به گزارش خبرنگار وسائل، زن و مرد پایهگذار اصلی بنیان خانواده هستند. خداوند متعال بهمنظور شکلگیری نظام احسن و گردشِ گردونه زندگیِ خانوادگی و اجتماعی، بهگونهای بهنجار و همراه با لذتهای مادی، معنوی و روانشناختی، به زن و مرد استعدادها و ظرفیتهای متفاوتی هدیه نموده و همتراز با استعدادهای آنان، نقشهایی را از این دو گوهر ارزشمند انتظار دارد.
با ژرفاندیشی در گزارههای اسلامی روشن میشود که اسلام به توزیع متوازن ساختار قدرت و مدیریت خانواده و تأمین نیازهای عاطفی و روان شناختی اعضای آن به نحوی خردمندانه و حکیمانه نگریسته و هر عضوی از اعضای خانواده را در نقشی شایسته و برازنده قرار داده است.
بیتوجهی به استعدادها، ظرفیتها، منزلت اجتماعی و معنوی زن و مرد در واگذاری نقشهای خانوادگی و اجتماعی، آسیبهای زیادی در پی دارد.
بر اساس آموزههای اسلامی و منطق قرآنی، زن و مرد از حقیقت و سرشتی واحد برخوردار بوده و هر دو دارای سیرتی الهی و روحانی هستند
بر اساس آموزههای اسلامی و منطق قرآنی، زن و مرد از حقیقت و سرشتی واحد برخوردار بوده و هر دو دارای سیرتی الهی و روحانی هستند. در امور ارزشی هیچ سخنی از زن و مرد بودن نیست و معیار ارزشمندی و مراتب کمالی افراد، پرهیزگاری و اطاعت اوامر و نواهی خداوند است.
خداوند متعال در راستای تحقق اهداف خانواده و شکل گیری نظام احسن، به زن و مرد ویژگیهای زیستی، روان شناختی و عاطفی متفاوتی عنایت فرمودهو از آنان انتظارات مختلفی در نظام خانواده و اجتماع دارد. تحقق نظام احسن اجتماعی و خانوادگی اقتضاء میکند که زن و مرد به عنوان ارکان اصلی خانواده به نقشهایی که همتراز با ویژگیهای جسمانی و روان شناختی آنان است بپردازند.
پیامدهای رعایت همترازی در ایفای نقشهای خانوادگی
در آموزههای اسلامی افزون بر اینکه از زن و مرد انتظار میرود به نقشهای هم تراز و متجانس با ظرفیتهای زیستی و روان شناختی بپردازند، هم نوایی زنان و مردان را با نقشهای مورد انتظار تشویق نموده و ناهم نوایی آنان را با نقشهای مورد انتظار سرزنش میکند. رعایت همترازی در ایفای نقشهای خانوادگی و اجتماعی پیامدهای مختلفی در پی دارد. حفظ کرامت و منزلت زنان، مصونیت بخشی به زنان، تأمین امنیت روانی زن و مرد، بالندگی معنوی و اخلاقی و سلامتی خانواده و اجتماع از جمله پیامدهای مهم در رعایت همترازی بین ظرفیتهای زن و مرد با نقشهای آنان است.
از چشم انداز خِردمندان و اندیشمندان و متخصصان امور اجتماعی و خانوادگی، کارآمدی و پویایی هر جامعه و خانواده ای صرف نظر از ملّیت، مذهب و فرهنگ، به شایسته سالاری، هم افزایی، توافق و همگرایی در آحاد انسانی و هم ترازی میان استعداد افراد و نقشهای واگذار شده متکی است. در خانوادههای بهنجار و سالم، نقشها روشن است و به شیوه ای مناسب تخصیص داده شدهاند.
اعضا روی آنها توافق متقابل دارند و ضمن داشتن انسجام و یکپارچگی با یکدیگر، عملاً در حال اجرای آن هستند. کارشناسان خانواده وجودِ سلسله مراتب روشن و صریح درون خانوادگی را از مسائل ضروری در کارآیی خانواده در نظر میگیرند. معیار سلامتی و بهنجاری خانواده این است که هر کسی در جایگاه و نقش متناسب و همسنخ خود قرار داشته و به ایفای صحیح نقشهای مورد انتظار بپردازد. اگر چنانچه نقش و مسئولیت و جایگاه اعضای خانواده، مبهم و یا متزلزل باشد و التزام عملی به ایفای نقشهای هنجاری وجود نداشته باشد، آن خانواده نمیتواند به اهداف و کارکردهای مورد انتظار دست یابد.
