در مورد اینکه آیا واژه تربیت جنسی را استفاده کنیم یا آموزش جنسی باید عرض کنم که تربیت جنسی با آموزش جنسی دو مقوله جدای از هم هستند و میتوان گفت که تربیت جنسی یک مفهوم کلّیتر است که یک بخش از آن میتواند آموزش جنسی باشد. پس به کار بردن صرف آموزش جنسی به طور مطلق برای همه افراد کار درستی نیست چراکه این آموزش در سنین خاصّ به فرزندان ارائه میشود امّا بهترش این است که ما واژه تربیت جنسی را استفاده کنیم که همه موارد را هم شامل است و شامل آموزش جنسی هم هست و بر همه سنین اطلاق میشود.
تربیت فرزندان دارای ابعاد مختلفی است، بعد معنوی، بعد اجتماعی، بعد هوشی و دیگر انواع تربیت، یکی از مهمترین ابعاد تربیت فرزندان بحث تربیت جنسی فرزندان است که البته این نوع تربیت را نمیتوان به انتقال دانستههای جنسی و بیان فرایند آموزش جنسی محدود کرد. بلکه مقصود ما از تربیت جنسی این است که ما بتوانیم فرد را با چگونگی ارضاء و هدایت غریزه جنسی و رفتار جنسی معتدل و هماهنگ با هدف آفرینش آشنا کنیم و بتوانیم بهداشت و سلامت جسمی و روحی فرد را تأمین کنیم و فرد را از لغزشهای جنسی بازداریم.
بحث تربیت جنسی با آموزش جنسی فرق دارد و آموزش جنسی یک بخش از تربیت جنسی است که در سنین خاص خودش و طبیعتاً در سنین قبل از ازدواج اتفاق میافتد اما تربیت جنسی یک بحث عام است و متفاوت با آموزش جنسی است.
وسائل ـ آیا لازم است خانوادهها نسبت به فرزندان خود تربیت جنسی داشته باشند؟ خانواده چه نقشی در تربیت جنسی کودک و نوجوان دارد؟
در این رابطه که آیا خانواده باید در تربیت جنسی ورود کند یا نه باید بگویم که مهمترین نقش را در تربیت جنسی والدین دارند، برخی از خانوادهها بحث از مباحث جنسی را تابو قرار دادهاند و ورود کردن در این مسائل را مصداق بیحیایی میدانند در حالیکه ما باید بدانیم که اگر بچهها اطلاعات و تربیت جنسی را توسّط والدین آموزش نبینند و اگر تربیت جنسی والدین محور نباشد، باعث میشود که این اطلاعات از طریق دیگران به بچه انتقال داده شود. ما نمیتوانیم جلوی انقال اطلاعات جنسی به کودکان را بگیریم و بهتر این است که خودمان ورود اطلاعات را کنترل کنیم.
ما از کجا میدانیم که معلم، همسایه، دوست و همبازی با او چه اطلاعاتی میدهند؟! در عصر امروز فضای مجازی و رسانههای اجتماعی به بچهها اطلاعات میدهند و هیچیک شناختی از بچه من ندارند که چه نوع اطلاعاتی مناسب او است و باعث میشود که اطلاعات زیاد، مخرب و غلط به بچه داده میشود و این اطلاعات باعث میشود که انحرافات جنسی در بچه شکل بگیرد.
پس ما برای اینکه جلوی این آسیبها را بگیریم و برای اینکه اطلاعات زیاد و مخرّب به بچههایمان نرسد باید خودمان ورود کنیم و برخی از والدین هم بر این عقیده هستند که شناخت موضوعات جنسی میتواند برای بچهها آسیبرسان باشد.
این نکته را باید توجه داشته باشیم که هیچگاه روشنگری باعث تخریب نیست؛ بله اگر شناخت بالاتر از سن باشد و بالاتر از هوش و مقدار نیاز او باشد آسیبرسان است ولی اطلاعات قدم به قدم و مناسب به سنّ بچه، اطلاعات مخرّب نیست و حسّاسیتی در او ایجاد نمیکند.
وسائل ـ با چه روشی فرزندان خود را از آسیب های محیط اجتماعی آگاه سازیم که تاثیر مطلوب در تربیت جنسی فرزندان مان داشته باشد؟
یکی از عوامل انحراف جوانان و نوجوانان که بعد از خانواده در اولویت دوم قرار دارد، جامعه و محیط اطراف فرزندان است. جامعه و محیط پیرامونی کودکان و نوجوانان، عوامل مختلفی دارد نظیر، رسانه، نوع پوشش، رسانههای ارتباطی، شبکههای اجتماعی و فضای مجازی.
ما باید این را در نظر داشته باشیم که فرزندان ما در معرض یک سری اطلاعات و دادههای گوناگون قرار میگیرند که اگر ما در قبال اینها خودمان را کنار بزنیم و مسئولیت پذیر نباشیم، یقیناً کار اشتباهی است چون خداوند متعال میفرمایند که والدین در انجام عبادات، ثواب و عقاب فرزندان خود شریک هستند و ما نمیتوانیم بچه را در جامعه رها کنیم و کاری به او نداشته باشیم. ما باید اطلاعاتی که به فرزندانمان میرسد را مدیریت کنیم.
