vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، ویژگی دین اسلام آن است که در تمام زمینه های عبادی، سیاسی، اجتماعی، اخلاقی، اقتصادی و... مقتضیات رشد و پیشرفت بشر را در نظر گرفته و موانع رشد و پیشرفت را بازگو کرده است که یکی از بنیادی ترین عوامل رشد و پیشرفت انسان ها مساله اقتصاد است.

اگر اقتصاد جامعه یا اقتصاد خانواده ها دچار مشکل باشد و مردم با تنگدستی و محرومیت اقتصادی به سر ببرند، هیچ‌گونه باور اعتقادی و رفتار اخلاقی را پذیرا نخواهند بود به همین جهت پیامبر(ص) فرمود: کادَ اْلفَقرُاَنْ یَکُونَ کُفْرًا، ناداری نزدیک است که به کفر بینجامد.

از سوی دیگر انسان به حسب آفرینش و غریزه خود به اسباب معاش و لوازم مادی زندگی از قبیل خوراک، پوشاک، مسکن، بهداشت و نظایر آنها نیازمند است و بدون آنها نمی تواند در هیچ بخشی از زندگی گام بردارد لذا به صورت طبیعی در تأمین آنها تلاش وافر انجام می دهد.

لیکن اسلام در مسئله اقتصاد، روش تنظیم صحیح حیات اقتصادی و حل مشکلات اقتصادی را در راستای عدالت اجتماعی ارائه کرده است که توجه به آن برای درست زندگی کردن و رشد و تعالی واقعی انسان بسیار مهم است.

بشترین و پرحجم ترین کتاب های فقهی ما راجع به مسائل اقتصادی است مانند کتاب البیع، کتاب التجاره، کتاب الاجارة، کتاب الرهن، کتاب الوکالة، کتاب الهبه، کتاب الوقف، کتاب الارث، الزکاة، کتاب الخمس، الاخراج، الانفال، کتاب الجزیه و ...

اصولا تحقق اهداف متعالی اسلام بدون توجه به مسائل اقتصادی امکان پذیر نیست به همین جهت حضرت شعیب بعد از دعوت به توحید مردم را دعوت به حق و عدالت در امور مالی و تجارت کرد و فرمود: وَ یا قَوْم اَوْفُوا اْلمِکْیالَ وَ اْلمیزانَ باِلْقِسْطِ وَلا تَبْخَسَنُوا النّاسَ اَشْیائَهُمْ ولا تَعْثُوا فِی اْلاَرْضِ مُفْسِدین، ای قوم من پیمانه و وزن را با عدالت و فا کنید و بر اشیاء و اجناس مردم عیب نگیرید و از حق آنان نکاهید (کم فروشی نکنید) و در زمین فساد مکنید.

این آیه نشان می دهد که پیامبران فقط مامور مسائل اخلاقی نبودند بلکه اصلاح وضع نابسامان اقتصادی نیز بخش مهمی از دعوت آنها را تشکیل می داده است.

چه اینکه در داستان حضرت یوسف آن حضرت از میان تمام پست ها و مسئولیت ها انگشت روی خزانه داری گذاشت، قالَ اْجَعْلنی عَلی خَزائِنِ اْلاَرضِ اِنّی حَفیظٌ عَلیمٌ، یوسف گفت مرا سرپرست خزائن سرزمین مصر قرار ده که نگهدارنده و آگاهم. زیرا حضرت یوسف می دانست تا وقتی به مسائل اقتصادی مردم سروسامان ندهد در هیچ مسئله ای سروسامان پیدا نمی کند و تنها از طریق شکوفائی اقتصادی است که می توان امور را کنترل کرد.

اساسا در رویکرد تمدنی و تمدن سازی که غایت و هدف نهایی انقلاب اسلامی، نمی تواند مسأله اقتصاد و معیشت را در نظر نداشت، کما اینکه هیچ تمدنی بدون داشتن نظام اقتصادی مستقل، مستحکم و توانمند امکان ظهور و بروز ندارد، از این رو مجامع مختلف علمی و مؤسسات و گروه‌های علمی توجه ویژه‌ای به مقوله معیشت و اقتصاد دارند.

مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی، به مدیریت حجت الاسلام والمسلمین دکتر سید محمدحسین متولی امامی که با رویکرد تمدن پژوهی و مطالعات تمدنی در حال فعالیت است یکی از این مؤسسات است که با تشکیل گروه معیشت و اقتصاد به مسؤولیت مهندس محمد غلامی، در حال فعالیت در عرصه مباحث اقتصادی با رویکرد تحقق نظام اقتصادی اسلامی برای گام برداشتن در عرصه تمدن است.

از این رو پای صحبت‌های دبیر گروه معیشت و اقتصاد مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی نشستیم تا از چگونگی تشکیل این گروه و طرح جنجالی و مهم این گروه یعنی طرح «پولطلا» بگوید.

وسائل ـ فعالیت خود در زمینه پژوهش در حوزه اقتصاد را از چه زمانی آغاز کردید؟

حدود سال 82 در حوزه مباحث اقتصادی و پولی پژوهش انجام می‌دادم و توجه ویژه ای به سیستم اقتصادی مدرن در کشورهای مختلف جهان داشتم، در فعالیت‌هایی که داشتم ناظر به ناکارآمدی سیستم اقتصادی حاکم بر جهان بودم و متوجه شدم که این سیستم اقتصادی که در دنیا و در کشور ما وجود دارد توانایی برطرف کردن مشکلات جامعه را ندارد و همواره شرایط بین رکود و تورم در نوسان است.

شاهد بودم که در سیستم اقتصادی کنونی چرخه رونق، تورم، رکود و ثبات تعریف شده است و همواره اقتصادهای مختلف در دنیا درگیر این چرخه هستند و این چرخه قابل حل و برطرف شدن نیست و متأسفانه این چرخه در کشور ما بیشتر با رکود و تورم همراه بوده است.

وسائل ـ ایده مسأله پول ثابت و پولطلا از چه جایی به ذهن شما خطور کرد؟

در همان سال ها و زمانی که در درس آیت الله حائری شیرازی حضور داشتم و ایشان به روی بحث‌های فقهی پول و سیستم اقتصادی اسلامی و نظام پولی اسلامی به خوبی کار کرده بودند و معتقد بودند باید پول از پول اعتباری کنونی به همان پول ثابت بازگردد تا شاهد برطرف شدن مشکلات اقتصادی و پولی در کشور باشیم، چراکه زمانی که پول ثابت احیا شود قرض، دیه و عقود اسلامی محقق خواهد شد.

به همین دلیل پیش از انقلاب اسلامی علما تأکید کردند که مهریه به صورت طلا در نظر گرفته شود و از این طریق بحث مهریه ثبات پیدا کرد و مشکلات تعیین مقدار پرداخت مهریه برطرف شد.

نوسانات موجود در پول اعتباری مشکلات بسیاری برای جامعه به دنبال داشت و در جست‌وجوی راهکار و راهبردی برای حل این مشکلات بودیم، چراکه ریشه این مشکل پول اعتباری بود و پول اعتباری هرچه پیش رفته بیشتر جای پول ثابت را گرفته است و شاهد هستیم از طلا به سمت اسکناس و پس از آن به سمت اعداد اعتباری در سیستم بانکی رفته و اکنون نیز شاهد اعتباری شدن بیشتر هستیم و لازم بود برای این مشکل چاره اندیشی شود.

آیت الله حائری شیرازی معتقد بودند همین مشکلی که در مسأله مهریه مطرح است در دیگر عرصه‌های اقتصادی نیز وجود دارد و ما باید به سمت پول ثابت حرکت کنیم. این دیدگاه آیت الله حائری پشتوانه فکری بود که در این سال‌ها به روی آن کار می‌کردیم تا به مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی مشهور به «متا» رسیدیم.

