vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا زیبایی نژاد مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده پیش از ظهر امروز در آخرین جلسه فقه زنان و خانواده از سلسله درس گفتارهای رمضانی پایگاه فقه حکومتی وسائل به تبیین یکی از نتایجی پرداخت که بر بحث فقه حکومتی مترتب می شود و اظهار داشت: اگر ما بپذیریم که فقه حکومتی یک رویکرد جدیدی است و در آن مصلحت باید احراز شود آنگاه به این نتیجه می رسیم که عملکرد فعلی شورای نگهبان تنها بر اساس فقه رساله‌ای سازگار است.

وی در تبیین جایگاه شورای نگهبان تراز فقه حکومتی، گفت: در حال حاضر شورای نگهبان در بررسی قوانین مثلا می گوید مخالفت با شرع احراز نشد و بر همین اساس آن قانون، اسلامی تلقی می شود؛ اما شورای نگهبان از نگاه فقه حکومتی نه تنها باید عدم مخالفت قوانین با شرع را احراز کند بلکه باید موافقت آنها را با مصلحت تقنینی نیز احراز کند.

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده مصلحت را دارای دو جایگاه دانست و ابراز داشت: یکی جایگاه تقنینی و دیگری جایگاه اجرایی است. در حوزه اجرایی مثل اینکه مشخص کنیم احداث خیابان مهم تر است یا حفظ مالکیت افراد و دلیل الناس مسلطون علی اموالهم؛ اما در موضع تقنین وقتی که مجلس قانونی را تصویب می کند و سپس به شورای نگهبان می رود، این نهاد باید بررسی کند که اولا بر اساس فقه سنتی خلاف شرع است یا خیر و ثانیا اینکه با رویکردهای دینی سازگار است یا خیر.

بیشتر بخوانید: زنگ خطر انقلاب جنسی به صدا در آمده است

مصلحت برآیندی از حوزه اعتقادات، اخلاق و رفتار است

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد افزود: مصلحت برآیندی از حوزه اعتقادات، اخلاق و رفتار است. اگر قانونی که مصوب شده است رفتار خاصی را در جامعه رواج می دهد و پیامدی اخلاقی داشته باشد باید دید که آیا با این وجود به مصلحت است یا خیر. ما شورای نگهبانی می خواهیم که اعضای آن مجتهد حوزه فقه، اعتقادات، اخلاقیات و رفتار باشند و در کنارشان کارشناسان حوزه های مختلف باشند زیرا به کارشناسی مجلس نمی توان اعتماد کرد چراکه اساسا مجلس نهاد کارشناسی نیست هرچند که چند نفری در آنجا کارشناس باشند.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر حساسیت های شورای نگهبان، حساسیت بمعنی الاخص است. تا قبل از زمان شیخ مفید حوزه کلام از فقه مهم تر بود اما در دوره معاصر فقه مهم تر است و می گویند اگر فقه درست شود همه چیز درست می شود؛ یعنی دین به حوزه فقه تقلیل پیدا کرد.

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده بیان داشت: بر اساس فقه حکومتی ما نیاز به ولایت مجتهد در عرصه های مختلف داریم یعنی ما ولایت دین می خواهیم نه ولایت فقیه. کسی که می خواهد جامعه اسلامی را راهبری کند باید پیش از آن حساسیت های جامعه را راهبری و مدیریت کند.

فقه بدون آرمان‌سازی قدرت مدیرت جامعه را ندارد

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده ادامه داد: اگر شما آرمان سازی و اولویت سازی برای نسل خود نکنید نمی توانید راهبری داشته باشید؛ وقتی فقه شما در انتهای این ساختار قرار می گیرد دیگر قدرت مدیریت ندارد بلکه باید ابتدای این خط تولید بایستد. باید در جایی ایستاد که آرزوهای جامعه شکل می گیرد چراکه این آرزوهای محرک است.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد با تأکید بر ضرورت شکل گیری سیستم مدیریت مطالبات جامعه، گفت: اگر شما مطالبه را در جامعه ایجاد کنید آنگاه اگر یکی از آن مطالبات اجرا نشود خود مردم یقه مسؤولان را خواهند گرفت و نمی گذارند کاری بر روی زمین بماند.