در مدل مبتنی بر گزارههای اسلامی در رابطه با نقشهای جنسیتی زن و مرد و به ویژه نقشهای زن و مرد در نظام خانواده، به مؤلفههای مختلف توجه شده و انتظارات همگون و هم تراز با ظرفیتهای زیستی و روان شناختی آنان و همگون با شکل گیری نظام احسن اجتماعی و خانوادگی ترسیم شده است. در تعالیم جامع نگرانه اسلامی، قوانین و دستورات سرنوشت ساز و ارزنده ای در راستای شکل گیری، مدیریت، پیشرفت و موفقیت خانواده و استحکام آن، قابل استخراج و استنباط است که مهمترین موضوع نقشها و وظایف همسران در نظام خانواده است
از تتبع و ژرف اندیشی در گزارههای اسلامی میتوان نقشهای مورد انتظار از زن و مرد را در نظام خانواده انتزاع و استخراج کرد. در آیات مختلفی از قرآن کریم به مصالح و حقوق زنان و مردان اشاره شده که دالّ بر جایگاه زن و مرد و به خصوص جایگاه و حدود زنان در تعالیم اسلام است. در قرآن کریم ضمن عنایت بهنقش و جایگاه زن در ایجاد آرامش و محبت در نظام خانواده، به جایگاه ارزشی، معنوی و اخلاقی زن و مرد، پرداخته شده است.
در گزارههای اسلامی توزیع متوازن ساختار قدرت و مدیریت خانواده، تعامل نیکوی همسران(حُسن معاشرت) و مهر ورزی به عنوان کلید اصلی کارآمدی خانواده به گونه ای منطقی و بهنجارمورد توجه قرار گرفته است. درگزاره های اسلامی، مضافاً بر اینکه به استعدادهای متفاوت زن و مرد پرداخته شده از هریک از آنان وظایف و مسئولیتی هم تراز و همگون با صفات زیستی و روان شناختی و همگون با موقعیت اجتماعی آنان مورد انتظار است.
امروزه به دلیل تحولات اساسی در بنیانهای اجتماعی و خانوادگی، نیازمند شیوه و سبکی از مدیریت و کنشهای طرفینی در خانواده هستیم
امروزه به دلیل تحولات اساسی در بنیانهای اجتماعی و خانوادگی، نیازمند شیوه و سبکی از مدیریت و کنشهای طرفینی(از ناحیه زن و مرد)در خانواده هستیم که از سویی مبتنی بر گزارههای وحیانی باشد و از سوی دیگر بتواند در مصاف با چالشهای پیش رو، مصونیت بخشی خانواده را در مقیاسِ دیگر الگوها و شیوهای مدیریت، به نحو مطلوب تر و با ضریب اطمینان بیشتری، ضمانت نماید.
کتاب حاضر در پی تألیف کتابی تحت عنوان «روان شناسی زن و مرد»که متن درسی برای دانشجویان روان شناسی، علوم تربیتی، مشاوران و فضلای حوزه علمیه است وتوسط علی احمد پناهی و مسعود جان بزرگی تألیف و نگارش شده، در برنامه نگارش و تألیف قرار گرفت.
در این کتاب تلاش شده اهداف زیر پیگیری شود و مورد بحث قرار گیرد:
الف) تبیین منزلت و فرایند شکل گیری خانواده با روی آورد اسلامی؛
ب)تبیین تفاوتهای روان شناختی و زیستی زن و مرد از چشم انداز اسلام و روان شناسی؛
ج) تبیین نقشهای مورد انتظار از مرد در نظام خانواده از دیدگاه اسلام؛
د) تبیین نقشهای مورد انتظار از زن در نظام خانواده از دیدگاه اسلام؛
ه)تحلیل روان شناختی و تربیتی جایگاه زن و مرد در نظام خانواده و اذعان به همترازی بین ظرفیتهای زن و مرد و نقشهای مورد انتظار از آنان.
