به گزارش خبرنگار وسائل، تربیت فرآیندی کلی و دارای مختلف است و در تربیت باید همه جنبههای جسمی، روانی، اخلاقی، جنسی، اجتماعی و مورد توجه قرار گیرد. هماهنگی بین این ابعاد و فراهمسازی زمینههای تربیتی در مراحل گوناگون، از یک سو نیاز به کسب اطلاعات، آموزش و تجربه والدین، معلّمان و مربیان دارد و از سوی دیگر، تربیت جنسی از سختترین و حساسترین جنبههای تربیتی است که لازم است با ظرافت و تکنیکهای ویژه، در مقاطع سنّی مختلف، از سوی والدین و مربیان، پیگیری شود.
تربیت جنسی علاوه بر رشد سالم و صحیح، از انحرافات و اختلالات و بیماریهای جنسی پیشگیری میکند. همه اینها از ضرورت پرداختن به تربیت و آموزش جنسی، حکایت دارد و با توجه به اینکه جامعه اسلامی باید بر اساس نظام تربیتی اسلام تعیین گردد، کشف شیوههای آموزشی و تربیتی هماهنگ با مبانی، اهداف و اصول بهدست آمده از متون دینی و تکنیکهای استخراج شده از آیات و روایات، نقطه عطف تربیتی در جامعه ما محسوب میگردد. در این مقال تربیت جنسی با حجت الاسلام جواد فراهانی کارشناس ارشد مشاوره اسلامی و متخصص تربیت جنسی به گفتوگو نشستیم که تفصیل آن به شرح ذیل تقدیم می شود:
وسائل ـ ناآگاهی فرزندان از مسائل جنسی چه تأثیر در فعّالیت جنسی دارد؟
صورت صحیحتر این سؤال این است که اگر فرزندان از تربیت جنسی برخوردار نباشند چه آسیبی به آنها میرسد؟ ما قرار نیست مسائل جنسی را آموزش دهیم ولی اینکه اگر تربیت جنسی نباشد چه مشکلاتی به وجود میآید، ما نکات خودمان را میگوییم.
از جمله دلائل این است که ما اگر تربیت جنسی صحیحی داشته باشیم باعث میشود نوجوان زمانی که به سن بلوغ میرسد، تغییرات جسمی و روحی او باعث گمراهی و غافلگیری او نشود و باعث میشود که دچار اضطراب شدید و ناآگاهی جنسی نشود و باعث میشود که نوجوان آگاهی داشته باشد و بداند که چه اتفاقی و چه عوارض طبیعی به خاطر بلوغ در او میافتد و منجر به انزوا و درونگرایی نمیشود. همه این آثار وقتی رفع میشود که تربیت جنسی صحیحی داشته باشیم.
همچنین یکی دیگر از عوارض نبود تربیت جنسی، ناآگاهی نوجوان از تکالیف شرعی و وظائفی است که نوجوان در قبال تغییرات جسمی بر عهدهاش گذاشته شده است. مثلاً نوجوانی که نداند پس از بلوغ چه وظائفی به عهدهاش هست، دچار مشکلاتی میشود و در نتیجه این غفلتها به رفتارهای ناصحیح جنسی روی میآورد و خانواده را تحت تأثیر قرار میدهد.
وسائل ـ یکی از راههای کنترل جنسی سوق دادن انرژی جنسی به امور دیگری مثل امور علمی یا امور معنوی است روش صحیحی که مورد پذیرش کودکان باشد چیست؟
بله یکی از مواردی که ما باید در مورد کنترل جنسی توجه داشته باشیم، سوق دادن انرژی جنسی به امور علمی و معنوی است. ما باید کمک کنیم که انرژی جنسی به امور معنوی و علمی مطلوبی که هست سوق بدهیم و باید کمک کنیم که بچه در فضای ورزش سوق داده شود تا انرژیهای زائد و اضافی را خالی کند و اینها را از بین ببرد.
یکی دیگر از مسائلی که میتوانیم به کودکان مان آموزش دهیم، بحث شناختی است؛ اینکه به کودک آموزش داده شود که نگاه کردن و چشمچرانی چه آسیبهایی دارد از امور ضروری است و اینکه خلوت کردن با نامحرم چه آسیبی دارد ضروری است.
ما حتی میتوانیم در منزل یک فضای معنوی حاکم کنیم، مثلا میتوانیم یک وقتهایی را بگذاریم که همه در خانه زیارت عاشورا بخوانیم و اینکه اگر پدر بتواند در هنگام صبح یک نماز با صوت زیبا بخواند. پدر و مادرها باید جلسات معنوی و گفتوگوهای دینی در طول هفته حداقل یک بار با فرزندان خود داشته باشند و از این طریق روی معنویت فرزندان شان کار کنند.