وی با اشاره به تصویب لایحه عضویت در کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان در سال 82، اظهار داشت: مجلس با این قید که اجرای آن باید در چارچوب شرع باشد، این لایحه را تصویب کرد. اشکال ما به آن لایحه، این بود که قانون معاهدات ژنو، قوانین حاکم بر تمام معاهدات بین المللی را بیان کرده است در آنجا آمده که شما می توانید به معاهدات قید بزنید اما با این شرط که با روح کنوانسیون مخالف نباشد.

معاهدات بین‌المللی قابل لغو نیستند

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده افزود: همچنین آنها شرط های مبهم را قابل قبول نمی دانند؛ یعنی نمی توان گفت که این معاهده را در چارچوب اسلام می پذیرم چراکه قرائت های مختلفی از اسلام وجود دارد. اشکال دیگر این است که اگر شما شرطی بگذارید که از لحاظ قانون معاهدات ژنو پذیرفته نباشد، این شرط مفسد و مبطل عقد نیست یعنی شما نمی توانید معاهده را لغو کنید.

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده یادآور شد: شورای نگهبان نیز با همین توجیهات لایحه را رد کرد و ضمن آن 48 اشکال فقهی گرفت؛ اما از نظر ما اشکالات بسیار بیش تر بود. علت این اختلاف نظر آن است که ما به مسائلی توجه داشتیم که فقهی نبود اما مهم تر از فقه بود.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد تصریح کرد: یکی از بندهای کنوانسیون این بود که در بحث آموزش باید تمامی کلیشه های جنسیتی را از بین برد؛ این مسأله چون به لحاظ فقهی مشکلی نداشت مورد توجه شورای نگهبان قرار نگرفت حال آنکه بسیار مهم است.

وی در توضیح این مطلب گفت: در صورت پذیرش این بند باید تمامی تصاویر و محتواهای درسی که در آن میان زن و مرد نابرابری را نشان می دهد، حذف شود. یعنی شما حق ندارید دختران را برای زن بودن و پسران را برای مرد بودن تربیت کنید.

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده در توضیح نظریه آندروجینی یا دو جنسی، اظهار داشت: سیستم های آموزشی غرب بر این اساس رویکرد خود را تنظیم می کنند؛ آنها می گویند تفکیک گذاری بین زن و مرد مضر تربیت است. ما نباید به فرزندان القا کنیم که مثلا مردان شجاع تر، کلی نگرترند و زنان عاطفی تر و جزئی نگرند بلکه باید سیستم تربیتی را یکسان کنیم.

تغییر رویکرد دینی فرزندان؛ بلایی که 2030 بر سر نظام آموزشی خواهد آورد

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده بیان داشت: کسانی که معتقد به آندروجینی هستند زن بودن یا مرد بودن را اصولا یک برساخت اجتماعی می دانند که هیچ فلسفه ای پشت آن نیست. متأسفانه این نگاه در آموزش و پرورش ما نیز دارد ترویج می شود.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد با اشاره به اینکه در سند 2030 نیز این امر دنبال می شود، گفت: این گلوگاه بسیار مهمی است چراکه اگر دختران با نگاه برابری جنسیتی تربیت شوند دیگر از هیچ فقیهی «لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ» و «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ» را نخواند پذیرفت. اگر این خاکریز از دست برود مسأله حجاب، ارث و ... نیز از دست خواهد رفت.

وی در انتقاد از سیستم آموزش عالی کشور، ابراز داشت: دختران و پسران ما هر چه بیشتر تحصیلات عالیه را طی می کنند از مذهب بیشتر فاصله می گیرند. علم آموزی که مشکلی ندارند بلکه مشکل نظام تربیتی است که اینها را اینگونه بار می آورد. ما فکر می کنیم با اضافه کردن یک کتاب معارف مشکل حل می شود حال آنکه آنها در ریاضی، فیزیک و زیست اندیشه های تربیتی خود را گنجانده اند.        

