vasael.ir

کد خبر: ۱۳۵۱۳
تاریخ انتشار: ۲۵ خرداد ۱۳۹۸ - ۱۸:۴۶ - 15 June 2019
در مصاحبه با حجت الاسلام حاجی آقازاده مطرح شد؛

رسانه؛ راه میانبری برای بازگشت دین به متن زندگی مردم

وسائل ـ پژوهشگر و مدرس حوزه و دانشگاه گفت: در تحلیل وضعیت فعالیت رسانه ای در کشور، بنده شبکه‌های اجتماعی را تاثیرگذارتر از رسانه ملی می‌بینم. اصل موفقیت شبکه‌های اجتماعی هم به خاطر این است که مسائل مردم را تشخیص داده اند و بر آنها سوارند. این فهم مساله مردم بسیار مهم است؛ چیزهایی که مردم با آنها درگیر هستند و دغدغه آن را دارند. شبکه‌های اجتماعی با این رویکرد انصافا و بدون تعارف توانسته اند جریان سازی کنند.

به گزارش خبرنگار وسائل، نقش رسانه در الگوسازی و نهادینه کردن باورها و هنجارها امری پوشیده و قابل کتمان نیست. همه می دانند و باور دارند که رسانه ها نقش فعالی در این زمینه دارند و برعکس آن هم، امکان دارد که رسانه ها اگر شناخت درستی از اهداف و سیاست‌گذاری های فرهنگی جامعه و حکومت نداشته باشند یا در نسبت خود با دین و اهداف دینی دچار خطا شوند، بحران فرهنگی و عقیدتی غیر قابل جبرانی را خواهند ساخت که این بحران تا زمانی که از سوی صاحب نظران و مسؤولان چاره اندیشی شود، اثرات خود را بر اندیشه و رفتار اعضای جامعه خواهد گذاشت.

ارائه اطلاعات درست از اندیشه ها و اعتقادات دینی از سوی رسانه ها می تواند جامعه را بیشتر با آرمان ها و اخلاق دینی آشنا سازد. همانطور که ارائه اطلاعات غلط و نادرست از این اندیشه ها جامعه را فرسنگ ها از این اخلاق و آرمان ها دور می سازد و اعضای جامعه را به قهقرا می کشاند.

نقش رسانه ها در تبلیغ اندیشه های درست اجتماعی و اخلاقی در جامعه دینی الزاماً می بایست با شناخت از مفهوم جامعه دینی و عمق اندیشه های دینی باشد تا به خرافه گرایی و ترویج اندیشه های قشری و ظاهری کشیده نشود و جامعه را از این نظر گرفتار بحران نسازد.

در همین رابطه و در راستای شناخت دقیق ارتباط دین و رسانه، مصاحبه ای ترتیب دادیم با حجت الاسلام وحید حاجی آقازاده، پژوهشگر و مدرس حوزه و دانشگاه که پیرامون بحث رسانه دینی و چگونگی ارتباط صحیح حوزویان با مقوله رسانه مباحث مهم و جالبی را مطرح کردند.

 

وسائل ـ به عنوان سوال اول، ارزیابی جنابعالی در رابطه با ضرورت و جایگاه بحث از رسانه دینی که امروزه به نام فقه رسانه و بعضا سواد رسانه ای نیز مطرح می باشد چیست؟

در مورد بحث از ضرورت رسانه دینی همانطور که روشن و مبرهن است، بستر نظریات متعدد و زاویه نگاه های پیچیده ای می باشد و مباحث مهمی در این زمینه مطرح شده است. رسانه در قالب تركيبي جديد، پيچيده، چند لايه و درهم تنيده، حجم قابل توجهي از موضوعات و مسائل قابل مطالعه را در دستور كار پژوهشگران قرار داده است. اين حوزه همچنين به دليل كثرت ابعاد، شاخه‏ هاي علمي گوناگوني را هرچند با نسبت ‏هاي متفاوت در قالب طيفي از مطالعات مشترک و ميان‏ رشته ‏اي درگير ساخته است.

