vasael.ir

کد خبر: ۱۲۸۲۹
تاریخ انتشار: ۰۹ اسفند ۱۳۹۷ - ۱۸:۱۳ - 28 February 2019
در نشستی علمی تبیین شد؛

بیان نظریه‌های چندگانه درباره دموکراسی و حکومت دینی

وسائل ـ حجت الاسلام غرویان گفت: برخی می‌گویند مشروعیت حکومت صد در صد به رأی مردم است که همان دموکراسی غربی است که ما بنا بر مبانی دینی این را نپذیرفته ایم چراکه پذیرش آن نفی هر گونه مشروعیت دینی می‌شود و برخی می‌گویند صدر در صد مشروعیت به خدا است که این همان نظریه انتصاب است که می گوید ولی فقیه را خدا نصب می‌کند. بنده معتقدم که بینابین است و نظریه انتصاب و انتخاب هیچ کدام صد در صد درست نیست.
به گزارش خبرنگار وسائل، نشست معرفی و بررسی کتاب بیان نظریه‌های چندگانه درباره دموکراسی و حکومت دینی«دموکراسی و حکومت دینی» اثر جمال مختاری با حضور حجت الاسلام غرویان، مدرس حوزه علمیه قم و حجت الاسلام علی الهی خراسانی، پژوهشگر علوم اسلامی و مدرس حوزه علمیه مشهد به همت انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده علوم پزشکی مشهد 6 اسفند در سالن شورا این دانشکده برگزار شد.

حجت الاسلام غرویان در ابتدای این نشست در ابتدا به تعریف دین و دموکراسی و معادل های دموکراسی مثل جمهوریت و نسبت دین با جمهوریت، مردم و رأی مردم و نسبت دین با حق مردم پرداخت، گفت: ما در تعریف دین داریم که مجموعه ای از جهان بینی و ایدئولوژی است که از طرف خدای عالم به بشر از طریق پیامبران مثل دین اسلام، مسیحیت و یهودیت وحی شده است و در قالب کتاب های قرآن و تورات و انجیل آمده است.

از طرفی در کتاب هائی بزرگان ما دین را مشتمل بر سه بخش می دانند که شامل عقاید و احکام (فقه) و اخلاقیات است که اگر ما به این نسخه عمل کنیم سعادت ما تأمین می شود. در عین حال ما قرائت های مختلف از دین داریم و با اینکه دین تعریف کلی دارد اما دین شهید مطهری و علامه طباطبائی و آیت الله مصباح و امام خمینی(ره) و آیت الله سیستانی داریم که همه اینها اسلام و دین هستند اما در داخل اینها قرائت های مختلف وجود دارد و با اینکه اسلام یکی است مراجع ما فتواهای آنها با یکدیگر متفاوت است.


چرا قرائت‌ها و اجتهادهای مراجع با یکدیگر فرق دارد؟

بنابراین مراجع ما هر کدام دیدگاه و نظرگاهی دارند و قرائتی دارند که با یکدیگر مختلف هستند و لذا در تقلید عده ای مقلد برخی از مراجع هستند و همین تعدد مراجع تقلید و دیدگاه فقهی آنها نوعی قرائت های مختلف از فقه است در حالی که فقه یکی است و فقه شیعه و اسلام است و حالا چطور مراجع شیعه در برخی مسائل فتواهای مختلف دارند و در برخی از ابواب فقهی با یکدیگر اختلاف دارند و در کل اسلام نیز وضعیت همین گونه است.


قرائت‌ها از اسلام، تشیع و فقه مختلف است

اسلام آیت الله جوادی آملی و تفسیر ایشان از قرآن پر از مایه های فلسفی است و تفسیر آیات الله صافی گلپایگانی و وحید خراسانی اینها مایه های فلسفی ندارند و قرائت های مختلف از قرآن و اسلام است و نمی توان گفت که اینها اسلام نیستند بلکه از کانال های ذهنی علما، مراجع و مجتهدین ما وقتی عبور می کند شکل و شمایل آنها با یکدیگر متمایز می شود و تفاوت هائی پیدا می کند.
 
در عین حال قرائت ها از اسلام و تشیع و فقه مختلف است و آیا می توانست غیر از این باشد؟ نه چراکه ساخت وجودی انسان از علما و فضلاء این است که ذهن ها متفاوت هستند و شما چاره ای ندارید و راه فراری از تعدد قرائت ها نیست و همه می خواهند فقه اسلام و پیامبر و اهل بیت(ع) را بگویند.


