vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، برای اینکه راهبرد جدی و محوری رهبر انقلاب برای پیشرفت و جهش انقلابی و رسیدن به تمئن اسلامی را تحلیل کوتاهی داشته باشیم دعوت می کنم که این فراز از بیانیه گام دوم انقلاب را با همدیگر مروری نماییم.

«مهم‌ترین ظرفیّت امیدبخش کشور، نیروی انسانی مستعد و کارآمد با زیربنای عمیق و اصیل ایمانی و دینی است. جمعیّت جوان زیر ۴۰ ‌سال که بخش مهمّی از آن نتیجه‌ی موج جمعیّتی ایجادشده در دهه‌ی ۶۰ است، فرصت ارزشمندی برای کشور است. ۳۶ میلیون نفر در سنین میانه‌ی ۱۵ و ۴۰ سالگی، نزدیک به ۱۴ میلیون نفر دارای تحصیلات عالی، رتبه‌ی دوّم جهان در دانش‌آموختگان علوم و مهندسی، انبوه جوانانی که با روحیه‌ی انقلابی رشد کرده و آماده‌ی تلاش جهادی برای کشورند، و جمع چشمگیر جوانان محقّق و اندیشمندی که به آفرینش های علمی و فرهنگی و صنعتی و غیره اشتغال دارند؛ اینها ثروت عظیمی برای کشور است که هیچ اندوخته‌ی مادّی با آن مقایسه نمی تواند شد».

نگاهی جامعه شناختی به مقوله جوانان

توجه رهبر انقلاب به نیروی جوان و مستعد و سرمایه انسانی و جوان جامعه، فقط به این برش و بند از بیانیه خلاصه نمی شود. ایشان در بندهای دیگری از این بیانیه نیز محور توسعه و پیشرفت نظام اسلامی و رسیدن به تمدن اسلامی را جوانان می دانند و بهتر است بدانیم که مخاطب اصلی این بیانیه نیز در وهله نخست، جوانان کشور می باشند.

این نوع نگاه به نیروی انرژیک جامعه تازگی نداشته و در سال های گذشته و دیدارهای قبلی نیز با ادبیات های متنوعی مثل آتش به اختیار عمل کردن یا همین اخیرا که فرمودند «زمینه را برای روی کار آمدن دولت جوان حزب اللهی آماده کنید»، همگی نشان از این دارد که نگاه راهبردی رهبر انقلاب به سیستم ها و نهادهای کلان جامعه نیست که در پیچ و خم بروکراتیک خود سرگردان شده اند و عامل و اراده را در قفس آهنین وبری، محصور و سردرگم کرده اند.

این ادبیات در لسان و ادبیات جامعه شناختی نیز شناخته شده و به روز می باشد و اندیشمندانی چون بوردیو و کلمن و فوکویاما به اهمیت و نقش سرمایه اجتماعی در راستای پیشرفت و توسعه جوامع مدرن تاکید و توصیه نموده اند.

مفهوم سرمایه اجتماعی

سرمایه اجتماعی، عبارت است از یک ظرفیت (جوهر اجتماعی) که هماهنگی و همکاری را در جامعه و گروه، تسهیل می کند. در واقع، می توان سرمایه اجتماعی را یک مفهوم مرکب که دارای سه بعد: ساختار، محتوا و کارکرد است، تلقی نمود که ساختار اجتماعی آن، همان شکبه ارتباطات اجتماعی است و محتوای آن، عبارت از اعتماد و هنجارهای اجتماعی است و کارکرد آن نیز همان عمل متقابل اجتماعی است.

امروزه در کنار سرمایه های انسانی و اقتصادی، سرمایه دیگری به نام سرمایه اجتماعی (social capital) نیز مورد توجه قرار گرفته است. سرمایه اجتماعی، یا بعد معنوی یک اجتماع، میراثی تاریخی است که از طریق تشویق افراد به «همکاری» و «مشارکت» در تعاملات اجتماعی، قادر است به حل میزان بیشتری از معضلات موجود در آن اجتماع، فائق آید و حرکت به سوی رشد و توسعه شتابان اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... را امکان پذیر سازد.

