به گزارش خبرنگار وسائل، نشست علمی با موضوع «تاثیر فیلترینگ در فضای مجازی؛ بررسی جنبههای حقوقی و اقتصادی»، یکشنبه ۱۵ اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ به همّت مرکز مطالعات حقوق تطبیقی و با همکاری دفتر فرهنگی دانشگاه مفید در تالار گفتوگو این دانشگاه و با ارائه دکتر جواد جاویدنیا، معاون فضای مجازی دادستان کل کشور برگزار شد. مطالب ارائه شده در ذیل، مشروح بیانات ارائه شده توسط دکتر جاوید نیا است:
توجه به فرمایشات رهبری
توجه مقام معظم رهبری نسبت به فضای مجازی از دو جنبه قابل بررسی است؛ جنبه اول، حضور هوشمندانه در فضای مجازی و جنبه دیگر، هشدار نسبت به حضور دشمن در این فضا است.
این فرمایشات برای ما کسب تکلیف میکند. جامعهای که به سخنان رهبر خود توجه نکند، مصداق روایت امیرالمومنین (ع) خواهد بود که «مَنْ نَامَ عَنْ نُصْرَةِ وَلِیِّهِ انْتَبَهَ بِوَطْأَةِ عَدُوِّهِ؛ کسی که به هنگام یاری رهبر خود، بخوابد با لگد دشمن از خواب بیدار خواهد شد!». ما باید بدانیم که دشمن از این فضا وارد شده است؛ پس باید آمادگی خود را بالا برده و یا به تعبیر مقام معظم رهبری، آرایش جنگی بگیریم.
بحث اصلی در این است که فیلترینگ باشد یا خیر؟ برای تصمیم گیری صحیح، باید این فضا را دقیق، علمی و بدون هرگونه سیاست زدگی بشناسیم. بدیهی است که ما باید قبل از هر گونه عملیاتی، آگاهی خود نسبت به امکانات دشمن را بالا ببریم و الا حتی امکان ضربه زدن به خود نیز وجود دارد.
رویه کشورهای دنیا نسبت به فضای مجازی
سیاست و رویه کشورهای بزرگ دنیا و اقدامات آنان برای مسدود سازی این فضا برای این است که اصل حاکمیت خود در این فضا را حفظ کنند. کشورهای بزرگ دنیا به سمتی میروند که حاکمیت خود در فضای مجازی را حفظ کنند.
در قضیه هاتگرام و طلاگرام، شرکت آمریکایی گوگل از خارج از کشور توانست نرم افزار ایرانی را از موبایل بالغ بر ۲۵ میلیون ایرانی بدون اجازه حذف کند. در واقع این امر تجاوز به استقلال و تمامیت کشور است. امروزه موبایل بسیار ارزشمند است. در کشور ما و در بسیاری از کشورهای دنیا موبایل، حریم خصوصی است و چنانچه کسی بخواهد موبایل دیگری را بررسی کند، یا باید از او اجازه بگیرد و یا با حکم قاضی این کار را انجام دهد؛ با این حال به راحتی یک شرکت آمریکایی به حریم خصوصی ما وارد شد و برنامهای را حذف کرد.
لزوم توجه به تحلیل دادههای بزرگ «بیگ دیتا»
اینکه برخی میگویند «ما در این نرم افزارها مطلبِ به خصوصی نمیگویم تا بخواهند از ما سوء استفاده کنند»، سخنی غیر منطقی است. اتفاقا آنها میگویند «دارایی ما حرفهای بی ارزش شما است». میگویند با پنج کلیک و یا لایک در فضای مجازی، با استفاده از تحلیل دیتا و دادههای روانشناسی میتوان ما را از دوست خود بهتر شناخت؛ اگر ده کیلک باشد، میتوان ما را از پدر و مادر خود بهتر شناخت و اگر پنجاه تا باشد، میتوان ما را از همسر خود بهتر شناخت.
در تحلیل دیتا، علاقه مندیها و حساسیتها به دست میآید. با یک تحلیل دیتا از کل دانشگاه، میتوان فضای روانی آن دانشگاه را به دست آورد و از آن به نفع خود استفاده کرد. در نتیجه، کنترل بیگ دیتا بسیار مهم است. اگر بیگ دیتا کنترل نشود خطرات بسیار بزرگی را در پی خواهد داشت.
سوء استفاده از فضای مجازی در امور سیاسی، امنیتی و اقتصادی
شرکت کمبریج آنالیتیکا بدون اجازه، از اطلاعات شخصی بیش از ۸۷ میلیون کاربر فیسبوک برای تأثیرگذاری بر مبارزات انتخابات ریاستجمهوری ایالات متحده آمریکا به نفع دونالد ترامپ استفاده کرد؛ همچنین تیم ترامپ با استفاده از ماشینهایی در توییتر توانست دو درصد رای به دست آورد. این سوء استفاده از دیتا در بخش سیاسی است.