ما باید به فرزندانمان هشدارهای لازم را بدهیم تا اینکه بچههایمان خدایی ناکرده مبتلاء به آسیبهای موقعیّتهای فاسد اجتماعی نشوند و در رابطه با این مسائل حتماً باید با فرزندانمان صحبت کنیم. اما خطراتی که فرزندانمان را تهدید میکند دوستیهای و محیطهای آلوده است.
یکی از نیازهای کودکان ما دوست مناسب و خوب است. فرزند وقتی که وارد سن 10 سالگی به بعد میشود، دیگر دوستیهای معمول اقوام را کنار میگذارد و سراغ دوستیهای پایدار میرود. فرزندانمان در این سن از دوستان الگوگیری میکنند و لذا ما باید حواسمان باشد که دخالت نکنیم ولی نظارت داشته باشیم که با چه کسانی دوست است و با چه کسانی رفت و آمد میکند.
وسائل ـ به نظر حضرتعالی فرق بین نظارت و کنترل چیست؟ والدین چه وظیفه ای در این موضوع دارند؟
فرق نظارت با کنترل در این است که در نظارت من گیر نمیدهم، شک نمیکنم ولی در کنترل من همه اینها را دارم و مدام او را چک میکنم. اصل در نظارت ایمان به صداقت فرزند است هر چند دورادور کنترل هم دارم.
وسائل ـ یکی از محیطهای آسیب زا مدرسه است در این زمینه چه نکاتی باید رعایت شود؟
بله همان طور که گفتید مدرسه دومین عامل محیطی است که میتواند با فاصلهای که بین اعتقادات خانه و مدرسه ایجاد میکند، تزلزل اعتقادی فرزند را به دنبال داشته باشد. من باید این را بدانم که فرزندم را در چه مدرسهای ثبت نام کنم.
اینکه مسئولین چه کسانی هستند و الگوهایی که در مدرسه نمایش داده میشوند چه هستند؟ نحوه برخورد معلمان و حتّی نحوه نشستن دانشآموزان در نیمکت باید برای ما اهمّیت داشته باشد. موقعیّت جغرافیای مدرسه نیز تأثیرگذار است، بعضی از محلها شرائط خوبی از حیث تحصیلی ندارند.
وسائل ـ از رسانهها به عنوان آسیبهای اجتماعی یاد میشود در این زمینه وظیفه چیست؟
عامل سومی که میتوانیم به عنوان آسیبهای اجتماعی در نظر بگیریم، رسانههای منحرف کننده است. با توجه به پیشرفتی که در عصر حاضر در تکنولوژی و ارتباطات حاصل شده است، باعث شده که اطلاعات به راحتی در اختیار فرزندان ما قرار بگیرد.
اطلاعات زیاد باعث دو عامل مخرّب شده است. یکی اینکه افراد در قبال انحرافات جنسی حسّاسیت پایینی پیدا میکنند و دوم این است که باعث تحریک افراد و در نتیجه افزایش انحرافات جنسی میشود. این دو انحراف آرام آرام بچههای ما را منحرف میکنند و لذا ما برای دسترسی به اطلاعات باید قوانینی را داشته باشیم که در عین اینکه سختگیرانه نیست هدفمند و در راستای استفاده بهینه از رسانهها و فضای مجازی باشد.
مثلاً میتوانیم بگوییم که از ساعت 10 به بعد که وقت خواب است، اینترنت خاموش است و فرزندان گوشی و تبلت را به اتاق نبرند و قوانین دیگری که میتواند با توجه قوانین خانه وضع شود.
وسائل ـ ناآگاهی فرزندان از مسائل جنسی چه تاثیری در تربیت جنسی دارد؟
صورت صحیحتر این سؤال این است که اگر فرزندان از تربیت جنسی برخوردار نباشند چه آسیبی به آنها میرسد؟ ما قرار نیست مسائل جنسی را آموزش دهیم ولی اینکه اگر تربیت جنسی نباشد چه مشکلاتی به وجود میآید، ما نکات خودمان را میگوییم.
اگر تربیت جنسی صحیحی داشته باشیم باعث میشود که تغییرات جسمی و روحی نوجوانی که به سن بلوغ رسیده، باعث گمراهی و غافلگیری او نشود و همچنین دچار اضطراب شدید و ناآگاهی جنسی نشود و باعث میشود که نوجوان آگاهی داشته باشد و بداند که چه اتفاقی و چه عوارض طبیعی به خاطر بلوغ در او میافتد و منجر به انزوا و درونگرایی نمیشود. همه این آثار وقتی رفع میشود که تربیت جنسی صحیحی داشته باشیم.
یکی دیگر از عوارض نبود تربیت جنسی، ناآگاهی نوجوان از تکالیف شرعی و وظایفی است که نوجوان در قبال تغییرات جسمی بر عهدهاش گذاشته شده است. مثلاً نوجوانی که اگر نداند پس از بلوغ چه وظایفی به عهدهاش هست، دچار مشکلاتی میشود و در نتیجه این غفلتها به رفتارهای ناصحیح جنسی روی میآورد و خانواده را تحت تأثیر قرار میدهد./402/422/ح
تهیه و تنظیم: محرم آتش افروز