در حال حاضر ما تاریخ جنسی نداریم و روایت جنسی ما برخی کتابهای غربی است؛ تاریخ جنسی باید ساخته شود. امنیتی شدن فرهنگ در واقع ترس از تغییر است و ما الگوئی بعد از انقلاب نداریم و از آنجا که تمرکز گرا شدیم و همه چیز در تهران است و متن را حاشیه کرده ایم و هر شهری برای خود بازتولید متن و پیرامون را انجام میدهد و ترس از تغییر وجود دارد و سیاست بالا به پایین است.
مهمترین مسأله شهرها انفعال فرهنگی است و این جامعه کنشی نیست باید فعالانه در حوزه جنسی کار کنیم؛ غلبه همجنس گرائی تشدید انفعال فرهنگی است و حساس سازی اتفاق افتاده است، اما ترس از تغییر مانع کنشگری در این زمینه است.
دینامیسم فرهنگی / رابطه فرازناشوئی امروز در جامعه پیامد است نه مسأله
در حوزه سکسوالیته ما باید واکاوی کنیم که هم به صورت دینامیسم فرهنگی جمهوری اسلامی رویکرد پویائی را داشته باشیم و از طرفی به این امر داینامیک و ساختاری و پساانقلابی نگاه شود چراکه خیانت اجتماعی براساس پژوهشی که در سال ۹۷ اتفاق افتاد، ۷۴ درصد جامعه رابطه خیانت وار بین زوجین و خیانت اجتماعی را قبول دارد. آنها خیانت اجتماعی را ساختار یاد گرفته اند و فردگرائی را لذت بخش می دانند؛ رابطه فرازناشوئی امروز در جامعه پیامد است و مسأله نیست.
سکسوالیته از طریق تخیل میتواند انتقال پیدا کنند
سید کمیل حسینی، عضو موسسه رصد مطالعات و سیاستگذاری اجتماعی درباره بحرانهای جنسی در ایران گفت: سرمایه و سکسوالیته با یکدیگر ربط دارند؛ در هر جامعه که سرمایه محور باشد، سکسوالیته هم محور میشود، اما این امر نیاز به یک کاتالیزور دارد و آن کاتالیزور رسانه است و به همین دلیل انقلابهای جنسی در سده اخیر اتفاق افتاده است چراکه رسانه در این سده اخیر به وجود آمده است و انقلاب جنسی را به وجود آورد.
انقلاب جنسی سوم از انقلابهای جنسی گذشته سنگینتر است چراکه رسانه امروز از رسانه قبلی قدرتمندتر است و اگر کشورهای مسلمان در برابر انقلابهای گذشته مقاومت کردند، در برابر این انقلاب سوم تا حدی تسلیم شدند.
رابطههای یازده گانهای بین سکسوالیته و سرمایه وجود دارد که منحصر به فرد است که از جمله این موارد آنهائی هستند که قابل انتقال از طریق تخیل هستند؛ سکسوالیته از طریق تخیل میتوانند انتقال پیدا کنند در حالی که سایر نیازهای بشر قابلیت انتقال از طریق تخیل را ندارند و رسانه ابزار انتقال تخیل است.
بحران بعدی که وضعیت ایران را به شکل خاصی تغییر میدهد بحران جنسی در ایران است که این بحران فاصله بلوغ تا ازدواج است؛ این بحران در گذشته وجود نداشته است.
چرا درصد خیانت حتی با وجود ازدواج در حال افزایش است؟
فاصله بین بلوغ و ازدواج در ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته نبوده است و این فاصله در این اواخر افزایش یافته است و با همه تحریکاتی که به این فاصله فشار میآورد و حتی سبب بلوغ زودرس میشود و در عین حال این پرسش مطرح میشود که برای این فاصله چه راهکاری ارائه شده است؟
در عین حال راهکارهائی مانند خود ارضائی و رابطه با روسپی و یا زندگی هم باشی و یا رابطه با دوست دختر وجود دارد و هر کدام از این موارد نتایج زیان آوری دارد. نیاز جنسی پدربزرگها گرمی خانواده بود و نیاز جنسی که در این فضاهای نادرست اتفاق میافتد همان خیانت میشود؛ وقتی فانتزیهای جنسی فرد افزایش مییابد با ازدواج هم قانع نمی شود؛ این بحرانی دیگر در ایران است.
