vasael.ir

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آیت الله محسن اراکی، دبیر کل مجمع تقریب مذاهب اسلامی در سومین جلسه درس خارج فقه نظام اقتصادی اسلام، که روز شنبه یازدهم مهرماه 1394 در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره قم برگزار شد، با استناد به آیات شریفه به تبیین نقش ایمان به روز جزا در ایجاد فرهنگ سالم بازار پرداخت و گفت: در مملکت ما، ترویج بخل داریم. ترویج بخل به فرهنگ بازارها خیلی ضربه زده است. مردم را باید به کَرَم و بخشیدن تشویق کرد.

وی افزود: گاه سفره، سفره مخصوص اغنیاست، این بد است. اما این خیلی خوب است که شخص غنی سفره بسیار مجلل پهن کند ولی به همه جور آدم اجازه دهد بر سرسفره بیایند.

دبیر کل مجمع تقریب مذاهب اسلامی با انتقاد از عدم اهتمام کافی به اخذ خمس و زکات بعنوان دستور شرع  و در مقابل روی آوردن به اخذ مالیات گفت: وقتی مردم خمس بدهند، هم مال آنها پاک می­ شود و هم اغلب با رضایت است.

وی ادامه داد: در مورد مالیات، می­گویند: " پول زور از من می­ گیرند". با خمس، ثواب هم به شخص می­ رسد. این، بی ایمانی و بی ­اعتمادی به احکام دین است که شما بگویید خمس و زکات در تأمین هزینه­ ها کفایت نمی­ کند.


 خلاصۀ جلسه سوم درس «فقه نظام اقتصادی اسلام» آیت الله اراکی را در ذیل ملاحظه می فرمایید.


بسم الله الرحمن الرحیم


نقش ایمان به روز جزاء در فرهنگ بازار

بحث امروز درباره رکن دوم فرهنگ اسلامی بازار یعنی ایمان به روز جزاء و نقش آن در برقراری فرهنگ سالم بازار است. بین سلامت اقتصادی و ایمان به روز جزاء رابطه است، چون معمولا انحراف فعالیتهای اقتصادی نتیجه عدم ایمان به روز جزاء شمرده شده است و از طرف دیگر ایمان به روز جزاء، رادع و مانعی از فساد اقتصادی و تباهی اقتصادی به شمار آمده است.

آیات شریفه 37 تا 39 سوره نساء در این زمینه است.آیه 37 می­فرماید: " الَّذینَ یَبْخَلُونَ وَ یَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَ یَکْتُمُونَ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ أَعْتَدْنا لِلْکافِرینَ عَذاباً مُهیناً"

دراین آیه شریفه به سه فساد فرهنگی در بازار اشاره می­ شود. دو فساد و مشکل اول عبارتند از: بخل و امربه بخل.


مذمت ترویج بخل

امر به بخل غیراز خود بخل است. مثل اینکه شخصی را از گستردن سفره رنگین اطعام نهی کنند. ممکن است کسی در شأن خود نبیند که با غذای ساده از دیگران پذیرایی کند ( نباید او را نهی کنند و امر به پذیرایی با سفره ساده کنند). در مملکت ما، ترویج بخل داریم. ترویج بخل به فرهنگ بازارها خیلی ضربه زده است. مردم را باید تشویق کرد به کرم و بخشیدن. البته باید حدود اسراف تبیین شود. اسراف هم خطرناک است و در جامعه رایج شده است.


اطعام مذموم و اطعام پسندیده

گاهی سفره، سفره مخصوص اغنیاست. این بد است. اما این خیلی خوب است که شخص غنی سفره بسیار مجلل پهن کند ولی به همه جور آدم اجازه دهد بیایند سرسفره. اینکه آدم پولدار با یک سفره ساده از مردم با نان و پنیر پذیرایی کند و بگوید همه بیایند سرسفره من، این غلط است. شما که پولدار هستی، غذای حسابی و در شأن خودت بده. در را باز کن تا همه بیایند و استفاده کنند. این همان چیزی است که دأب ائمه اطهار علیهم السلام هم همین بوده است.

 سفره مذموم همان است که امیرالمؤمنین علیه السلام بخاطر آن عثمان بن حنیف را سرزنش کرد. خصوصیت آن این بود که " عائلُهُم مَجفُوٌ و غَنیُّهُم مَدعُوٌّ " ، فقط اغنیاء دعوت شده بودند و فخر فروشی بود.

