vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، در رابطه با مساله رشد و تغییرات اجتماعی از دیدگاه قرآنی، نقطه شروع تغییر بایستی از اراده و نفس انسانی رقم بخورد. هر نوع تغییر اجباری محض و صرفا ساختارگرایانه در نگاه دینی، مخالف تغییرات اساسی در شخصیت انسانی و اجتماعی است. کما اینکه در آیه ای می فرماید: «ان الله لایغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم». این تغییر انفسی که محور تغییرات اجتماعی نیز قرار گرفته در تحلیل و بررسی نظریات فرهنگی معاصر بسیار حائز اهمیت می باشد.

مراحل نوسازی در نگاه مدرن

دانیل لرنر از مشهورترین نظریه پردازان نوسازی در میانه های قرن بیستم الگویی را چهار مرحله ای برای توسعه مطرح نموده که شامل شهرنشینی، سواداندوزی، کاربرد رسانه های همگانی و در نهایت مشارکت است. از دیدگاه او مشکل خاورمیانه مساله نوسازی است که ظهور و بروز آن در مشارکت اجتماعی و سیاسی می باشد.

اساسا در این دیدگاه انسانی که توانایی همدلی بالایی داشته باشد انسانی نو و مدرن تلقی می شود. با توجه به این نظریه، نقطه آغاز تغییرات و نوسازی از شهرنشینی کلید می خورد و بایستی مرحله کوچ جغرافیایی اتفاق بیفتد.

شهری شدن بزرگترین اتفاق ممکن برای فارغ شدن از بافت ذهنی و فرهنگی سنتی است و توسعه ممکن نیست مگر اینکه در مکان و فضای زندگی، تحولات بنیادینی صورت بگیرد تا زمینه برای تغییرات محتوایی تر نیز فراهم شود. گام دوم که لازمه تغییر بنیادین اولیه است، سوادآموزی و آشنایی هرچه بیشتر با زبان و ادبیات و خواندن و نوشتن می باشد.

اصطلاحی است که می گوید شهر یک متن است که بایستی مورد خوانش و روایت قرار بگیرد و تعلیم و تفسیر شود و لازمه فرهنگ پذیری حداکثری و شهری شدن تمام عیار این اتقاق مهم سوادآموزی و فارغ شدن از فضای متن های روستایی است که بیشتر مواجهه با زمین زراعی و گاو و گوسفند و ... می باشد.

ارتباط رسانه و مدرنیزاسیون

در گام سوم که دیگر نقطه عطف تغییرات و دوره ماقبل شکوفایی و نوسازی است، آشنایی با فضای ارتباطات مدرن و استفاده از الگوهای ارتباطی سمعی و بصری و مجازی است. در واقع مهمترین اتفاقی که در تاریخ اجتماعی ـ ارتباطی بشری رخ داده، انقلاب در نوع ارتباطات و ابزار تعاملات انسانی می باشد که با توجه به سوادآموزی و شهری شدن و قرار گرفتن در فضای فرهنگی تمدنی جدید، امکان مواجهه بهتر و تاثیرپذیری بیشتر از این تغییرات جدید بسیار فراهم و آماده می باشد.

همه این اتفاقات رخ می دهد تا با تکیه بر ارتباطات که نتیجه اش همدلی و ارتباطات اجتماعی فراگیر می باشد، دلبستگی و همبستگی اجتماعی بیشتر شده و مشارکت در امور جامعه به اوج و شکوفایی مطلوب برسد.

تحلیل مرحله سواد رسانه در مدرنیزاسیون مدنظر «لرنر»

این مراحل مدرنیزاسیون لرنر که با کوچ جغرافیایی(روستانشینی به شهرنشینی) آغاز می شود و به کوچ اجتماعی(تبدیل شدن به طبقه متوسط مدرن) می رسد و در نهایت با کوچ روانی و ذهنی(موضوع القای روانی و تاثیرات هژمونیک) به مشارکت اجتماعی رسیده و به انسان تراز مدرن تبدیل می شود، دارای ضعف ها جدی بوده و نقدهای اساسی به آن وارد می باشد که فقط به بخش انتقال سوم و کاربرد رسانه ای این قضیه می پردازیم و تحلیل می کنیم که چه اتفاقی به لحاظ اجتماعی رخ می دهد تا مراحل مدرنیزاسیون از دیدگاه این شخص کامل شود.