ما باید نسبت به اوقات فراغت فرزندان مان بسیار حسّاس باشیم و اوقات فراغت پرباری را برای آنها رقم بزنیم که این بحث در خانوادههای ایرانی به خصوص برای دختران کم رنگ است و ما چنین برنامهای نداشتهایم.
برنامهریزی برای کار مداوم جوانان و نوجوانان که از نیروی سرشار و فوقالعادهای برخوردارند، خیلی در کنترل نیروی جنسی اهمیت دارد. این نیرو اگر در زمینههای دیگر مورد استفاده قرار نگیرد و به صورت مطلوب از آن استفاده نشود، با توجه به شرایط سنی آنها در قالب امور جنسی و شهوانی ظاهر خواهد شد.
اگر جوانان و نوجوانان به کار مداوم عادت کنند و نیرو و توان خود را در این زمینه به مصرف برسانند تا حدودی از انحرافات اخلاقی و شهوت و غریزه جنسی در آنان پیشگیری میشود. کارهای بدنی موجب تعادل جسم و روان میشود. یکی از کارهای بدنی ورزش کردن است؛ ورزش میتواند هم در بالا رفتن اعتماد به نفس تأثیرگذار باشد و هم در کنترل غریزه جنسی.
وسائل ـ مواردی که در دوره کودکی برای تربیت جنسی باید رعایت شود را توضیح دهید و بفرمایید که شیوههای آموزش صحیح مسائل جنسی به کودکان چیست؟
از جمله موارد این است که ما باید زمینه تحریک جنسی کودکان را بگیریم، یکی از آن عوامل جلوگیری این است انجام عمل جنسی والدین به صورت کاملا پنهانی باشد. در روایتی از پیامبر(ص) است که اگر والدین در اتافی که فرزندی حضور دارد رابطه داشته باشند یا حتّی نفس والدین را هم بشنود، فرزند در آینده زناکار خواهد شد.
یکی دیگر از راهکارهای جلوگیری این است که بر طبق دستور قرآن کریم مبنی بر اینکه تایمی را برای فرزندان تعیین کنیم که حتماً اجازه بگیرند و وارد اتاق والدین شوند. خداوند میفرمایند که به فرزندان آموزش دهید که در سه تایم قبل از طلوع فجر، هنگام ظهر (که به خاطر گرما لباسهایتان را در میآورید) و بعد از نماز عشاء، والدین اتاق خصوصی داشته باشند و فرزندان به هنگام ورود حتماً اجازه بگیرند. این آموزشها باید به فرزندان بعد از سه سال داشته باشد.
نکته دیگر این است که ما باید از لخت شدن در برابر کودکان و یا حتّی لخت کردن آنها پرهیز کنیم، مخصوصا وقتی که بچهها حمّام میروند و بحث دیگر دست زدن به عورت کودک است که در روایات هم به شدت از این عمل نهی شده است و حتّی در روایاتی ما داریم که بستر خواب بچهها از والدین و بچهها از یکدیگر در سنین 6 تا 8 سالگی باید جدا باشد.
یکی از راهکارها آموزش دقیق مسائل جنسی به کودک است. در بحث آموزش صحیح مسائل جنسی یک نکته مهم به موقع و به هنگام بودن آموزش است. آموزش با تأخیر و زود هر دو آسیبزا است. آموزش باید حتماً در محیط خانواده باشد و خانواده باید طوری رفتار کرده باشند که فرزند جرأت داشته باشد که مسائل و مشکلاتش را با خانواده در میان بگذارد.
وسائل ـ منظور از هویت جنسی که از روشهای مستقیم تربیت جنسی و یکی از راهکارهای تربیت جنسی است چیست؟ نقش والدین در این امر باید چگونه باشد؟ راهکارهای دیگری که در امر تربیت جنسی موثر است بیان فرمایید؟
ما چند راهکار برای تربیت جنسی فرزندان مطرح کردیم از جمله پرورش صحیح هویت جنسی است منظور از هویت جنسی، پذیرش ویژگیهای زیستی، شناختی، عاطفی و اجتماعی هر یک از دختر و پسر است که به صورت متفاوت در دو جنس پدیدار میگردد.