در روایت هست که امیرالمؤمنین علیه السلام مبلغ زیادی به شخصی دادند بدون درخواست او. شخص دیگری گفت که چرا این قدر به او دادی درحالیکه خودش هم درخواست نکرده بود؟ فرمودند (مضموناً): من از مال خودم می دهم. تو بخیلی به مال من ؟


کتمان ثروت و عدم استفاده از آن

مشکل سوم که در آیه به آن اشاره می شود این است که: " وَ یَکْتُمُونَ ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ "  کتمان می کند ثروت خود را. شما که پولدار هستی چرا لباس پاره می پوشی؟ چرا به خانواده سخت می­گیری؟


نتیجه بخل، امر به بخل و کتمان ثروت

" وَ أَعْتَدْنا لِلْکافِرینَ عَذاباً مُهیناً " این صفات، گویا قرآن آنها را در حد کفر قرار داده است و عذاب مهین برای این افراد آماده کرده است.


یکی از نمودهای بخل

از نمودها ی بخل در بازار این است که منشاء این می شود که قانع به سود کم نباشد. یکی از مشکلات که الان در بازار داریم اشتهای نامحدود به سود بادآورده است. شخص قانع به سود دو درصد و سه درصد نیست.


ادامه بحث

آیات 38و 39 سوره نساء می فرماید: " وَ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْیَوْمِ الْآخِرِ وَ مَنْ یَکُنِ الشَّیْطانُ لَهُ قَریناً فَساءَ قَریناً وَ ما ذا عَلَیْهِمْ لَوْ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ أَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقَهُمُ اللَّهُ وَ کانَ اللَّهُ بِهِمْ عَلیماً ".

دراین آیات رابطه ای که بین ایمان به خدا و روز جزاء و بین رفتار اقتصادی شخص وجود دارد، روشن است. دربعض آیات حتی رابطه با خصوص ایمان به روز جزاء مطرح شده است. یعنی ممکن است کسی ایمان به خدا هم داشته باشد اما اگر ایمان به روز جزاء نداشته باشد، اخلاق اقتصادی او اصلاح نمی­ شود.

آیه 7 سوره فصلت می­فرماید: " وَ وَیْلٌ لِلْمُشْرِکینَ الَّذینَ لا یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کافِرُون‏ ".

به نظر می رسد "واو" در " وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کافِرُون " واو حالیه است، یعنی مشرکین را اینگونه توصیف فرموده است که مشرک کسی است که  لا یُؤْتُونَ الزَّکاةَ در حالی که  کفر دارند به روز قیامت. معلوم می شود که کفر به قیامت در " لا یُؤْتُونَ الزَّکاةَ " نقش دارد.


انطباق جزیه با خمس و زکات

ما به همین آیه استدلال کرده­ ایم برای اثبات مکلف بودن کافر به فروع، مثل پرداخت خمس و زکات. حتی معتقدیم که جزیه­ ای که از کفار گرفته می ­شود معمولا منطبق می­شود با خمس و زکات. یعنی آنچه از کفار گرفته می­ شود همان چیزی است که از مسلمان گرفته می­ شود. در آیه شریفه " وَ وَیْلٌ لِلْمُشْرِکینَ الَّذینَ لا یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کافِرُون‏ "،  فقره " وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کافِرُون " اشعار به علیت دارد. چرا زکات نمی­پردازند؟ چون به آخرت کافرند.


نکوهش اخذ مالیات بجای خمس و زکات

این کار بسیار غلطی است که از مردم مالیات گرفته شود. مالیات همان حقوق مالی یعنی خمس و زکات است. ما از مردم خمس و زکات نمی­ گیریم و بعد می­ گوییم مالیات بده. وقتی مردم خمس بدهند هم مال آنها پاک می­شود و هم اغلب با رضایت است. در حالی که در مورد مالیات، می­ گویند: " پول زور از من می­گیرند". با خمس، ثواب هم به شخص می­رسد. این، بی ایمانی و بی ­اعتمادی به احکام دین است که شما بگویید خمس و زکات در تأمین هزینه­ ها کفایت نمی­کند. قطعاً کفایت می­کند.

منابع مالی دولت اسلامی

درآخر مبحث خمس گفته­ ایم که در شرع اسلام، برای دولت اسلامی هر نوع هزینه­ ای که دارد (در مقابل هر هزینه)، یک منبع تأمین برای آن معین شده است. مثل کاری که در تنظیم بودجه می­ شود که به دولت می­گویند هرجا هزینه داری باید منبع تأمین آن را معلوم کنی. این کار در نظام مالی اسلام دقیقاً انجام گرفته است. در نظام اسلامی برای هر هزینه، یک نوع منبع درآمد درنظر گرفته شده است. خمس، زکات،  کفاره، خراج و امثال آن منابع درآمد هستند.223/907/ش

تقریر: ج.زنگنه