پیدایش تکنولوژی های نوین تلویزیون، رادیو و سینما در سده بیستم با ظهور فرضیه جامعه توده گیر همخوانی دارد. این فرضیه می گوید که صنعتی شدن و شهری شدن، توده کم و بیش تمایز نیافته ای از مصرف کنندگان و شهروندان را پدید آورده بود. در نقطه مقابل این توده، نخبگان کوچک تحصیل کرده، هوشمند و غالبا عوام فریب قرار گرفته بودند.

نظریه ارتباطاتی که با این بینش هم‌بسته بود گاه الگویی زیرپوستی نیز نامیده می شد. زیرا چنین القا می کرد که نخبگان می توانند معناهایی را بسازند و سپس آنها را تمام و کمال در توده مردم تزریق کنند. نام دیگر این الگوی نظری، الگوی گلوله ای بود. این نظریه غالبا در محیط رژیم های غیردموکراتیکی مثل آلمان هیتلری کاربرد داشت که در آن یک ماشین کارآمد تبلیغاتی از طریق رادیو و سینما پشتیبانی از نظام نازی را جلب می کرد.

در حقیقت پشتوانه نظری این دیدگاه که اتصال مستقیم از رسانه ها به سمت مشارکت اجتماعی و سیاسی و حمایت از نظام حاکم را قائل می باشد، این است که توده مردم در فضای شهری، تا اندازه ای کودن بودند و جذب سرگرمی های همگانی می شدند و چون ذهنیت گله وار داشتند، به نخبگانی بالادست خود نیازمند بودند.

نقد نگاه توده ای و یکنواخت و غیرخلاق به مردم

این نوع نگاه به رسانه، شهری شدن، مردم و حاکمیت، به شدت موزیانه و مبتذل و خلاف دیدگاهی است که کرامت انسانی و اراده انسانی را اصل و اساس تغییرات اجتماعی تلقی می کند و مشارکت اجتماعی را هرچند ممدوح و ارزش می داند اما نه به بهای حمایت کورکورانه و تحت تاثیر هژمونی رسانه ای بلکه برخاسته از عقلانیت و تشخیص ناشی از تحلیل درست از حق و باطل در جریان اجتماعی می پندارد.

از طرفی دیگر نیازمندی به رهبری افکار عمومی را نه به خاطر اینکه توده مردم عیاش و خوش گذران و تفریح پسند هستند و تمایز نیافته و گله وار زندگی می کنند و برای خود نخبگانی را جهت چوپانی نیاز دارند، بلکه جهت رشد حداکثری و ساماندهی مجموعه انتخاب ها و اختیارها و اراده ها و نظم و هدایت هرچه بیشتر و تقویت تغییرات انفسی ضروری می دانند.

پس لازم و ضروری است که دیدگاه اجتماعی را نسبت به مقوله رسانه در سطح اجتماعی توسعه ببخشیم تا نوسازی مدنظر لیبرال های وطنی که مردم را فقط بهای به کرسی نشستن خود می دانند و خرج تبلیغات و مانور رسانه ای خود می کنند با توقف و نقد جدی مواجه شود.

تبیین نظریه مارپیچ سکوت در تغییرات اجتماعی

از تکنیک هایی که در این زمینه به کارگرفته می شود تا افکار عمومی نتوانند ارزش و ضدارزش را از هم تشخیص دهند و دچار فراموشی روانشناختی شده و حتی امر ناهنجار را تایید و حمایت نمایند، نظریه مارپیچ سکوت است. مفهوم این نظریه این است که آدم ها از منزوی ماندن می هراسند. پس از اینکه یک قضیه به شیوه خاصی در رسانه ها مطرح می شود، صحبت کردن علیه این قضیه جا افتاده شجاعت زیادی می خواهد و خطر منزوی ماندن را در پی دارد.

مارپیچ سکوت وقتی پیش می آید که یک عقیده بی اندازه تکرار می شود(عمدتا این قضیه توسط رسانه و تریبون های مجازی و...رخ می دهد) و در نتیجه هزینه صحبت کردن علیه آن بالا می رود. وظیفه رهبران و روشنفکران و افسران جنگ نرم این است که شهامت دریدن پرده های پوشالی و عنکبوتی باطل را داشته باشند و بنویسند و بگویند و بخوانند و مارپیچ سکوت را متوقف نموده و اندیشه های مردم و اراده های مردم را از چنگال و چنبره رسانه های جریان باطل و مخالف توحید و ولایت و هدایت آزاد نمایند./704/241/ح

علیرضا محمدلو