تلاش غرب برای تغییر نظام جمهوری اسلامی از طریق ساختارهای جنسی از جمله بحرانهای دیگری است که در حال وقوع است؛ مسیح علی نژاد به دنبال نابودی خانواده به عنوان یکی از ارکان نظام جمهوری اسلامی است.
بحران چهارم حاکمیت ناکارآمد جمهوری اسلامی از نظر اقتصادی و عدالت است که باعث شده است که اخلاق جنسی مشروع از سمت حاکمیت طرد شود و دوست دختر و پسری که از سمت حاکمیت مردود است به صورت ناخودآگاه علاقهمندی ایجاد شود. این چهار فضا ساختارهای زیرین جامعه را در نظام جنسی بازتولید میکند.
راهکارهای مقابله با بحرانهای جنسی
راهکارها این است که سرمایه از محور بودن خارج شود؛ در حال حاضر جمهوری اسلامی سرمایه محور آن است و سواد رسانه را برای خانواده گسترش میدهد و در عین حال اخلاق کسب و کار اجازه نمیدهد که از سکسوالیته پول سازی کند؛ رسانه اجازه ندارد از این امر پول سازی کند اما در حال حاضر این کار انجام میشود و از طرفی باید تحریکات کاهش و ازدواج آسان شود و آموزش هائی داده شود که افراد یاد بگیرند زودتر ازدواج کنند.
اخلاق و سکسوالیته به سیاست ربط داده نشود
وقتی نظام جنسی به حاکمیت ناکارآمد ارتباط پیدا کند و مردم بخواهند بگویند که حاکم را دوست ندارند در واقع آن اخلاق را کنار میگذارند و در جامعهای که حاکمیت ناکارآمد است باید سعی شود حتی الامکان اخلاق و سکسوالیته به سیاست ربط داده نشود و در یک فضای موقت هم میتواند تعریف شود. از این فرآیند تربیت جنسی فردی و اجتماعی ایجاد میشود که استراتژیهای شش گانه مانند هویت دهی سالم جنسی، کاهش تحریک، تأمین نیاز، خویشتن داری، حفاظت و نگهداشت و کاهش آسیب است که این معضل با ریشه هایش حل شود.
ایجاد مدل و سبک برای پاسخگوئی به نیاز جنسی
حجت الاسلام رزم آراء، عضو موسسه رصد مطالعات و سیاستگذاری اجتماعی سجا در این نشست به تعریف نیاز جنسی از دیدگاه اسلام پرداخت و گفت: نیاز جنسی امری طبیعی و فطری است و اساسا اسلام آن را به رسمیت میشناسد لذا از این منظر میتوان به نیاز جنسی نگاه ایجابی کرد.
برای شکل گیری و مدیریت و مواجهه آن نیاز به سبک و مدل دارد که باید آموزش داده شود و در عین حال باید فضاسازی شده و تکالیفی ایجاد شود که ابعاد فکری و حقوقی و روانشناختی و اجتماعی دارد و از منظرهای مختلف به مسأله به رسمیت شناخته از سوی اسلام است، پرداخته شود.
رابطه نیاز جنسی با مدرنیته و سبک زندگی
وقتی گفته میشود راهکار اسلام خویشتن داری و ازدواج است آیا میتوان به ازدواج نگاه ساحت اجتماعی داشت؟ و یا به عنوان راهکار و راهبرد اسلام است که آثار و پیامدهائی دارد. شهید مطهری به تحریک و تأمین آزاد در غرب اشاره کرده است که اگر در جامعه ما تحریک آزاد و تأمین آزاد نباشد دچار اختلالات و انحرافات و برهم ریختگی و آشفتگی روان میشود.
