به گزارش خبرنگار وسائل، توجه به مسأله فقه حکومتی سبب بسط و گسترش ابواب فقهی در جامعه و تعیین شرایط و ضوابط حکومت دینی برای اداره جامعه میشود و در همین راستا به نظر میرسد، بهتر است که حوزههای علمیه کمیتهای متشکل از نخبگان و نظریهپردازان برای تدوین علمی بحث فقه حکومتی تشکیل دهند. بدین منظور پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل برای تبیین نقشه راه در این موضوع سلسله مصاحبههایی را با مدیران حوزههای علمیه سرار کشور انجام میدهد. در همین راستا با مدیر حوزه علمیه استان مازندران حجت الاسلام محمود ابوترابی به گفتوگو نشستیم. ایشان معتقد است با توجه به اینکه حوزه علمیه نمادی از مبلغان دین مبین اسلام است، لذا تبیین این رسالت الهی بر دوش حوزه است. در واقع اگر قرار است فقه حکومتی داشته باشیم باید اول این موضوع برای اقشار مختلف جامعه تبیین شود. آنچه در ادامه میخوانید مشروح مطالب مطرح شده در این مصاحبه است:
وسائل ـ بررسی مبحث فقه حکومتی از سوی حوزههای علمیه و نقش آن در اداره جامعه اسلامی را تا چه اندازه ضروری میدانید؟
با توجه به اینکه امام خمینی (ره) پرورش یافته حوزه علمیه بودند و نظریه حکومت اسلامی را مطرح کردند لذا با وجود قید اسلامی بودن توقع میرود حوزه علمیه نقش موثرتری را در این زمینه داشته باشد. پس ضرورتا تبیین و پرداخت به فقه حکومتی از منظر اسلام و بحث اهمیت اداره جامعه در عرصههای مختلف باید علماء و دانشمندان حوزوی موضوع فقه حکومتی را برای عرصههای کلان جامعه قابل فهم کنند.
وسائل ـ وظایف حوزههای علمیه در زمینه ترویج و توسعه فقه حکومتی چیست؟
با توجه به اینکه حوزه علمیه نمادی از مبلغان دین مبین اسلام است اگر قرار است فقه حکومتی داشته باشیم باید ابتدا این موضوع برای اقشار مختلف جامعه تشریح شود. همانگونه که انبیاء رسالت الهی را تبیین فرموده اند، حوزه علمیه هم به عنوان ادامه دهنده تبیین و تبلیغ عرصههای دینی این وظیفه را بر دوش دارد.
خصوصا نظام اسلامی متکی به فقه مبین اسلام نقش پیدا کرده است، حوزه علمیه قبل از دیگران به اعتبار شناخت عمیقتر از فقه موجب میشود با توجه به وظایفی که بر دوش دارد فقه را تفکیک شده خصوصا بر حسب نیازهای جدید جوامع بشری تبیین کنند.
از طرف دیگر دشمن با تمام قوا همه ارکان حکومت خصوصا عرصه اجرائیات یعنی جنبه فقهی و عملیاتی کار را از طریق شبهه افکنی و استدلالات به ظاهر منتقی به وسیله ابزار رسانه مورد هجمه قرار داده است طبیعی است که حوزه لازم است برای تبیین مستدل و منطقی وارد این عرصه بشود.
وسائل ـ آیا به تناسب ضرورتی که در نظام جمهوری اسلامی وجود دارد تدارک فقه حکومتی و پاسخگویی به این نیاز انجام شده است؟
البته که کار شده، اما با توجه به اینکه تشیع سابقه حکومت داری نداشته است و از طرف دیگر از زمانی که این انقلاب شکل گرفت و به طور خاص فقه حکومتی با نگاه تشیع نقش پیدا کرد جبهه استکبار اصل این ایده که دین میتواند مدیریت کلان جامعه را داشته باشد مورد هجمه قرار داده است.
بنابراین ما در این مبحث آنچنان که شایسته و بایسته بود با این موانع تراشیهای دشمنان و کم تجربگیهای خودمان به مرور زمان به عمق و ضرورت این موضوع پی بردیم و نسبت به دهه اول انقلاب در حال حاضر خیلی موفقتر هستیم گرچه هنوز با آن حد مطلوب فاصله داریم و قطعا باید کارهای منسجم تری انجام شود.
البته ایجاد رشتههای تخصصی در موضوعات فقه که از دهه هفتاد اتفاق افتاد و همچنین تشکیل دروس خارج که در بخشهای مختلف توانستیم عدهای توانمند را نسبت به مباحث فقه حکومتی تربیت کنیم به نظر میآید رشد خوبی اتفاق افتاده است و نظام مندتر در حال پیشروی هستیم.
وسائل ـ تعامل میان جامعه علمی و سیستم حکومتی چگونه باید شکل بگیرد؟
ما باید بتوانیم مدیران عالم به موضوع فقه حکومتی را از طریق سیستم انتخابات وارد پستهای مدیریتی کنیم و همچنین بتوانیم در مراکز دانشگاهی رشتههای وابسته به فقه را گسترش دهیم و از استعدادهای دانشجویان هم استفاده کنیم در حالی که در حال حاضر مدیران آموزشی ما باورمند به این موضوع نیستند که فقه حکومتی میتواند برای جامعه بشری حرفی برای گفتن داشته باشد.
آنها مدعی هستند که ما برای کوچکترین موضوعات نیاز به تعالیم غربی داریم خب این، نگاه میدانی به مراکز حوزوی ما نمیدهد که منبع جوشش حقایق علمی و معرفتی هستند دست به دست قوای اجرایی ما بشوند تا علم و عمل به عنوان دو بال سعادت بخش بشریت و جامعه دینی ما نقش خود را به طور کامل ایفا کند.
اگر این نگاه از جانب مسئولین دولتی شکل بگیرد که دین میتواند پاسخگوی نیازهای مردم جامعه باشد قطعا رشد خوبی اتفاق خواهد افتاد و هر زمان در این چهار دهه، دولتها نگاه دینی قویتر و متعبدتر به علم دین به عنوان دانش عملیاتی شدن داشتند و به مراکز آموزشی دینی حوزوی و یا دانشگاهی میدان بیشتری دادند رشد خوبی شکل گرفته است.
وسائل ـ وضعیت برگزاری دروس خارج و درس گفتارهای تخصصی در زمینه فقه حکومتی در حوزه علمیه استان مازندران چگونه است؟
واقع مطلب این است که دروس خارج که در حال حاضر برقرار است عمدتا با نگاه سنتی حوزه است و وارد مباحث جدید نشده است. البته نشستهایی در این موضوعات از جمله مسائل اقتصادی که به بررسی مسائل فقهی و تجاری در ارتباط با کشورهای دیگر برگزار شده است.
برای ساماندهی در این موضوع کارهایی انجام شده است از جمله شورای آموزشی استان در حال موضوع شناسی موضوعات نوین است و همچنین برگزاری نشست با اساتید سطوح عالی دروس خارج در آینده نزدیک برای شناسایی اولویتها و بومی سازی آنها در سطح استان است.
همچنین ساماندهی انجمنهای علمی طلاب زیر نظر اساتید با توجه به موضوعات مبتلابه و شناسایی طلاب توانمند در عرصههای فقه مضاف و ارتباط گیری با مراکز و سازمانهای دولتی جهت شناسایی مشکلات و ارائه راهکار تا از این طریق برای رفع مشکلات اقدام شود./301/241/ح
تهیه و تنظیم: مرتضی اکبری