تعریف دموکراسی / تفاوت‌های مشروعیت دموکراسی و حکومت دینی

دموکراسی به معنی حکومت مردم بر مردم تعریف می شود در مورد مشروعیت بحثی داریم که مشروعیت حکومت به چیست؟ در دموکراسی غربی می گویند مشروعیت به رأی اکثریت است و در دین علمای ما می گویند که مشروعیت به دست مردم نیست و مقبولیت با مردم تعیین می شود.


رابطه دین با رأی مردم / مشروعیت بینابین در حکومت دینی

بنده معتقدم که مشروعیت پلکانی است و هم به رأی مردم  و هم به خدا است و رأی مردم مشروعیت ساز است و علاوه بر اینکه ملاک مقبولیت است؛ البته این امر مهمی نیست چراکه واضح است مثل این است که بگوییم محبوبیت یک رئیس جمهور را مردم مشخص می کنند در حالی که قرار نبوده ملائکه این امر را تعییین کند و این امر جای بحث ندارد و آن چیزی که محل بحث است این است که مشروعیت یک حاکم آیا به رأی مردم بستگی دارد؟

برخی می گویند مشروعیت حکومت صد در صد به رأی مردم است که همان دموکراسی غربی است که ما بنا بر مبانی دینی این را نپذیرفته ایم چراکه پذیرش آن نفی هر گونه مشروعیت دینی می شود و برخی می گویند صددرصد مشروعیت با خدا است، این نظریه انتصاب است که ولی فقیه را خدا نصب می کند همانطور که پیامبر را خدا نصب کرده است و مردم هیچ نقشی دارند و بنده معتقدم که بینابین است. نظریه انتصاب و انتخاب صددرصد درست نیست و آن چیزی که ما در جمهوری اسلامی داریم و واقعیت همین است بینابین است.


زنان هم می‌توانند ولی فقه و رهبر شوند

بدین معنا که ملاک های حاکم را و ملاک های اولیه کسی را که می خواهد بر مردم حکومت کند شرع تعیین می کند و صالح بودن را نمایندگان مردم یعنی خبرگان تعیین می کنند و ملاک های اصلح بودن را دین می گوید به عنوان نمونه می گویند دین گفته است که رهبر باید مرد باشد در صورتی که من قبول ندارم و بنده معتقدم که زن هم می تواند ولی فقیه و رهبر باشد و قاضی و رئیس جمهور هم می تواند باشد و سنتی ها معتقدند که زنان نمی توانند شأن حکومتی داشته باشند و بنده معتقدم که زن ها هم می تواند ولی فقیه و رهبر باشند گرچه این نظریه فعلا نادر است اما قائل دارد و مشهور این است که زنان نمی توانند.


رأی مردم در مردم سالاری دینی نقش دارد

شرایط حاکم را شریعت تعیین کرده ولی به این صورت که مثلا اگر دو نفر کاندید شرائط اولیه ولی فقیه باشند، از بین آنها مردم یکی را انتخاب می کنند؛ شارع به رأی مردم بها می دهد. پله دوم مشروعیت رأی مردم است و مشروعیت بالفعل رأی مردم است و رأی مردم در مردم سالاری دینی نقش دارد.
 
 
بیان نظریه‌های چندگانه درباره دموکراسی و حکومت دینی
 
 
نگرش دو گانه نسبت به حکومت دینی

بر اساس گزارش خبرنگار وسائل، حجت الاسلام علی الهی خراسانی، پژوهشگر و مدرس حوزه علمیه مشهد در ادامه با بیان اینکه دو دیدگاه متفاوت آیت الله مجتهد شبستری و آیت الله مصباح در مباحث مربوط به حکومت نادیده گرفته می شود، گفت: در دیدگاه آیت الله شبستری اینگونه است که صرف انتخاب دموکراسی نیست و این دیدگاه قابل بررسی است.
 
دیدگاه دیگر ایشان است که مسأله اساسی این است که شرایط حکومت و حکمرانی چگونه باید باشد و در نوشته های اندیشمندان دینی و فقها درباره حکومت دینی درباره شرایط و ویژگی های حکمرانی کمتر پرداخته شده است.

ما یک حکومت دینی را اگر به معنای حاکمیت دینی بگیریم به دو معنا است که حاکمیت دینی است و در رأس حکومت، شخص فقیه سلطنت و حکومت دارد و دوم اینکه حکومت دینی نه به معنای حاکمیت دینی بلکه تمرکز بر دینی بودن است که اگر اعتقاد به حکومت دینی داریم حکومت متشکل از دولت و مردم است و دولت دینی نیست بلکه مدنی است اما جامعه دینی است.
 