همچنین ماموران امنیتی داشتیم که دوربین گوشی او را کنترل کرده و از خصوصیترین اتفاقات منزل او فیلم گرفته و او را تحت فشار گذاشته و سوء استفاده کردند. این سوء استفاده امنیتی است.
سوء استفاده در امور اقتصادی بسیار وسیعتر است؛ طبق اعلام نشریه آمریکایی فارین پالیسی علت اصلی سقوط ارزش ریال در ایران گروههای تلگرامی بودند که اقدام به نشر اکاذیب میکردند. نمونه بعدی افزایش قیمت خودرو و مسکن است که در این مورد نیز گروههای تلگرامی به صورت سازمان یافته قیمتها را افزایش دادند.
تهدید بزرگ دیگر، ارز مجازی تلگرام به اسم «گرام» است. طراحی آن انجام و به صورت آزمایشی عملی نیز شده است. مسئولین تلگرام گروههای بزرگ تلگرامی را در دبی و تهران دعوت کرده و به آنها وعدههایی دادند. تفاوت بیت کوین و گرام در این است که بیت کوین در فضای انتزاعی و خارج از دسترس همگان است بر خلاف گرام.
پیش بینی شده است که در اولین موج انتشار گرام، تلگرام ۵۰ میلیارد دلار جلب سرمایه خواهد داشت. جلب این ۵۰ میلیارد دلار در وضعیت اقتصادی متزلزل ما چه بلایی بر سر اقتصاد میآورد؟ عملا بانکها تعطیل خواهد شد؛ تلگرام، بانک مرکزی ما و تعیین کننده سیاستهای ما خواهد شد. با کوچکترین ایراد از آن، تهدید به قطع خدمات خواهد کرد. در واقع با این وضعیت، تلگرام برای ما تعیین تکلیف خواهد کرد.
فیلترینگ، امری مهم در میان کشورهای بزرگ برای حفاظت از مرز مجازی
هیچ کشوری اجازه نمیدهد که کسی بدون احراز هویت از مرزش عبور کند. فضای مجازی هر کشور نیز به همین صورت است. مرز فضای مجازی در آمریکا به عهده نیروهای مسلح و وزارت دفاع این کشور است. آری، در آمریکا نیز فیلترینگ را اعمال میکنند. پرس تی وی و العالم در کشور آمریکا تحریم است.
حضور هوشمندانه دشمن در فضای مجازی!
دشمن به واسطه نرم افزارهای خارجی تا عمق خانههای ما لشکر کشی کرده و نیروسازی میکند. روحانی همدانی که شهید شد؛ داعشیهایی که از طریق گروههای تلگرامی جذب شدند. این نیرو سازی است. دشمن با این فضا نگرش ما را نسبت به خودمان هم تغییر میدهد. میگویند فتنه این است که باعث شود شما خود را طوری ببینید که او میخواهد.
ما اجازه دادیم که دشمن در فضای مجازی وارد کشور ما شود. اولین اولویت ما این است که عامه مردم از حملههای آنها در امان بمانند. آیا هیچ گاه ما با خانواده به جنگ میرویم؟ آمارهای دستگاه قضایی را ببینید که چند درصد از فروپاشیهای خانواده به این خاطر است؛ چند مورد از روابط نامشروع که منجر به صدمه دیدن دختران و پسران جوان ما شده به این خاطر است؛ این مسائل واقعیتهای جامعه است.
به نظر میرسد امروزه، اسرائیل و آمریکا در فضای مجازی حضور هوشمندانه دارند! آنها افراد زبده و هوشمند را برای این امر گمارده تا حملات خود را بر فضای روانی کشور وارد کنند. در نتیجه اگر ما بخواهیم در فضای مجازی ورود هوشمندانه داشته باشیم لازم نیست که تمام افراد خانواده را درگیر این کار کنیم؛ بلکه تعدادی افراد زبده و آموزشدیده باید وارد این فضا شده و پیام انقلاب را منتقل کنند.
لزوم توجه به شبکه ملی اطلاعات
ما در دنیا دو نوع اینترنت داریم؛ اینترنت چینی و آمریکایی. اخیرا اجلاس جهانی حاکمیت اینترنت بر گزار شد و رئیس جمهور فرانسه صراحتا بیان کرد که ما باید به سمت اینترنت چینی برویم. روسیه نیز در همین اواخر اینترنت داخلی خود را مصوب کرد. مقام معظم رهبری ۸ سال پیش یعنی زمانی که هنوز چین به این امر اقدام نکرده بود، دستور تشکیل شبکه ملی اطلاعات را صادر فرمود.
همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند: با اجرای سند ۲۰۳۰، ما برای اروپاییها سرباز تربیت خواهیم کرد. خلاصه بند ۱۶ و ۱۷ این سند که وزیر محترم ارتباطات صراحتا به اجرای آن اعتراف کرد، افزایش راههای ارتباطی با دنیا است. این در حالی است که بسیاری از کشورهای دنیا به دنبال شبکه ملی ارتباطات به عنوان یک نیاز و یک بستر استقلال کشور هستند.
