vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، هر عنصر تاثیرگذار مثبت یا منفی قابلیت آن را دارد که موضوع بحث تحلیلی و جامعه شناختی قرار بگیرد.

سوالاتی پیرامون پدیده پست مدرن

اصولا نگاه ابژکتیو و عینی گرا دلالت دارد بر این که سوژه های واقعی را از آثاری که در عالم واقع بر جای می گذارند شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. از جمله موضوعات مهمی که لباس ضرروت به تن کرده و از اعتباریات مابعد الاجتماع شمرده می شود و این روزها به برکت عصر ارتباطات، توانسته گوی سبقت از هر چه شهرت و ترند را برباید، سلبریتی های وطنی است. سوالات متعددی پیش پای این پدیده پست مدرن وجود دارد.

اینکه اساسا فلسفه وجودی شان چیست و کارویژه شان چه می باشد؟ آیا بلحاظ ارزشی مثبت هستند یا منفی؟ تفاوت آن ها با الگوها و اسوه های سنتی در چیست؟ آیا باعث همبستگی اجتماعی می شوند یا یا عامل شکاف اجتماعی و طبقاتی هستند؟ در رابطه با سبک زندگی مردم و جامعه چه جایگاه و منزلتی را دارا می باشند؟ و...ده ها سوال دیگر که هر کدام مجال مفصلی می طلبد تا تحلیل مناسبی را در پی  داشته باشد. اما در حد این یاداشت می خواهیم به برخی از این سوالات پاسخ های درخوری بدهیم و بصیرتی فرهنگی در رابطه با این موضوع چندوجهی و چندعاملیتی بدست آوریم.

چیستی سلبریتی

از دیدگاه جامعه شناسان، سلبریتی (celebrity) ، چهره جذاب و شناخته شده ای است که یا با اتکا به ویژگی ها ، توانمندی ها و خصوصیات خاص خودش یا حتی بر مبنای یک حادثه اجتماعی، مورد توجه خاص رسانه ایی، به موفقیت هایی در عرصه های مختلف ورزش، هنر و موسیقی، دانش و اندیشه دست پیدا کرده و از همه لحاظ، مورد توجه مردم است.

اساسا مفهوم سلبریتی با ظهور و بروز چند مفهوم جدید پا به عرصه واژگان اجتماعی نهاده است که در راس آن ها عصر ارتباطات و رسانه مفهوم پست مدرن و البته مفهوم بسیار مهم تر سبک زندگی است. سلبریتی ها زاییده عصر پست مدرن و نسبیت و عدم قطعیت  هستند. دوره ای که عقاید و اندیشه های بنیادین مورد هجمه قرار می گیرند و تکثرگرایی می رود تا ریشه و مبنای هر اندیشه و عقیده ای را از جا بر کند.برخی نظریه پردازان پست مدرنیسم چنین ادعا دارند که «هیچ استاندارد معین و مشخص در مورد باورها وجود ندارد».

مولفه های فرهنگی و فلسفی سلبریتی

تزلزل و نگرانی و بی بنیادی باعث می شود که هر آنچه در ظاهر غالب و نافذ و جذاب است و سرگرمی بیشتری را به دنبال می آورد، مورد استقبال قرار بگیرد و قرار هم نیست که مورد داوری و قضاوت ارزشی و معرفتد شناختی قرار بگیرد. در نظام فکری پست مدرن، ارزش ها و ضدارزش ها، هم چنین بایدها و نبایدها، جنبه پایدار ایدئولوژیک به خود نمی گیرد.

زیرا مفهوم ایدئولوژی پایدار با اعتقاد به یک سری اصول و موازینی ملازم است که در نگاه باورمندان و ملتزمان خود، به عنوان اموری تثبیت یافته و فراگیر و پایدار تلقی می گردد؛ در صورتی که ثبات و پایداری فکر و اندیشه از دیدگاه پست مدرنیسم، مطرود است . از آن گذشته ، ایدئولوژی با یکپارچگی ، تمامیت و جزمیت اصولی سازگار است و اینها اموری است که با اصول پست مدرنیسم همخوانی ندارد.

پس چنین فضای گفتمانی بهترین و مناسب ترین بستر برای رشد گفتمان های متکثر و از طرفی لذت گرا و هدونیستی است. بشری که حکمت و معرف را از دست می دهد، لاجرم در دامن لذت و سرگرمی باید روزگار سر کند تا نگرانی بی بنیادی را به غفلت و فراموشی بسپارد و چه چیزی بهتر از این که فرشته هایی از جنس خودشان آن ها را به زندگی در حال و رویای آینده ای سرخوش و خیالی امیدوار نماید تا رنج بی اعتقادی و تردید و دودلی معرفت شناختی را احساس نکنند.

سلبریتی، هویت ملی، همبستگی اجتماعی

موضوع دیگری که باید از نقش و منزلت این پدیده پست مدرن مورد پرسش واقع شود، بحث هویت و انسجام اجتماعی است. آیا این موضوع پر هزینه که به عنوان پردرآمدترین یا یکی از پردرآمدترین صنوف فرهنگی به شمار می آید، برآیند اجتماعی به صرفه ای دارد؟ باعث تقویت هویت ملی و دینی می شود؟ باعث انسجام ملی و همبستگی اجتماعی می شود؟ در فلسفه پست مدرن به جای تأکید بر هویت منسجم فرد و اجتماع، بر دگرگونی و بی ثباتی در هویت فرد و جامعه تأکید می شود.