در نگرش اول که حکومت دینی به معنای حاکمیت است و حاکم دینی و مشخصا ولی فقیه در رأس است، دو گونه نظریه وجود دارد که نظریه های انتصابی و انتخابی است. اینجا این پرسش پیش می آید که کدام یک از دیدگاه‌ها ظرفیت بیشتری برای تحقق دموکراسی دارد.

انتصابی ها معتقدند که مشروعیت صرفا الهی است و مردم هیچ نقشی در این مشروعیت ندارند و انتخابی ها اعتقاد دارند که مشروعیت در واقع دوگانه و ترکیبی است و منصب الهی است که اگر انتخاب مردم نباشد چنین ولایتی وجود ندارد.
 
دیدگاه طرفداران انتصاب پیرامون رأی مردم

حجت الاسلام غرویان به گزارش خبرنگار وسائل، در ادامه این نشست گفت: در بحث حق و حق الناس و حق مردم این پرسش مطرح می شود که آیا ما بر خدا حق داریم و یا خدا بر ما حق دارد؟ این امر به بحث حکومت و ولایت ربط دارد. طرفداران نظریه انتصاب می گویند که رأی مردم پشیزی ارزش ندارد و برخی بزرگان به این امر موافقت دارند و در بحث حکومت روی این مبنا که مردم حقی ندارند می گویند نصب الهی است و ولی فقیه را مردم نصب نمی کنند و مردم هیچ حقی ندارند.

از نظر وجودی در عالم تکوین خداوند خالق ما است و از نظر رابطه وجودی خداوند مقدم و ما متأخر از او هستیم و بنابراین ما حقی بر خدا از حیث وجودی نداریم و علما می گویند این امر در مقام ثبوت مقدم بر ما است و ما مؤخر هستیم.
 
در مقام اثبات و در مقام استدلال عقلی قضیه بالعکس است و عقل ما باید خدا را اثبات کند و ما در مقام اثبات وجود خداوند مؤخر از عقل ما است و عقل به عنوان اثبات کننده بر خدا به عنوان اثبات شونده مقدم می شود.

ما وقتی می گوییم که ما بر خدا حقی نداریم که تعیین حاکم کنیم این موضوع مربوط به مقام ثبوت می شود یا مقام اثبات؟ مربوط به مقام اثبات می شود و ما در این مقام حق داریم. در بحث های فکری و نظری همین عقل ما برای خدا هم تعیین تکلیف می کند و این بحث از صدر اسلام بین اشاعره و معتزله اختلافی بوده است.

ما در برابر خدا حق داریم و اینجا حوزه ای است که خود خداوند برای ما حق تعیین سرنوشت قرارداده است و بنابراین اینگونه نیست که ما سمبل اختیار مطلق در مسائل حکومت و سیاست باشیم. برخی طوری صحبت می کنند که گوئی نماینده تام الاختیار خدا بر روی زمین آنها هستند و نصب الهی استنباط این افراد است درحالی که نظریه مقابل هم دلیل دارد و نباید گفت که نظریه آنها شرعی است و نظریه مقابل، نظریه خلاف شرع است./504/241/ح



تهیه و تنظیم: م. حسینی
انتشار یافته: ۲
در انتظار بررسی: ۰
طلبه
Iran, Islamic Republic of
14:03 - 1397/12/16
حضرت آقا فرمودند یک روزی که بانک مرکزی پاکستان می‌خواست نظام بانکی‌شان را طراحی کند و بانک اسلامی درست کنند به علمای اسلام فراخوان دادند و مرحوم شهید صدر البنک اللاربوی را در پاسخ به آن نوشت و فرستاد حال آن کتاب چقدر جواب نهاد بانک را می‌دهد یک بحث دیگری است اما این یک نمونه درست از ارتباط نظام اسلامی و حوزه است
این نکته را دنبال کنین
مدیر پایگاه سلام
ممنون از نکته دقیقی که ذکر کردید
ان شاالله در سرویس اقتصاد بدان خواهیم پرداخت.
ناشناس
Iran, Islamic Republic of
13:44 - 1398/08/30
ببخشید منظور از آیت الله شبستری چه شخصیه؟ آیا منظورتون محمد مجتهد شبستریه
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۰ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۱:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۱
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۳۵
غروب آفتاب
۱۹:۲۵:۴۱
اذان مغرب
۱۹:۴۲:۳۹