دلیل خوشحالی سعید حجاریان از تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده به ابراز خرسندی سعید حجاریان از ایجاد مجمع تشخیص مصلحت نظام اشاره کرد و گفت: او در مقاله ای نوشت که حکومت اسلامی وارد عرصه سکولاریزیم شد و با تأسیس این مجمع سکولاریزیم را پذیرفت. چراکه در این مجمع اهل حل و عقد هستند و ضرورتا با رویکرد فقهی و دینی به مسائل نگاه نمی کنند بلکه مصلحت عرفی را در نظر می گیرند.

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده در رد این اشکال، بیان کرد: از این جهت این اشکال وارد نیست که تشخیص مصلحت نظام صرفا نظر کارشناسی می دهد و در نهایت رهبر باید آن را تأیید کند اما اگر رهبری به آنها اعتماد کند و مصوبات آنها را بدون دقت نظر بپذیرد این اشکال وارد خواهد بود.

فقه حکومتی نیاز به نظریه دارد

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد با تأکید بر اینکه فقه حکومتی نیاز به نظریه دارد، گفت: ما ضرورتا باید در تربیت، سیاست، مسائل اجتماعی، اقتصاد نظریه داشته باشیم زیرا الگوهای توسعه بر اساس نظریه ها شکل می گیرند. پیشرفت ما در توسعه خطی است؛ در یک مقطعی توسعه اقتصادی مطرح بود و بعد توسعه همه جانبه مطرح شد اگر با این اختلاف دیدگاه ها برنامه های توسعه نمی توانند روند مشخصی را دنبال کنند.        

وی با اشاره به اینکه شورای نگهبان نگاه تک گزاره ای به مسائل دارد، اظهار داشت: شورای نگهبان مسائل را نظام مند نمی بیند؛ اگر ما در زمینه های مختلف نظریه نداشته باشیم بازی می خوریم. به عنوان مثال در بحث دیه، شرکت بیمه مشکل تساوی دیه زن و مرد را حل کرد بدون اینکه بخواهند شرع را تغییر بدهند چراکه تعهد بیمه قانونی است نه شرعی. البته ممکن است در فرض ناچاری این بازی ها نیز مشروع باشد اما باید حواسمان باشد که زمین بازی دست کیست. 

بیشتر بخوانید: خانواده؛ مؤلفه قدرت نظام اسلامی

تغییر قوانین؛ دور زدن فقه و بازی در زمین جریان مدرن

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده گفت: خانم الهام امین حدود 10 سال پیش به بنده گفت ما بیست سال است که قوانین را به نفع زنان اصلاح کرده ایم بدون اینکه خلاف شرعی پیش بیاید. بنده گفتم با نگاه درجه یک این حرف درست است اما اگر با نگاه درجه دو مسأله را بررسی کنیم می بینیم که اصطلاح این قوانین ما را در این دو دهه به سمت برابری جنسیتی برده است.

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده اظهار داشت: اینها در مواجهه با مسائل مختلف به سراغ فتواهایی رفتند که مورد اجماع و مشهور نیست؛ فلش این تحولات قانونی به سمت برابری جنسی بوده است یعنی زمین بازی دست جریان مدرن بوده است و فقه را بازی داده اند، یعنی تا جایی که ظرفیت فقه اجازه می دهد شرع را دور می زنند.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد با اشاره به مطالبی که در جزوه مناسبات حاکمیت و جامعه نوشته است، گفت: اول انقلاب دیدگاه دولت سالارانه جا افتاد؛ کم کم این ایده، شأن حکومت و دولت را بسیار بالا برد تا جایی که همه نابسامانی ها را باید دولت درست کند. نظریه ولایت مطلقه فقیه نیز اینگونه فهم شد که همان ولایت رسول الله است. این تصور ولی خدایی را در ذهن ما تقویت کرد و اینکه جامعه اسلامی باید حکومتی مقتدر و با طول و عرض زیاد داشته باشد.