از آنجا که ویژگیهای یاد شده، حتی نگرشهای والدین، گرایشهای فرهنگی آنها و نوع تربیت و برخوردشان با پسر و دختر در شکلدهی هویت فرزند مؤثر است، هنگامی که بینش و عملکرد والدین از این امر حکایت کند که هیچ جنسیتی بر دیگری برتری ندارد و هر دوی آنها ارزشمندند؛ آنگاه فرزندان میتوانند به راحتی و بدون آرزوی داشتن جنسیتی مخالف به هویت جنسی خودشان دست یابند و در آینده، نقش پدر و مادری خود را نیز به خوبی ایفا کنند.
والدین در تعیین هویت جنسی فرزندان خود با ابرازهای احساسی و عاطفی و رفتارهای متناسب با هر یک از دختر و پسر، ارزشمندی و عزت آنها را آشکار میسازند. در این رابطه، روایات فراوانی در متون دینی آمده که به نمونهای از آنها اشاره میشود.
امام صادق(ع) فرمودند: «البنون نعیم و البنات حسنات، و الله یسأل عن النعیم و یثیب علی الحسنات؛ پسرها نعمت هستند و دخترها حسنه و نیکی، و خداوند در مورد نعمتها سؤال میکند و بر حسنات پاداش میدهد».
برای تربیت لازم است، نقش جنسیتی هر یک از فرزندان دختر یا پسر به آنها آموزش داده شود تا هویت جنسی آنها تقویت گردد. مثلاً دختر یا پسر باید بدانند که جامعه از هر یک از آنها چه انتظاری دارد و هر کدام از نظر رفتاری، گفتاری، پوشاک و مانند آن چه نقشی را باید ایفاکنند و از اجرای نقشهای جنس دیگر خودداری نمایند.
امروزه علم روانشناسی، در بررسی اختلالات جنسی به این نکته رسیده است که تمامی افرادی که مبتلا به انحراف نارضایتی جنسیتی هستند، بدون استثنا در کودکی به چشم جنس مخالف به آنها نگریسته شده و با ظاهری متناسب با جنس مخالف، آراسته شدهاند.
این مسئله وظیفه والدین را سنگین میکند و هشداری است برای آنانی که در این زمینه کوتاهی میکنند. بهویژه برای پدران که متأسفانه امروزه بر خلاف گذشته وقت بسیار کمی برای بودن با فرزندان و بهویژه پسران خود دارند و عوارض ناشی از این مسئله با نگاهی به رفتارهای پسران جوان و نوجوان در جامعه مشخص میشود. متأسفانه روزبهروز شاهد افزایش رفتارهای زنانه در بین پسران هستیم که این مسئله حتی پس از ازدواج آنها نیز ادامه پیدا میکند.
وسائل ـ بسیاری از پدر و مادرها از اینکه فرزندان شان در مراحل رشد در بعضی از سنین با آلت تناسلی خود بازی می کنند در رنج هستند پدر و مادر چه وظیفه ای در این زمینه داشته و چه اقداماتی باید انجام بدهند؟
نکته مهم این است که دستورزی در سنین کودکی و مخصوصاً از سه سالگی از رفتارهای طبیعی کودکان است به این معنا که اختلال به حساب نمیآید و به خاطر حس کنجکاوی کودکان است و ما برای رفع این معضل باید قدمهایی را طی کنیم.
نکته اول این است که اگر این دستورزی کم بود، آنرا نادیده میگیریم و کم بودن این دستورزی نشانه اختلال و بیماری نیست. اگر بچه ما دستورزی میکند احتمال دارد که زخم یا خارشی داشته باشد و لذا باید مسائل پزشکی را چک کنیم و اینها باید معاینه پزشکی شود.
نکته بعدی که در رابطه با دستورزی هست این است که ما باید لباسهای زیری که به بچهها میپوشانیم پلاستیکی و تنگ نباشد که باعث عرق کردن و خارش شود و باید لباسهای نخی باشد و بچه اذیت نشود.
یک روش برای برخورد با کودکانی که دستورزی دارند، روش حواسپرتی است به این معنا که وقتی بچه مشغول دستورزی میشود بلافاصله او را صدا کنیم و او را به کار دیگری مشغول کنیم و این حواسپرتی باعث میشود که فرزند دیگر آن کار قبلی را انجام ندهد.
نکته دیگر این است که ما دستان بچه را با بازیهایی مثل آجربازی و خمیربازی مشغول کنیم و اگر هیجان بچه کم شود بچه رو به دستورزی میآورد. ما حتّی میتوانیم برای برخورد با دستورزی حادّ از شیوه محرومسازی هم استفاده کنیم به این نحو که به بچه بگوییم اگر این کار را ادامه دهد به مدّت چند دقیقه از تماشای تلویزیون محروم است./402/422/ح
تهیه و تنظیم: محرم آتش افروز