دو مفهوم تركيبي نسبتا پر بسامد «دين رسانه‏ اي» و «رسانه ديني» با معاني متفاوتي كه از كاربرد آنها اراده مي ‏شود، از رهگذر توجه به نحوه ارتباط و تلائم دين و رسانه يا فرهنگ ديني و رسانه پديد آمده ‏اند. اگر بخواهیم در این رابطه سخن جدی بزنیم با استناد به صحبت های حضرت آیت الله جوادی آملی بدین مضمون که اگر در عصر حاضر پیامبری مبعوث می شد، قطعا از قدرت رسانه استفاده می کرد، می توان ضرورت و اهمیت مساله را به خوبی متوجه شد.

در رابطه با نسبت این موضوع با دین نیز در یک نگاه کارکردگرایانه، می توان گفت که رسانه ظرفیت بسیار بالایی دارد و می تواند در خدمت یا خیانت دین واقع شود. به اصطلاح رسانه، یک سکه دو رو است و هیچکس در موقعیت و عصر حاضر نمی تواند دین را بی طرف و بیگانه نسبت به رسانه نگه دارد.

یا باید از رسانه استفاده مطلوب شود که لازمه اش فهم مطلوب از رسانه است که در این صورت رسانه در خدمت دین قرار می گیرد و اگر ساکت باشد، منجر به خیانت به دین خواهد شد چراکه یکی از لایه های فرهنگی جدی و اثرگذار، دین است. چگونه ساکت و بدون گزند، رسانه می تواند از کنار دین عبور نماید. این امر ممکنی نیست و انتظار آن را هرگز نخواهیم داشت.

در تحلیل وضعیت فعالیت رسانه ای در کشور، بنده شبکه های اجتماعی را تاثیرگذارتر از رسانه ملی می بینم. اصل موفقیت شبکه های اجتماعی هم به خاطر این است که مسائل مردم را تشخیص داده اند و بر آنها سوارند. این فهم مساله مردم بسیار مهم است و مسائل آن چیزهایی که مردم با آنها درگیر هستند و دغدغه آن را دارند. شبکه های اجتماعی با این رویکرد انصافا و بدون تعارف توانسته اند جریان سازی نمایند.

 

وسائل ـ تعيين نوع و سطح ارتباط ميان دين و رسانه تا حدي به تلقّي ما از چيستي رسانه بستگي دارد. چیستی و عناصر اصلی رسانه دینی به نظر حضرتعالی چه مولفه یا مولفه هایی می باشند و چه موقعی می توان ادعا کرد که رسانه ای قابلیت پسوند دینی و وصف اسلامی را داراست؟

ماهیت و عنصر اصلی رسانه دینی بنظر بنده، فقط خداست. رسانه دینی، رسانه ای نیست که محتوایش حتما از جمهوری اسلامی پخش شود یا مثلا نزدیک اذان و ...در دید عموم واقع شود. رسانه دینی رسانه ای است که خدا در آن حرف اول و آخر را بزند. تجربه ما از رسانه نشان می دهد، جایی که در رسانه، خدا حرف اول و آخر را زده و به نوعی شاخص اصلی رسانه محوریت خدایی آن بوده، رسانه هم موفق بوده و می توان نام آن را دینی گذاشت. نمونه اش برنامه سمت خداست. هنوز مردم از آن خسته نشده اند، در صورتی‌که در پیک توجهات بینندگان هم می باشد، اما چون خدا حاکم و شاخص محتوای برنامه است، برنامه تاثیرگذار و موفق و مورد توجهی به لحاظ اقبال مردمی هم واقع شده است.