اینجا باید نگاه تهدید محور داشت؛ میل جنسی وقتی برانگیخته میشود در واقع از تنوع طلبی انسان نشأت گرفته است. مدرنیته و سبک زندگی و یا محیط و عوامل میتوانند در این زمینه نقش داشته باشد؛ ما می توانیم در این عرصه نگاه ایجابی داشته باشیم و مشخص کنیم کخ فاصله بلوغ تا ازدواج را چه طور میتوان با خویشتن داری پر کرد؟
خویشتن داری یک نگاه سنتی است. آیا که با روزه میتوان به وجود آورد و محیط وقتی اثر میگذارد چه باید کرد؟ در واقع نیاز جنسی به رسمیت شناخته شده است، اما بر روی میزان آن بحث وجود دارد و رویکردهای پرداختن به این مسأله و حل آن جای بحث دارد.
تربیت عفیفانه و ارتقاء اخلاق جنسی
عبدالرسول علم الهدی، درباره تربیت عفیفانه ارتقاء اخلاق جنسی در این نشست گفت: در مسأله عفاف و حجاب تا سال ۹۰ تحقیقات نشان میدهد که یکی از انگیزهها به تأخیر افتادن ازدواج است و اساسا ازدواج و رفع نیاز جنسی با حجاب رابطه دارد اما از سال ۹۴ متوجه شدیم که همبستگی معناداری بین حجاب و تأهل وجود ندارد و بین این دو رابطه معناداری نیست.
اینجا این پرسش مطرح شد که آیا امر جنسی با تجرد و تأهل رابطه معنادار دارد؟ اگر وجود داشته باشد گفته میشود با تسهیل و وام ازدواج میتوان فاصله بین ۱۴ تا ۲۸ را کم کرد و امر جنسی به پاسخهای خود میرسد، اما اگر همبستگی معناداری بیان این عوامل نباشد در آن زمان ما وارد بحران پیچیده میشویم که وارد ساختارهای اجتماعی میشود و در این ساختارها تعارض بین فرهنگ رسمی و غیر رسمی در این موضوع بیشتر موثر است.
بدین معنا که فرهنگ رسمی وقتی خوانشی نامأنوس از ازدواج موقت و تعدد زوجات و روابطه آزاد جنسی و ... دارد بنابراین در فرهنگ رسمی به دنبال دسترسی هائی هستند که بتوانند با آن دسترسیها نیازهای آن را به هر نحوی برطرف کند. خیانت حتی در تعارض دو فرهنگ رسمی و غیر رسمی صورت میگیرد و در عین حال در برخی مواقع میتوان رجوع به قوانین صدر اسلام کرد که در صدر اسلام پاسخ به نیازهای جنسی بسیار ساده بود و پیچیدگی نداشت، اما در این امر امکان مقایسه نیست.
رابطه اسلام و مدرنیته و تعریف امر جنسی در این دو قاب
فیروزی از اعضای موسسه رصد مطالعات و سیاستگذاری اجتماعی در بخش دیگری از این نشست با طرح این پرسش که آیا در شرایط فعلی امر جنسی به عنوان یک مسأله مطرح است یا نه، در تعاملی گفتگویی بین اعضای شرکت کننده در این نشست به پاسخ به این پرسش پرداخته شد.
برخی از اعضاء به این نکته اشاره کردند که در حال حاضر ما با اسلام تعارف داریم و در واقع مدرنیته و اسلام در تعارض با یکدیگر هستند و تا زمانی که این تعارضها و تعارف برداشته نشود مسأله و امر جنسی حل نخواهد شد و بحران زا است.
از طرفی برخی طرفدار مسأله بودن امر جنسی نبودند و برساختهای اجتماعی، سیاستی و حکومتی را سبب ایجاد اینگونه برداشتی از امری جنسی قلمداد کردند و مشکل جنسی را به عوامل دیگر مانند محیط زیست و استرس و فراهم نبودن زیرساختهای جامعه برای دیده شدن افراد در قاب سالم نسبت دادند.