از آنجا که انسان و اندیشه، لازم و ملزوم یکدیگرند و تنها از راه اندیشیدن است که انسان می تواند از سایر موجودات متمایز شود، هنگامی که یکی از این دو، بشر یا اندیشة بشری ، دستخوش تغییر و تحول و بی ثباتی باشد، طبعاً دیگری نیز در معرض تغییر و تبدیل خواهد بود. این برداشتی است که پست مدرنیسم از هویت تحول پذیر فرد و جامعه ارائه می دهد.

بدین صورت، پست مدرنیسم به انکار تمامی مفاهیم اصولی و متعالی مربوط به سرشت انسانی می پردازد وانسان را به بی هویتی و پوچی سوق می دهد. اگر انسان بی هویت، جامعة بی هویت و جامعة بی هویت، انسان بی هویت می سازد، پس تحول مثبت اجتماعی از کجا آغاز می شود، در حالی که تاریخ شاهد است که حتی یک انسان باهویت، جامعه ای را با هویت می سازد.

به بیان دیگر وقتی شاهدیم که یک سلبریتی به لحاظ نوع رفتار و پوشش و درآمد و حتی محل تولد فرزندش و استفاده از امکانات لوکس و... دارای یک فاصله فاحش با عموم مردم جامعه می باشد، اینجا می توان یک شکاف اجتماعی و طبقاتی را مشاهده کرد که حاصل حضور و پررنگ شدن یک سلبرتی در فرهنگ عمومی جامعه می باشد.

از طرفی وقتی یک سلبرتی صاحب یک پایگاه فکری مشخص و مبنای ایدئولوژیک نمی باشد و بالعکس در سطح نفوذ رسانه ای بالایی قرار گرفته و در نقش هویت ساز ایفای نقش می کند، و از آنجایی که ثبات و پایداری محصول یک اندیشه و اندیشه ورزی است نه یک مانور پررنگ رسانه ای، طبیعتا خواهیم دید که جامعه جوان و نوجوانی که تحت تاثیر این قشر قرار می گیرند، هویت و شخصیت منسجم و باثباتی نخواهند داشت و به مرور از تراز یک انسان باثبات و شخصیت پایدار فاصله خواهند گرفت.

تفاوت های سلبریتی با اسوه و الگو

به تعبیر یک نویسنده جامعه شناس، در جامعه معاصر سلبریتی بودن لزوما به این معنی نیست که یک فرد در مقایسه با میانگین افراد آن جامعه از استعداد و مهارت بیشتری برخوردار است، بلکه صرفا به این معنی است که یک نفر بهتر از دیگران توانسته کالایی را که مردم می خواهند، به خوردشان بدهد. مهم این است که مردم با دیدن آن بتوانند رویایی از آن چه را ندارند، در سر بپرورانند.

به همین خاطر است که با بررسی سلبریتی های هر جامعه می توان به فرهنگ توده ای و شکاف های اصلی آن جامعه در یک دوره مشخص پی برد. چرا که فرهنگ شهرت چیزی فراتر از علاقه به آدم های مشهور، انعکاسی از ارزش های جمعی و نمایش رابطه پیچیده میان انتظارات اجتماعی و واقعیت های اجتماعی ـ اقتصادی است.

تفاوت سلبریتی های الان با الگوها و اسوه های سنتی را می توان در خلقیات و روحیات و رفتارهای ارزشی و انسانی و اجتماعی آنها دانست. در دوران ماقبل پست مدرن، کسی که ویژگی های متفاوت تری بلحاظ پهلوانی یا اندیشه ای یا جوانمردی و ایثارگری یا مدیریت و راهبری دینی و اجتماعی و سیاسی و یا مولد بودن در امور اقتصادی و... را داشت، تبدیل به شخصیتی مرجع و معروف می شد و تاثیر رسانه ها حداقلی محض بود ولی الان ویژگی های ظاهری و سبک مصرفی و پوششی خاص با حضور حداکثری در مقابل ارباب رسانه و تبدیل شدن به سوژه مصرف رسانه ای باعث شهرت و معروفیت شخص می شود.

با همه این تفسیر در می یابیم که سلبریتی یا فرهنگ سلبرتی زده، محصول یک تفکر اقتصادی ـ مصرفی حاکم بر فرهنگ جامعه است که سبک زندگی مردم را نیز تحت الشعاع خود قرار داده  و از مد و آرایش و لباس و موی سر تا ماشین و منزل و مقصد سفر و رستوران و کافه ای که برای صرف غذا و نوشیدنی انتخاب می کنند و همچنین محل تولد فرزندشان در کشورهای اروپایی و آنگلوساکسون و ... همگی نمادی از یک مصرف نمایشی و متظاهرانه است که در جهت بازتولید فرهنگ پست مدرن بوده و به نفع نهادهایی است که فرهنگ را پادوی اقتصاد و سیاست می پندارند و سبک مصرف را در جامه سلبریتی ها و از کانال رسانه ها ترویج و رونق می بخشند و ثروت هنگفت رانتی را رقم می زنند و فرهنگ عمومی را مسموم می نمایند.

اگر این فرهنگ و تفکر مدیریت نشود و از ظرفیت انسان های مشهور جامعه در راستای مهندسی فرهنگی و ترویج تفکر دینی بهره وری نشود، این ظرفیت عظیم هرز رفته و شاید این فرصت تیدیل به تهدید شود./702/241/ح

علی رضا محمدلو