البته بحث ما تایید و تقدیس یک برنامه نیست بلکه بحث سر موضوع برنامه است که بایستی در راستای حاکمیت خدا جهت دهی و طراحی شده باشد، که حتی اگر دست اندرکاران و مدیران برنامه هم خائن باشند، آن برنامه با موضوع و جهت گیری خدایی اثر خودش را همچون روایت فتح خواهد گذاشت. در دوره شهید آوینی که دست اندکاران خیلی همراه نبودند، اما به خاطر حاکمیت خدا بر موضوع و محتوای برنامه، آن را ماندگار کرد. این مساله خدامحوری در موضوع و جهت گیری، مولفه اصلی رسانه دینی است و به مولفه های متعدد اعتقادی ندارم.

 

وسائل ـ با توجه به ارتباط عمیقی میان دین و رسانه قائل هستید و رسانه را دارای ظرفیتی برای دینی شدن و از طرفی بستری برای رشد و توسعه دین می دانید، نقش رسانه در اسلامی سازی جامعه و جایگاه آن در تحقق آرمان های مطروحه در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی را چگونه ارزیابی می کنید؟

همانطور که حضرت امام در تشريح نقش و رسالت اجتماعي رسانه ‏ها مي ‏فرمايند:

اهميت راديو و تلويزيون بيشتر از همه است، اين دستگاه‌‏ها، دستگاه‌‏هاي تربيتي است، بايد تمام اقشار ملت با اين دستگاه‌‏ها تربيت بشوند، يک دانشگاه عمومي است ... يعني دانشگاهي است كه در تمام سطح كشور گسترده است ... بايد اين دستگاه، دستگاهي باشد كه بعد از چند سال تمام قشر ملت را روشن كند، تمام مردم را مبارز بار بياورد، تمام مردم را متفكر بار بياورد، تمام اينها را مستقل بار بياورد، آزادمنش بار بياورد ... آنكه از همه خدمت‏ ها بالاتر است اين است كه نيروي انساني ما را رشد بدهد و اين به عهده مطبوعات است، مجله ‏هاست، راديو و تلويزيون است، سينماهاست، تئاترهاست، اينها مي‏ توانند نيروي انساني ما را تقويت كنند و تربيت صحيح بكنند و خدمت‌شان ارزشمند باشد.

با این نوع نگاه از جانب از حضرت امام (ره)، نقش رسانه در اسلامی سازی جامعه و تحقق آرمان های انقلاب را از این زاویه می توان دید که رسانه یک چتری است که بر همه چیز و همه کس سیطره دارد. در بحث اسلامی سازی هرجایی که پیشرفت کرده ایم، ناشی از عملکرد و جریان رسانه ای بود. بر فرض مثال. دعای ندبه ای که تبدیل به یک فرهنگ عمومی و گسترده شده، به اذعان حتی ضدانقلاب ها اتفاق مثبتی است که توسط رسانه ملی رقم خورده است.

از سطح خواص به کف جامعه سرازیر شد. مثال بعدی سلام و صلوات خاصه به امام رضا علیه السلام است که حتی در مهدکودک ها هم در حال حاضر به عنوان محتوای تربیتی آموزشی جا افتاده و این کار رسانه ملی بوده است. شروع اخبار با صلوات و یا حتی خیلی معروف تر که تا نزدیکی خرافات هم پیش رفت، مساله لیله الرغایب بود که کاروان های متعددی به سمت قم گسیل شدند، بدین جهت که قرار است در شب آرزوها اتفاق بسیار مهمی برای هر شخص رخ دهد. این خودش نوعی فرهنگ سازی است.

 

وسائل ـ به عنوان سوال نهایی و راهبردی، حضرتعالی نقش روحانیت در زمینه ارتباط با رسانه را چگونه ارزیابی می کنید و اساسا ورود روحانیت به عرصه رسانه تا چه حدی ضرورت دارد و با رسالت طلبگی سازگار است؟

سیره پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام گویای این حقیقت است که آنان نیز برای ترویج اسلام و تعمیم ارزش های الهی از تمام ابزارها، قالب ها و شیوه های تبلیغی در چارچوپ دستورات شرع مقدس بهره گرفته و از ارتباطات «گفتاری»، «نوشتاری» و حتی «دیداری» به خوبی استفاده کرده اند.