با مدیر این مؤسسه یعنی حجت الاسلام دکتر سیدمحمد حسین متولی امامی آشنا شدم. وی از سال 1390 این مؤسسه را تشکیل داده بود و بحث الگوهای تمدن اسلامی را مطرح کرده بودند و در عرصه‌های مختلف به بررسی الگوهای تمدن اسلامی می‌پرداختند.

وسائل ـ کارگروه معیشت و اقتصاد متا به چه صورت شکل گرفت؟

پس از برقراری ارتباط با مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی 2 سالی به بررسی الگوی تصرف در وضعیت فعلی و دیگر الگوهای تمدنی پرداختیم و نقاط کوری که در بحث سیستم پولی داشتیم را بررسی کرده و به نتایج مهمی دست پیدا کردیم، نظام فعلی و سیستم اقتصادی فعلی به نوعی علمی تلقی می‌شود و به ویژه در محیط‌های دانشگاهی این سیستم علمی دیده شده و معتقد هستند باید به نوعی یک اصلاحاتی در این سیستم صورت بگیرد.

این دقیقا همان نگاهی است که اکنون در مسأله بانکداری اسلامی در کشور مطرح است، یعنی سیستم بانکداری به این روش پذیرفته شده اما سعی می کنند اصلاحاتی در این سیستم انجام دهند و مشخص شده است که این تغییرات موفق نبوده است.

سیستم بانکداری فعلی خروجی تمدن غرب است و ما داریم خروجی‌ها و محصولات تمدن غرب را استفاده می‌کنیم و زمانی که الگوهای تمدنی خودمان را بررسی کنیم شاهد هستیم چنین مشکلاتی در کشور وجود نداشته است تا زمانی که سیستم اقتصادی مدرن را پذیرفتیم.

بر همین مبنا در کارگروه معیشت و اقتصاد مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی به بررسی یک سیستم اقتصادی با رویکرد تمدنی و برمبنای پول ثابت پرداختیم که در نهایت منجر به طرح «پولطلا» شد که یک سیستم مالی تحریم ناپذیر و فاقد تورم است.

از این رو با استفاده از تجربیاتی که در طول دهه هشتاد و سال های اخیر در عرصه اقتصادی و مباحث مربوط به نظام اقتصادی حاکم بر کشور کسب کرده بود و استفاده از ظرفیت‌های مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی، کارگروه معیشت و اقتصاد را در سال 96 تشکیل دادیم و دوره‌های مختلفی را در این کارگروه برای علاقه‌مندان به عرصه مباحث اقتصادی برگزار کردیم تا بتوانند به پایش استعدادها و دیدگاه‌ها و توانمندی‌های علمی برسیم و به فعالیت جدی در زمینه معیشت و اقتصاد پرداختیم.

وسائل ـ در مورد طرح «پولطلا» بیشتر توضیح دهید.

گروه معشیت و اقتصاد مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی یکی از گروه‌های فعال و اثرگذار این مجموعه است که در این گروه مسأله پولِ طلا را دنبال می‌کنیم و این طرح یکی از دستاوردهای ما است، ترجمه‌ای با عنوان پولِ طلا و تمدن اسلامی انجام شده است که بزودی منتشر خواهد شد.

3 جلد کتاب شامل یک جلد ترجمه و 2 جلد کتاب تألیفی حاصل فعالیت‌های علمی و عملیاتی گروه معیشت و اقتصاد است که طرح عملیاتی و اجرایی پولِ طلا در کشور را در آن مطرح کرده‌ایم و آماده به چاپ است.

موضوع «پولطلا» یکی از مهمترین اقدامات و دستاوردهای گروه معیشت و اقتصاد متا است که طرح عملیاتی این موضوع با یک دهه کار و فعالیت میدانی و ارتباط با بازار طلا در داخل و خارج کشور و بررسی بحران‌های مالی و اقتصادی و مشکلات پول اعتباری، در مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی آماده شده است و مراحل اجرایی و تحقق آن امکان پذیر است و می‌توانیم این موضوع را به سرانجامی برسانیم که در کشور پیاده سازی شده و بتواند نتایج مثبتی به دنبال داشته باشد.