دلیل توجه به شبکه ملی اطلاعات بسیار روشن است؛ اگر گوگل اراده کند میتوانند خدمات خود را به راحتی قطع کند. بسیاری از کشورها را به خود وابسته کرده اند. دشمن میتواند نرم افزارهای بانکی را به راحتی مختل کند. در ونزوئلا برق را از طریق حمله سایبری قطع کردند. اینکه مقام معظم رهبری میفرمایند آرایش جنگی داشته باشیم به این خاطر است.
حتی ما باید به فکر سیستم عامل داخلی برای موبایل نیز باشیم و البته به خاطر اتفاقات اخیر، وزارت ارتباطات اعلام کرد که ما میخواهیم به دنبال سیستم عامل ملی برویم.
شبکه ملی اطلاعات در امور اقتصادی نیز بسیار اهمیت دارد؛ فضای مجازی به مثابه چاه نفت بسیار ارزشمند است. گوگل تنها روزانه یک میلیارد تومان و در سال ۴۰۰ میلیارد تومان درآمد از تبلیغات در کشور ما دارد.
اگر ما یک موتور جستجوگر قوی داشته باشیم، آیا نمیتوانیم این مبلغ را جذب کنیم؟! مگر کشورهایی نظیر هند این کار را انجام ندادند؟ در سال گذشته هند ۱۰ برابر صادرات نفت ما درآمد صنعت نرم افزاری داشته است! آری، متاسفانه جوانان ما روزی چندین ساعت در نرم افزارهای مجازی پرسه میزنند و جوانان هندی برنامه مینویسند. بسیاری از مشکلات جوانان ما به خاطر وابستگی اقتصاد به نفت است. اگر زیر ساخت این فضا درست شود، جدا از تاثیر مهم آن در امور سیاسی، امنیتی و اخلاقی کمک شایانی به اقتصاد کشور خواهد شد.
پنج سال پیش، کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه به این امر تذکر داد که باید برای تلگرام جایگزین داخلی قوی انتخاب کرد. پنج سال پیش، یعنی زمانی که تلگرام تنها یک میلیون کاربر داشت. راجع به اینستاگرام نیز این امر صادق است. تاکید اولیه بر این است که باید زیرساخت داخلی را تقویت کرد. آری، به طور قطع اینکه بدون اقدام قانع کننده و جایگزین، برنامهای که ۴۰ میلیون کاربر دارد را ببنیدیم، به نتیجه و موفقیت نخواهد رسید.
اینکه میگویند هزینه در راستای شبکه ملی اطلاعات اسراف است، اشتباه محض است؛ آیا میتوان گفت: کشورهای مختلف دنیا که به دنبال شبکه اطلاعات ملی هستند، اسراف میکنند؟ آیا روسیه به دنبال اسراف است؟ قبل از روسیه، آیا چین به دنبال اسراف بود؟ اگر اهمیت این امر نبود، چرا کشورهای توسعه یافته دنیا به دنبال آن رفته اند؟
برخی میگویند «تلگرام اشتغالزایی زیادی داشته و با فیلترینگ، هم وطنان بسیاری به خاک سیاه نشستند»؛ آمار مربوط به تعداد نفراتی که در این فضا اشتغال داشته اند به درستی اعلام نشده است. ضمن اینکه ما یک بستر و بازار خارجی را در اختیار مردم قرار دادیم، اما نگفتیم که این بازار چه مخاطرات و مشکلاتی را دارد و یا شاید آنها را محاسبه نکردیم. اگر زیر ساخت برنامه داخلی فراهم میشد و مردم در این زیر ساختها فعالیت میکردند، آیا این بازار در فضای داخلی ایجاد نمیشد؟ اگر کار درست انجام میشد؛ اقناع درست و حمایت درست انجام میشد، بسیاری از این مشکلات به وجود نمیآمد.
میگویند «به خاطر فیلترینگ، مردم به سمت و سوی فیلتر شکنها میرودند و خود این کار مفاسدی بیش از فیلترینگ دارد». اشکال ما نیز همین است که چرا فیلترشکن ها، پروکسیها و ویپیإنها آزادانه در این فضا فعالیت میکنند. آیا بستر را در اختیار دستگاه قضایی و یا نیروی انتظامی قرار دادند تا ما آنها را رصد و شناسایی دقیق کنیم! ما تا آن جایی که توانستیم برخورد کردیم.
در پاسخ به این سوال که «فضای مجازی منافع بسیاری دارد و به خاطر مفاسد کم، نباید از فواید آن چشم پوشی کنیم»، میگویم: خدا نکنه یکی از ما یا خانواده ما از این فضا آسیب ببیند؛ اما اگر آسیب دید در این صورت چه انتظاری از قوه قضاییه داریم؟ آیا باز هم این حرف را خواهیم زد؟ وقتی میتوان یک بستر داخلی امن داشته باشیم که این مشکلات را به حداقل برساند آیا رواست که از آن اجتناب کنیم؟/502/241/ح
تهیه و تنظیم: مجتبی گهرگزی