vasael.ir

کد خبر: ۱۳۷۶۳
تاریخ انتشار: ۱۲ تير ۱۳۹۸ - ۱۳:۰۱ - 03 July 2019
در نشست علمی بررسی شد؛

گزارش | جایگاه عدالت در سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

وسائل- حجت الاسلام سید باقری: در بحث عدالت، تکافل و همکاری و تعامل اجتماعی، اصل اساسی در جوامع اسلامی است و نقش کلیدی در عدالت دارد مرحوم شهید صدر هم به این اصل پرداخته است.

به گزارش خبرنگار وسائل، نشست علمی «جایگاه جایگاه عدالت در سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفتعدالت در سند پایه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت»، با حضور حجت الاسلام دکتر سید کاظم سید باقری عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه و حجت الاسلام دکتر سید سجاد ایزدهی عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه و مدرس درس خارج حوزه علمیه قم و دکتر حسین رمضانی، سه شنبه یازدهم تیر 98 در سالن فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه قم برگزار شد.

در ابتدای این نشست دکتر رمضانی به بیان مطالب خود پیرامون سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت پرداخت و گفت: هدف من این است که بیشتر از اینکه به انتقاد از این سند بپردازم به تبیین جایگاه عدالت در این سند بپردازم. آنچه که واضح است این است که عدالت هم به صورت مصوب و هم به صورت مضمونی، حضوری پر رنگ در سند دارد. و آنچه که مسلم است این است که بحث عدالت مورد توجه ویژه مقام معظم رهبری هم بوده است.

ضابطه انضباط اجتماعی و تعای انسان این است بر معیار و محور عدالت حرکت کند. افلاطون می گوید خیر در این است که انسان تشبه به خداوند پیدا کند و این از طریق عدالت و تحقق امر خیر در جامعه حاصل می شود.

وقتی در متن سند تفحص می کنیم در یک احصاء ساده می بینیم که 12 بار لفظ عدالت، 2 بار لفظ عادل، 6 بار لفظ عادلانه، 2 بار لفظ متعادل، 2 بار نفی نابرابری، 2 بار نفی تبعیض، یک بار کاهش فاصله طبقاتی آمده است. در مجموع عدالت و هم تراز های آن 27 بار در سند ذکر شده است.

عدالت به عنوان وصفی از انسان است که به عنوان موجب تعالی و کمال انسان مورد توجه قرار می گیرد و این مساله در مبانی انسان‌شناسی سند آمده است. علاوه بر اینها عدالت در مبانی جامعه‌شناسی هم آمده است. علاوه بر این موارد عدالت در بهره‌برداری کارآمد از منابع و طبیعت و هم چنین عدالت همه جانبه و به صورت مشهود مورد توجه است.

در افق سند هم عدالت ظهور خوبی دارد. در بند دوم افق گفته شده است که در حوزه آمایش سرزمینی باید بی‌عدالتی را از بین ببریم و از طرفی دیگر به نفی تبعیض هم توجه شده است به گونه ای که تکافل عمومی و تامین اجتماعی حکم‌فرما شود.

مولفه دیگری هم که مورد توجه واقع شده است این است که باید عدالت قضایی حاکم شود و نظام قضایی ما عادلانه شود و این در بند سوم افق سند مورد توجه و تاکید قرار گرفته است. یکی دیگر از مولفه‌های عدالت در سند این است رهبر باید عادل باشد و این در قالب لفظ عادل آمده است. به عدالت و صلح جهانی هم توجه شده است و در همین راستا به ثبات منطقه و صلح جهانی توجه ویژه شده است. در تدابیر در حوزه‌های مختلفی به بحث عدالت توجه شده است.

لزوم برنامه ریزی جهت انحلال نابرابری‌های اجتماعی در سند بسیار مورد توجه است. در بند 23 تدابیر ذیل عدالت اقتصادی به عدالت مالیاتی پرداخته شده است. و همچنین به عدالت در ساختار قانونی نظام بانکی نیز توجه شده است به این معنی که باید منشا آن عادلانه باشد و به آن عمل شود و همچنین خلق پول هم به صورت عادلانه توزیع شود. و چون هزینه خلق پول بر عهده آحاد مردم است باید عدالت رعایت شود و منافع آحاد ملت در نظر گرفته شود.

آنچه مسلم است روح حاکم بر سند به عدالت توجه ویژه دارد و عدالت را به عنوان یکی از مبانی معرفتی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خود مورد توجه قرار داده است.

اما در مورد انتقاداتی که در موضوع عدالت می شود به این سند داشت، من به چند مورد اشاره می‌کنم؛ اول اینکه خلأ تئوریک داریم به این معنا که در زمینه عدالت و بلکه ویژه عدالت سیاسی یک نظریه عدالت در راستای پیشرفت وجود ندارد که بتوان به وسیله آن ابعاد، معیارها و شاخص‌های کیفیت معنایی و هنجاری و نیز راهبردی را بسنجیم. به همین دلیل اکتفاء و ابتناء بر ارتکازات ذهنی و دیدگاه‌های نخبگان شده است و به تعبیری نوعی انباشت مفهومی صورت گرفته است.