حاکمیت مقتدر با جامعه و خانواده ضعیف راه به جایی نمی برد

وی تصریح کرد: جامعه اسلامی، جامعه ای است که در آن باید خانواده وجامعه مقتدر باشد و با حفظ اقتدار آنها باید حاکمیت هم مقتدر شود اما با یک جامعه و خانواده ضعیف نمی توان راه به جایی برد هرچند که حاکمیت مقتدر باشد.    

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده با بیان اینکه فرزندآوری در جامعه سنتی مبتنی بر منطق بود، گفت: پدر خانواده برای اینکه در آینده و زمان ناتوانی پشتوانه داشته باشد به تعدد فرزند روی می آورد حال اگر دولت ترس از آینده را از بین برد و حقوق بازنشستگی و مستمری پرداخت کرد آنگاه افراد با خود می گویند که چرا باید با فرزند زیاد هزینه های خود را افزایش بدهم؟ سیستم حمایتی دولت عقلانیت جدیدی را در جامعه به وجود می آورد و دیگر نیاز به سیستم کنترل جمعیت آگاهانه نیست.

بخشی از گسست‌های فرهنگی ریشه در مداخلات دولتی دارد

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده بیان داشت: هر اندازه که ساختارهای جدیدی شکل بگیرد جامعه عقب می نشیند؛ جامعه ستنی برای انسجام، بازتولید فرهنگ خود برنامه داشته است نباید به آنها نگاه عاقل اندر سفیه کرد. بخشی از گسست های فرهنگی به دلیل مداخلات دولتی به وجود آمده است.  

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد با اشاره به دو دیدگاهی که در زمینه میزان مداخله دولت در امور جامعه وجود دارد، گفت: برخی قائل به مداخله و حمایت حداکثری هستند اما الگوی دوم این است که می گوید دولت موظف است فقط از دهک های پائین حمایت کند و دهک های بالا باید خودشان هزینه تحصیل و خدمات دیگر را بپردازند. باید بررسی کرد که دولت آیا باید اولین حمایت گر باشد یا آخرین حمایت گر؟

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده اظهار داشت: خانواده باید برای اداره و تمشیت سیستم خود را داشته باشد و اگر در این میان خانواده ای نتوانست مشکلات خود را حل کند آنگاه حاکمیت از آن خانواده حمایت کند.

تفاوت نگاه مارکسیست‌ها و لیبرال‌ها به مسأله خانواده                                         

وی به دیدگاه افلاطون در این زمینه پرداخت و گفت: او اولین اشتراکی و سوسیالیست عالم است که در پازل اعتقادات الهی نیست و معتقد است که خانواده باید نابود شود؛ از نگاه او خانواده فرزندان را ملک خود می دانند و پدر و مادر ارزش های خود را به آنها القاء می کنند و مصلحت های جامعه را در نظر نمی گیرند.

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده افزود: افلاطون می گوید بچه ها ملک جامعه هستند بنابراین باید آنها را از دست پدر و مادر گرفت؛ افلاطون در غرب فراموش شده است اما مارکس بر مبنای افکار او حرف های خود را زد؛ انقلاب فرانسه نیز بر همین مبنا شل گرفت.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد در تبیین پیش فرض‌های این دیدگاه مارکسیستی، گفت: آنها معتقدند که حاکمیت مصلحت را بهتر از افراد تشخیص می دهد و دلسوزتر است، همچنین قدرت اجرای بهتری دارد. این سه پیش فرض دولت سالاری را در عرصه مختلف به وجود آورده است.

وی دیدگاه لیبرال ها و نوریبرال ها را در مقابل مارکیست ها دانست و بیان داشت: آنها دیدگاه فردگرایی دارند و می گویند فرد وجود دارد نه جامعه و از نظر اخلاقی همه چیز باید به شادکامی فرد منجر شود؛ بنابراین هیچ ارزش اخلاقی دیگری فراتر از این وجود ندارد. برداشت آنها از عدالت این است که ما هرآنچه را که دوست داریم می گوییم عادلانه و در غیر این صورت ظالمانه می دانیم بنابراین ارزش های اخلاقی برساخت اجتماعی است و هیچ واقعیتی در خارج ندارند و سیال هستند.