در رابطه با نقش روحانیت هم باید گفت که تناسب تبلیغ با پیام و موقعیت زمانی و مکانی آن، از مهم ترین موضوعاتی است که باید همواره مورد توجه مبلغان دینی قرار گیرد. از این جهت است که معجزات انبیای الهی علیهم السلام نیز باهم تفاوت داشته و مناسب موقعیت زمانی و مکانی و مخاطب ایشان بوده است.

امروز روحانیت باید درگیر رسانه شود و رسالتش ایجاب می کند که وارد رسانه شود. اگر فرمایش قرآن در رابطه با لسان قوم صحبت کردن با مخاطبین یک شاخص و منطق و اصل است، الان بایستی به تمام معنا وارد این فضا شویم. دین، زمانی آسیب دید که بعضی از تصمیم سازان دینی جامعه، از کف جامعه فاصله گرفتند و نتوانستند فهم دقیقی از مسائل مردم داشته باشند.

منظور از تصمیم سازان برخی علمایی است که ایزوله رشد می کنند و ایزوله زندگی می کنند و از فضای عمومی جامعه فرسخ ها فاصله دارند. برای نمونه دیدیم که در موضوع سیل، تعدادی طلبه جوان چقدر برای روحانیت آبرو خریدند که شاید برخی از مسؤولان حوزوی اصلا از ماجرا خبر نداشتند. این یک نگاه مثبت به رسانه است.

جایگاه قم و حوزه علمیه و رسالت آن در عصر غیبت نیز برای فراگیر کردن معارف اسلامی از موضوعاتی است که در روایات متعددی آمده و وظیفه تبلیغ رسانه ای ما را دو چندان می‌کند. در این روایات، قم و اهل آن، قائم مقام حجت خدا هستند و عهده دار اتمام حجت اند و وظیفه دارند علوم و معارف الهی را به سراسر عالم برسانند تا کسی باقی نماند، مگر آنکه سخن حق به او رسیده باشد.

امام جمعه سرپل ذهاب که یک طلبه جوانی است و شاگرد بنده هم بوده، روایت می کرد که یک خواننده معروف پاپ در قضیه سیل، به عنوان محافظ برایش کار می کرد. اصلا در خواب هم نمی دیدیم که یک خواننده پاپ به قدری پای کار باشد که بیاید وسط میدانی مثل سیل و به امام جمعه بگوید که شیخ تو راحت بخواب که من مراقب و محافظ شما هستم.این از برکات رسانه است.

در فضای سیل واقعا طلاب توانستند با یک حرکت ساختارشکنانه، نگاه بسیاری را نسبت به دین و روحانیت تغییر دهند و مدیریت کنند. حوزه علمیه چقدر بایستی همایش برگزار می کرد و با علمای بلاد نشست و گفت و گو می نمود که این تغییر نگاه مردمی رخ دهد ولی این اتفاق با یک حرکت به موقع و سنجیده طلاب، به ثمر نشست الحمدلله.

رسانه میانبرترین راه برای بازگشت دین به متن زندگی مردم است و سریع‌ترین راه برای حاکمیت شیطان به قلوب مردم هم هست. یعنی در یک فضای دویل مانند و تقابلی دین و شیطان زندگی می کنیم. پایگاه هر دوی اینها رسانه است و بنده نقش رسانه را صفر و صدی می دانم؛ اگر رسانه را نشناسیم، بایستی غاری پیدا کنیم و در آنجا بمانیم و بیدار هم نشویم که دین در دست ما امانت بود ولی به دلیل عدم شناخت رسانه به آن خیانت کردیم. اگر رسانه را بفهمیم باقیات الصالحاتی از حوزه بر تارک تاریخ باقی می ماند که بی‌نظیر خواهد بود.

 

وسائل ـ با شکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید./402/241/ح


تهیه و تنظیم: علیرضا محمدلو

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۰ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۱:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۱
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۳۵
غروب آفتاب
۱۹:۲۵:۴۱
اذان مغرب
۱۹:۴۲:۳۹