سوال ما در این حوزه این است که آیا تدابیری که ارائه شده است می تواند ما را به تعادل برساند. هر نظریه می‌تواند ما را به مولفه‌های پیشرفت در حوزه عدالت برساند. یکی از مباحث، بحث عدالت آموزشی است. یعنی به عدالت آموزشی توجه آنچنانی نشده است. در ساحت عدالت فرهنگی به حوزه رسانه و نظام ارتباطات معنایی کمتر توجه شده است. در حوزه عدالت قضایی علی رغم اینکه در تدبیر 48 به آن پرداخته شده است اما خود عدالت قضایی به صراحت به آن توجه نشده است.

در بخش دوم نشست حجت الاسلام دکتر سید باقری به ارائه مطالب خود پرداخت و گفت: من با رویکر عدالت سیاسی به سند می‌پردازم. ما باید به سمت و سوی عدالت سیاسی برویم. من هم معتقدم که روح حاکم بر سند عدالت محور است، و اگر در جایی عدالت نباشد ناقص و ضعیف است و باید تقویت شویم.

سوال ما در این قسمت این است که آیا در سند، عدالت سیاسی لازم مورد لحاظ قرار گرفته است برای این منظور باید معیارها و ملاک‌هایی داشته باشیم و با آنها سند را رصد کنیم که من به مواردی می پردازم:

1- برابری در فرصت‌ها، و امتیازات مبتنی بر استحقاق؛

2- مشارکت فعال شهروندان؛

3- آزادی همگانی در بیان عقیده و . . . ؛

4- برابری همگانی در برابر قانون؛  

5- اعطای ارزش‌های سیاسی مناسب با فعالیت شهروندان؛

6- تصویب و اجرای قوانین بر اساس عقل و نقل؛

7- حکمرانی شفاف و مسئولیت پذیر؛

8- احترام به حقوق شهروندان حتی مخالفین و منتقدین؛

9- توازن و اعتدال در امور سیاسی.

برخی از این موارد در سند پایه اصلا ذکر نشده است و برخی هم به طور شایسته به آن پرداخته نشده است. باید جامعه مدنی تقویت شود تا بتواند جلوی اقتدار ناشایست قدرت را بگیرد. باید از نهادهای مدنی اسلامی استفاده شود و امر به معروف و نهی از منکر در عرصه قدرت صورت گیرد که متاسفانه این مقوله در سند کمتر مورد توجه واقع شده است.

در بحث عدالت، تکافل و همکاری و تعامل اجتماعی، اصل اساسی در جوامع اسلامی است و نقش کلیدی در عدالت دارد مرحوم شهید صدر هم به این اصل پرداخته است.

آیه آخر سوره آل عمران( یا ایها الذین آمنوا اصبروا و صابروا و رابطوا . . ) بحث عمده و مبسوطی در این زمینه دارد که علامه طباطبایی به آن پرداخته است، علامه در این مبحث به صبر اجتماعی و همگانی می پردازد.

در بخش پایانی این نشست حجت الاسلام دکتر ایزدهی به بیان مطالب خود پیرامون بررسی عدالت در سند الگو پرداخت و گفت: واژه عدالت بسیار رهزن است یعنی همگان در اصل عدالت مشترک هستیم و در خوبی آن شکی نداریم و جزء مستقلات عقلیه است اما وقتی وارد مفهوم عدالت می شویم می بینیم در هر زمینه ای، زاویه ای خاص از آن مورد لحاظ قرار می گیرد و  ما نمی دانیم با چه مفهومی از عدالت مواجهیم.

سوال اساسی ما این است که ملاک عدالت چیست؟ در این سند با چند واژه مواجه ایم که بیان کننده مفهوم عدالت است. سه معنا(تساوی، تناسی و اعتدال) ایجابی است و سه معنا( ظلم، تبعیض و نابرابری) سلبی است.

این سند از حیث عدالت شفاف نیست به همین دلیل ما نمی‌دانیم که چگونه با عدالت مواجه شویم. یک معنای پیش دستانه مبتنی بر یک شاخص خاص وجود ندارد. در مبانی در سه مقوله خداشناسی، انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی به بحث عدالت می پردازد.

در بحث خدا و قانون و قضا سند مشخص است و در بحث مبانی جامعه‌شناختی هم بحث گسترده و مفصلی مطرح می کند. ولی در بحث ارزش‌شناختی بحثی از عدالت نداریم و در بحث دین‌شناسی هم بحثی از عدالت صورت نگرفته است./501/241/ح



تهیه و تنظیم: کاظم محدثی

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۰۹ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۳:۱۱
طلوع افتاب
۰۶:۵۸:۱۴
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۵۳
غروب آفتاب
۱۹:۲۴:۵۴
اذان مغرب
۱۹:۴۱:۵۲