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده گفت: آندره میشل فمینسیت فرانسوی می گوید امروزه زوج های جوان نمی گذارند قوانینی را تصویب کنند که شادکامی آنها را زیر سؤال ببرد. از نگاه لیبرال ها شأن حاکمیت حفظ امنیت و آزادی افراد است و نمی توانند برای جامعه ارزش گذاری کنند و حق مداخله در شئونات خانواده را ندارند. بر این اساس تا دیروز خانواده همجنس نداشتیم اما امروز داریم.

دهه 70؛ پیچ تغییر رویکرد کشور از نگاه مارکیستی به لیبرالی

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده با تأکید بر اینکه حاکمیت باید مبتنی بر یک نظریه کار خود را پیش ببرد، ابراز داشت: در دهه 60 مسؤولان کشور ما متمایل به دیدگاه مارکسیستی بودند بنابراین دولت سالاری رواج پیدا کرد و دولت های بزرگ پدید آمد. در دهه 70 به بعد کشور به سمت دیدگاه لیبرالی سوق پیدا کرد. ما باید خودمان یک نظریه داشته باشیم و مشخص کنیم که حاکمیت اسلامی تا چه اندازه باید در مسائل مختلف ورود پیدا کند و داوری های ما در فقه حکومتی باید بر اساس این نظریه شکل گیرد و نباید به تک گزاره ها اکتفا کرد.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد با اشاره به اینکه ساختارهای جامعه سنتی فروپاشیده است، گفت: اما با این وجود می توانیم الگوهایی را برای خود طراحی کنیم؛ مثلا اداره هر محله را به خانواده های ساکن در آن واگذار کنیم و طرح مسجد، خانواده و محله را راه بیندازیم. شهرداری و نیروی انتظامی هم شرایط را برای فعالیت آنها فراهم کنند. ان جی اُ های محلی راه بیفتد تا مردم برای امنیت خود فکر کنند.

بیشتر بخوانید: کاهش فرزندآوری؛ پیامد مهم اشتغال بانوان

پیشرفت جامعه در گرو تلاش افراد آن برای حل مسائل است

وی ضمن بیان اینکه تا افراد جامعه برای حل مسائل خود فکر نکند، پیشرفت نخواهند کرد، اظهار داشت: در حال حاضر یک سیستم مرکزی وجود دارد که برای مراکز زیردست تصمیم می گیرد و ابلاغ می کند و هیچ کس حق تخطی از آن را ندارد؛ بنابراین جامعه پویا نیست.          

مسؤول مرکز تحقيقات زن و خانواده افزود: گاهی یک مدیر مدرسه می داند که عمل به فلان ابلاغیه خطا است اما چون دستور از بالا آمده است باید عمل کند. مدرسه باید به جای مدیر هیأت مدیره داشته باشد که یک سوم اعضای آن نماینده های خانواده ها باشند همچنین در استان نیزشورای آموزش و پرورش باید چنین ساختاری داشته باشد و شورای عالی آموزش کشور نیز باید از این نمایندگان برخوردار باشد.

این پژوهشگر مطالعات حوزه زنان و خانواده ادامه داد: در این طرح معلمان باید در جمع هیأت مدیره مدرسه حاضر شوند، اسلوب و متن درسی خود را ارائه دهند و آنها تصویب کنند. امروزه انجمن اولیاء و مربیان کارایی لازم را ندارد و نمی تواند این مسؤولیت را به دوش بکشد چراکه در جلسات آنها تنها نقطه ضعفی که مطرح می شود مسائل مالی است و صرفا برای حل آن و پیدا کردن بانی به آنها مراجعه می شود.

حجت الاسلام والمسلمین زیبایی نژاد با اشاره به سیستم آموزشی کشور پرتغال، گفت: در آنجا به خانواده نقش می دهند و آنها در همه امور مشارکت دارند. والدینی که می‌دانند باید سرنوشت فرزندان خود را خودشان رقم بزنند، به صورت دقیق و موشکافانه مسائل را پیگیری می کنند./241/241/ح