وسائل ـ محمود متوسلی در نشت علمی «نگاه معرفتشناختی به سیر تطور مکاتب اقتصادی و الزامات شکلگیری مکتبی دیگر» تأکید کرد: با این حجم عظیم هزینه و کاهش بودجه نفت، دستگاههای دولتی در چند سال آینده گدا خواهند شد و ممکن است از پساندازهای مردم برای جبران هزینهها بردارند، ولی آیا این برداشت شرعی و حلال است؟
به گزارش وسائل، محمود متوسلی، استاد گروه اقتصاد دانشگاه تهران، امروز ۱۸ تیرماه، در نشست علمی «نگاه معرفتشناختی به سیر تطور مکاتب اقتصادی و الزامات شکلگیری مکتبی دیگر» در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه تمامی مکاتب با نگرشها و اصول فلسفی متفاوت، پایههای مکتب خود را شکل داده و به تدریج به سمت تحقق اهداف آرمانی خود پیش رفتهاند، گفت: اهداف آرمانی این مکاتب برگرفته از جهان واقعی یا به عبارتی قواعد جاری حاکم بر تعامل میان انسانها است. وی با بیان اینکه در پیشرفتهترین مکاتب تنها محرک و مقوم کنشهای انسانی، نیروهای طبیعی و اراده انسانی است و جایی برای روح قدسی یا اراده الهی باقی نمانده است، تصریح کرد: نکته اساسی در تمامی این مکاتب توجه به ساختار و زمینههای محیطی است چه مکاتبی که با بنیان فلسفه اسکاتها، عرف و رسومات را مقوم ثبات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ... میدانند و چه مکاتبی که این نظم را با ریشههای قوانین اجتماعی میبینند و «انسان» در در این تئوریها مغفول مانده است. متوسل با تأکید بر اینکه اگر ما خوهان ایجاد مکتب جدیدی در اقتصاد هستیم باید موضع خود را در خصوص انگارهها در زمینههای مختلف مشخص و در طراحی چارچوب اصلی به اصول آرمانی اعم از اصول بنیادی و اخلاقی به صورت مدون و جامع دست یابیم، اظهار کرد: لازم است مکتب جدید مشخصاً اهداف و دیدگاه هستیشناسانه و بنیانهای فلسفی خاص خود را در خصوص انسان بیان کرده و سپس وجه تمایز اصول پارادایمی تبیینی خود را نسبت به اصولی که در مکاتب دیگروجود دارد به صورت صریح بیان کند. وی تأکید کرد: در یک مکتب الهی با هدف رفاه و تعالی انسانی، نه تنها در دنیای محسوسات بلکه غایتی فراتر در دنیای هوشمند، کنشگر اصلی در تعاملات بشری، هدف قرار میگیرد و آزادی وجودی و استعلای نفس قبل از هر چیزی اولی شمرده میشود؛ نیرویی که همیشه و در همه شرایط با انسان بوده، اما در مکاتب اقتصادی نادیده گرفته شده است.
شرط ابتدایی برای نظریهپردازی یک مکتب
متوسلی اظهار کرد: اگر مکتب جدیدی مدعی جهانشمول بودن است باید شروع فرایند تئوریپردازی آن با اصول آرمانی غیرمشروط و فاقد قید زمان و مکان و جغرافیا و نژاد و مذهب ایجاد شود؛ در این مکتب، هدف غایی، ساختن جامعهای ارزشمدار، اخلاقمدار با کنشگری آزاد در محیطی آزاد است که توانایی تجلی و ظهور نیروها و ظرفیتهای وجودی خود را که چیزی جز خلق کردن نیست را به عنوان خلیفة الهی در حیات طیبه خواهد داشت.
وی افزود: کسانی که در مباحث اندیشه اقتصاد اسلامی کار میکنند باید به این سؤال پاسخ دهند که آیا بدون ساختن پایههای اصلی (بنیانهای فکری) میتوانیم مکتب دیگری درست کنیم؟ ما باید دنبال حل مسائل انسانی در جامعه خودمان مبتنی بر اهداف و مقاصدمان باشیم.
متوسلی تأکید کرد: اگر معتقدیم که نیروی دیگری در حیات دنیا و آخرت یار و یاور ما است باید وارد صحنه زندگی کنیم؛ بیش از ۷۰ سال است که از سابقه علم اقتصاد در ایران میگذرد، ولی هنوز تئوری در این زمینه نداریم؛ آیا این درست است؟ و اینکه تنها روایات را قرائت کنیم.
متوسلی تصریح کرد: در مراحل ابتدایی باید با گونههای مختلف مکاتب فکری در زمینه اقتصاد در دنیا آشنا شویم، سپس روایات و احکام و آیات در این زمینه را تئوریزه و تبدیل به نظریه کنیم. ما باید به جهان خارج توجه داشته باشیم که آیا آنچه قرار است ما به عنوان مکتب ارائه دهیم منطبق بر جهان خارج هم هست یا خیر؟
استاد گروه اقتصاد دانشگاه تهران با بیان اینکه هر انسانی بذرهای مختلفی در وجود او هست که برخی اصلح هستند، ادامه داد: بذرهای وجودی انسان منحصر به فرد است و اگر این بذر شناسایی و براساس آن حرکت شود هر انسانی میتواند در بخشی که مزیت دارد نابغه باشد؛ بذر اصلی را خدا به انسان داده و اگر بتوانیم این را تجلی دهیم بروز نبوغ است وگرنه اگر خدا از این استعداد از ما بپرسد جواب این است که بگوییم «ظلمت نفسی».
وی افزود: بخش مهمی از کار ما باید تمرکز بر روی مطالعه مکاتب اقتصادی دیگر باشد و باید ملاکی برای داوری اندیشههای موجود داشته باشیم. اگر هر فردی به صورت عمیق وارد اندیشهها شود و چرایی و چگونگی شکلگیری آن و بحرانهای فرارویش ر. ا. بررسی کند، فعالیت ذهن او میتواند مستقلاً به نظریهپردازی رو بیاورد.
انتقاد از نظام بودجهریزی
وی با انتقاد از وضعیت بودجهریزی در کشور اظهارکرد: آیا دولت حاضر است مقداری از حجم بوروکراسی خود را کاهش دهد؟ زیرا با این حجم عظیم هزینه و کاهش بودجه، دستگاههای دولتی در چند سال آینده گدا خواهند شد و اگر بخش خصوصی انسجام نداشته باشد، سامان نظام اقتصادی بهم میریزد؛ در آینده ممکن است از پساندازهای مردم برای جبران هزینهها بردارند، ولی آیا این برداشت شرعی و حلال است؟ اگر قدرت خرید کسی که دو میلیون حقوق میگیرد ۵۰۰ هزار تومان شده حلال و شرعی است؟ چرا خرج میکنیم بدون اینکه بدانیم منبعی برای درآمد آن داریم./908/241/ح
منبع: ایکنا