قانون پولی و ریالی کشور در سال 51 تصویب و تا کنون با اصلاحاتی مواجه بوده است، بر اساس این قانون که آخرین بار سال 96 اصلاح شده است، یک گرم طلا باید معادل 100 ریال یا 10 تومان باشد. ویژگی‌های پول و کارکردهای پول ذخیره ارزش، تعیین قیمت و ابزار مبادله است، که جامعه ایرانی این انتقال از ریال به طلا را داشته و اغلب پس اندازها به صورت طلا بوده و اعتمادی به پول اعتباری وجود نداشته است.

این روزها شاهد بیشتر شدن تمایل مردم به استفاده از طلا به عنوان پس انداز هستیم، اما این تغییر رویکرد باید در کل جامعه وجود داشته باشد و تبدیل به یک نظام اقتصادی شود، اولین کارکرد این موضوع از بین رفتن تأثیر دلار در شرایط اقتصادی کشور است.

حدود 3 هزار و 500 تن ذخیره طلا بانک مرکزی است، تأسیس نهاد بیت المال و ضرب سکه در مبادله با بازار طلا و ایجاد جریان قانونی در این زمینه راهگشای ایجاد پولطلا است و باید بانک مرکزی به این موضوع ملزم شود، بدون هیچ هزینه و دردسری طلایی که جامعه به بانک مرکزی داده بود و رسیدی به نام ریال دریافت کرده بود را دوباره تبدیل به طلا می‌کند و این به چیزی نزدیک به 15 درصد طلای بانک مرکزی نیاز دارد.

قیمت طلا همواره ثابت است و به همین دلیل است که طلا تحریم ناپذیر بوده و fatf به دلیل این تحریم ناپذیر نبودن مبادله پول با طلا را پولشویی می‌داند، طلا ارزش زیادی را در حجم کمی ذخیره می‌کند، یک مکعب یک متری طلا 20 تن وزن دارد و ارزش صادراتی 10 روز نفت ایران را تأمین می کند، اخیرا برخی کشورها حاضر شده‌اند به جای پول نفت به ما طلا بدهند و نگرانی در زمینه تأمین طلا کشور نیست و هیچ مشکل خاصی در ساختار اقتصادی کشور با پولطلا به وجود نخواهد آمد.

به همین دلیل است که طلا به عنوان یک پول ثابت می‌تواند جایگزین پول اعتباری باشد و از این طریق مشکلات متعدد به ویژه تورم و رکود و جاری نشدن صحیح عقود اسلامی که در حوزه اقتصادی شاهد آن هستیم را برطرف کند و کارگروه معیشت و اقتصاد مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی فعالیت جدی علمی و عملی در زمینه طرح «پولطلا» دارد.

یکی از اقداماتی که در این زمینه انجام شده است در میان گذاشتن این طرح با اندیشمندان و صاحب نظران عرصه اقتصادی بوده که با استقبال آنها مواجه شده است و حتی افرادی که در ابتدا مخالف این طرح بودند به حامیان و طرفداران آن بدل شدند و این به دلیل بررسی ابعاد مختلف و همه جانبه نگری به این طرح بوده است.

وسائل ـ سخن پایانی خود را بفرمایید.

در پایان باید عنوان کنم که کارگروه معیشت و اقتصاد مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی آماده است تا طرح «پولطلا» که مهمترین طرح و برنامه این گروه است را در مجامع مختلف علمی حوزه و دانشگاه و مسؤولان کشور ارائه کند و مانند ارائه های گسترده‌ای که در اقصی نقاط کشور در زمینه این طرح داشته است راهکارهای علمی و عملیاتی خود را در راستای تحقق پولطلا در کشور و نجات اقتصاد کشور ارائه دهد./401/1304/ح

تهیه و تنظیم: متین فیروزآبادی