امر جنسی متولی ندارد
مرتضی سعیدی زاده، مدیر عامل موسسه رصد مطالعات و سیاستگذاری اجتماعی با عنوان «سجا» در این نشست گفت: در حال حاضر در مسأله جنسی آسیب فراوان است و این موضوعی است که مغفول مانده و متولی ندارد. با توجه به اینکه سعی می شود که وابستگی به ساختارها نباشد، اما امر جنسی یک مسأله تمدنی است و بشر در طول تاریخ درگیر این مسأله بوده است.
یک بعد از ابعاد حیات بشر اعم از انسانیت، حیات جنسی است؛ در شرایط فعلی این موضوع همه را درگیر کرده است و به همین دلیل نمیتوان صورت مسأله را پاک کرد. از طرفی پیچیدگیهای امر جنسی قابل مشاهده است و از آنجا که سرعت تحولات اجتماعی فوق العاده پیچیده و با سرعت است و در عین حال ضریب پیدا میکند؛ توجه به امر جنسی حائز اهمیت است.
بازسازی سنجشها و شاخصها
بازسازی سنجشها و شاخصها در امر جنسی باید طراحی شود؛ در این راستا باید برآورد و فهم دقیق مشترک در سایه تعاریف و معانی مشترک مبتنی بر ارزشهای ما بین فعالان این عرصه شکل بگیرد؛ از طرفی با توجه به اینکه شاخص سنجش هنوز تولید نشده است و دادهها مختلف است و آمارها متعدد است بنیاد این موضوع به یک شاخص و سنجش مشترک میرسد.
موسسه رصد مطالعات و سیاستگذاری اجتماعی به منظور مصوب بخشی به نهاد خانواده نقش آفرینی دارد و اساس فعالیتها بر شش محور پایهای در همین راستا تعریف شده است. هدف مشخص برپایی این همایش پیگیری سه هدف «آشنایی با ظرفیتهای متقابل، هم افزایی و تشکیل جبهه واحد یا شبکه سازی، رسیدن به فهم مشترک پیرامون زیست جنسی در ایران و تعیین راهبردهای مواجهه موثر در دو بعد روند و پروژه این عرصه» است.
سجا نخستین نهاد منسجمی است که به حوزه زیست یا رفتار جنسی در ایران ورود کرده و در این خصوص معین شورای عالی انقلاب فرهنگی و قوه قضاییه است؛ این موسسه بر اساس مطالعات و پژوهشهای تخصصی جمع بندی از امر جنسی دارد و هدفش مداخله شفاف در این حوزه است.
در راستای این اهداف موسسه سجا اقدام به برقراری تعامل با نهادهای مختلف و استفاده از ظرفیتهای کشوری کرده است؛ در واقع مهمترین اقدام در این حوزه شبکه سازی و گفتمان سازی با همکاری کنشگران اجتماعی امر جنسی و رسانهها است.
تدوین سیاست نامه مواجهه با مسائل جنسی مبتنی بر سیاست پژوهی و نظرات نخبگان، سیاستگذاری امر جنسی از پیشگیری تا مواجهه با انقلاب جنسی، تدوین نگاشت نهادی سیاستهای پیشگیری تا مواجهه با انقلاب جنسی، آینده پژوهی مناسبات جنسی و جنسیتی جامعه ایران، بررسی وضع موجود و نحوه مواجهه با مسائل جنسی و مفاسد اخلاقی در سطح حاکمیت و مجموعههای مردمی را میتوان از جمله پروژههای این مجموعه عنوان کرد.
گفتنی است، این مؤسسه از سال ۹۵ به صورت رسمی تأسیس شده و عنوان آن «مؤسسه رصد مطالعات و سیاستگذاری اجتماعی سلامت جنسی اسلامی» است که مخفف سلامت جنسی اسلامی سجا است./501/241/ح