و). بررسی و تبیین پیامدهای روان شناختی، اجتماعی و تربیتی التزام زن و مرد به نقشهای مورد انتظار؛
ز)معرفی راهبردهای مصونیت بخشی به زنان در حوزه فعالیتهای اجتماعی و غیره.
در این پژوهش تلاش شده با بهره گیری از تحقیقات و پژوهشهای علمی بی طرف و با بهره گیری از آموزههای اسلامی و روان شناختی، به تبیین و تقریر مباحث پرداخته شود.
کتاب پیش روی به عنوان کتابِ درسی، کمک درسی و منبع پشتیبان برای دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته مطالعات زنان، علوم اجتماعی، علوم تربیتی، روان شناسی، حوزه علمیه خواهران و برادران، مبلغان دینی، مشاوران خانواده، برنامه ریزان فرهنگی و اجتماعی، والدین و همسران گرامی و همه افرادی که به گونه ای با مباحث مرتبط با زنان و به ویژه نقشها و وظایف آنان، سروکار دارند نگارش شده است.
منزلت، اهداف و فرایند شکل گیری خانواده با بهره گیری از گزارههای دینی و با تحلیل روان شناختی و تبیین نقشهای مورد انتظار از زن و مرد به عنوان ارکان اساسی خانواده و با تاکید بر گزارههای دینی، موضوعاتی است که فصلهایی از این کتاب بدانها اختصاص داده شده است و در سایر فصلها توجه به تحلیل هم ترازی نقشهای مورد انتظار از زن و مرد با ظرفیتهای زیستی و روان شناختی آنان و چرایی تشویق گزارههای اسلامی به ایفای برخی مسئولیتها توسط زنان و برخی توسط مردان، بحث شده است.
این کتاب به منظور تبیین نقشها و وظایف مورد انتظار از زن و مرد در نظام خانواده و اجتماع از چشم انداز آموزههای اسلامی و با رویکردی تربیتی و روان شناختی انجام گرفته است. قرار گرفتن زن و مرد در نقشهای هم تراز و متجانس با ظرفیتهای زیستی و روان شناختی آنان، پیامدهای مثبت بسیاری در پی دارد که مهمترین آنها حفظ کرامت و منزلت زنان،مصونیت بخشی به زنان،تأمین امنیت روانی زن و مرد،بالندگی معنوی و اخلاقی زن و مرد و استحکام و پایداری خانواده و تحقق رضایت مندی از زندگی است.
علی احمد پناهی، عضو هیات علمی گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، کتاب حاضر را در ادامه کتاب «اشتغال زنان با تاکید بر آسیبها و اولویتها» معرفی کرد که پائیز ۹۷ توسط همین ناشر به چاپ رسیده است. وی پیش از این نیز کتابی با عنوان «روان شناسی زن و مرد» را با همکاری مسعود جان بزرگی استاد گروه روان شناسی پژوهشکده علوم رفتاری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر کرده بود که آن کتاب هم به عنوان متن درسی برای دانشجویان روان شناسی، علوم تربیتی، مشاوران و فضلای حوزه علمیه معرفی شد.
حجت الاسلام والمسلمین پناهی در خصوص وجه تمایز کتاب حاضر با پژوهشهای احتمالی مرتبط خاطرنشان کرد: کتابی که به بررسی و تبیین نقشها و وظایف مورد انتظار از زن و مرد از چشم انداز اسلامی و با رویکردی تربیتی و روان شناختی، پرداخته باشد در بازار وجود ندارد و این کتاب در نوع خود منحصر به فرد و شامل مباحث مبنایی، راهبردی و اساسی در رابطه با نقش زن و مرد در خانواده و اجتماع است.
مخاطبان کتاب «نقش زن و مرد در خانواده با رویکرد اسلامی»
مخاطبان کتاب «نقش زن و مرد در خانواده با رویکرد اسلامی» دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد رشتههای مطالعات زنان، علوم اجتماعی، علوم تربیتی، روانشناسی، حوزه علمیه خواهران و برادران، مبلغان دینی، مشاوران خانواده، برنامهریزان فرهنگی و اجتماعی، والدین و همسران و همه افرادی که به گونه ای با مباحث مرتبط با زنان و به ویژه نقشها و وظایف آنان، سروکار دارند، هستند./601/422/ح