در واقع، سرمایه اجتماعی را می توان در کنار سرمایه های اقتصادی و انسانی، بخشی از ثروت ملّی به حساب آورد که بستر مناسبی برای بهره برداری از سرمایه انسانی و فیزیکی (مادّی) و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد می شود. بدون سرمایه اجتماعی، هیچ اجتماعی به هیچ سرمایه ای نمی رسد، به طوری که بسیاری از گروه ها، سازمان ها و جوامع انسانی، بدون سرمایه اقتصادی و صرفا با تکیه بر سرمایه انسانی و اجتماعی توانسته اند به موفقیت دست یابند، اما هیچ مجموعه انسانی، بدون سرمایه اجتماعی نمی تواند اقدامات مفید و هدفمندی انجام دهد.

ابعاد سرمایه اجتماعی

در یک دسته بندی، سرمایه اجتماعی به سه بُعد: ساختاری، شناختی و ارتباطی تقسیم می شود که در ادامه به بررسی هر یک از این ابعاد می پردازیم.

1. بعد ساختاری:

این بُعد، به سه دسته زیر تقسیم می شود:

الف: پیوندهای موجود در شبکه، شامل: وسعت و شدت ارتباطات موجود در شبکه.

ب: شکل و ترکیب شبکه، شامل: سلسله مراتب شبکه، میزان ارتباط پذیری و تراکم شبکه.

ج: تناسب سازمانی، مثلاً: تا چه انداره شبکه ایجاد شده برای یک هدف خاص، ممکن است برای اهداف دیگر نیز استفاده شود.

2. بعد شناختی:

این بعد که محور آن، شناخت (یعنی فعالیّت های ذهنی، عقلی و اندیشه ای) است، با استفاده از زبان مشترک، بینش مشترکی از اهداف و ارزش ها را برای اعضای شبکه فراهم می کند و مقدمه فعالیت بهینه آنان در نظام اجتماعی را فراهم می نماید و شامل: زبان، علائم مشترک و روایت های مشترک است.

3. بعد ارتباطی:

این بعد، شامل مؤلّفه هایی چون: اعتماد، هنجارها، تعهدات، روابط متقابل و تعیین هویت مشترک است.

شرط تحقق عینی بیانیه گام دوم انقلاب

با این توصیف و تفصیل می توان اذعان نمود که رهبر انقلاب به درستی نقطه قوت نظام را نشانه رفته و دلیل اینکه رک و شفاف در قبال ساختارهای موجود از عامل و اراده انسانی سخن می راند، این است که جوان، منشا و مبنای قدرت و اقتدار نظام می باشد، و این بیان و بیانیه نیز حرکت رو به جلویی است که گام های بعدی انقلاب را تسریع می بخشد.

در دنیایی که قدرت و تنازع بقا و جلب منفعت حرف اول و آخر را می زند، این نیروی انسانی مومن و انقلابی است که می تواند منشا تحول و تغییر در کشور و منطقه و جهان قرار بگیرد و حال و هوای انسانی و ایمانی به جهان بشریت اعطا نماید.

مدیریت محافظه کار و فرسوده فقط باعث درجا زدن و اتلاف فرصت ها و قدرت های نظام می شود و به جای سرعت بخشیدن به قطار انقلاب، نقش سرعت گیر و دست اندازهای درونی را برای نظام ایفا می نماید. رویش های انقلاب همان هایی هستند که در جلسات متعددی مثل دانشجویان و طلاب و شاعران و مداحان و اندیشمندان و هنرمندان به دیدار ایدئولوگ انقلاب می شتابند و مورد خطاب ایشان برای حرکت در مسیر تحقق آرمان های انقلابی واقع می شوند.

بیانیه گام دوم اگر بخواهد توان عینی و تحقق خارجی خود را تجربه نماید و به منصه ظهور برسد و منشا تحول و اثر قرار گیرد، بایستی بی تعارف در سطح رسمی و قلمروهای غیررسمی و مردمی، شاهد حضور جوانان و نیروی مستعد مومن انقلابی باشیم تا کمترین اتلاف انرژی در خصوص منابع و توان و اقتدار و فرهنگی و سیاسی و اقتصادی و...در کشور داشته باشیم./702/241/ح

علیرضا محمدلو