vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، ایام ولادت حضرت زهرا (س) بهانه‌ای است برای پل زدن به زندگی بانوی مهربانی‌ها، بانویی که کافی است صفحه‌های کتاب زندگی‌اش را ورق بزنیم تا در خط به خط آن رد پای خوبی‌ها را رصد کنیم. بانویی که برای جزئی ترین مسائل زندگی، کامل ترین راهکار را در پیش می‌گرفت و زیباترین آموزه‌ها را به یادگار گذاشته است تا حالا گره‌های زندگی امروز را با مرور لحظه به لحظه زندگی‌اش بگشاییم.

خانمی که از معجزات تاریخ و افتخارات عالم وجود است؛ زنی که در حجره‏ ای کوچک و محقّر، انسان‌هایی تربیت کرد که نورشان از بسیط خاک تا آن سوی افلاک و از عالم ملک تا آن سوی ملکوت اعلی‏ می ‏درخشد. صلوات و سلام خداوند تعالی بر این حجره محقر که جلوه گاه نور عظمت الهی و پرورشگاه زبدگان اولاد آدم است.

آن حضرت که نمونه برتر بندگی و دارای مقام رفیع و ملکوتی بود، در عین زهد واقعی و بی اعتنایی به ظواهر و زرق و برق زندگی آن چنان در تربیت فرزندان سنگ تمام گذاشت و چنان با موفقیت عمل کرد که حضرت حسین در خطبه جاودانه خود در روز عاشورا که به واقع می توان آن را «منشور عزت انسانی» نام گذاشت در کنار خیلی ارزش‌های متعالی دیگر به آن افتخار می ورزند که: «خداوند بر ما زبونی‌ و ذلت‌ را نمی‌پسندد، و رسول‌ خدا (ص) و مؤمنین‌ نمی‌پسندند، و دامن های‌ پاک‌ و پاکیزه‌ای‌که‌ ما را در خود پرورش‌ داده‌اند».

عواطف مادری و نقش آن در تربیت فرزند

مادر به لحاظ روانی عاطفی سرشار از مهر، محبت، صفا و صمیمیت است. چون ساختار وجودی مادر به گونه ای آفریده شده که قدرت جذب و انجذاب فوق العاده ای دارد و در ابراز احساسات و عواطف از توان بالایی برخوردار است. قدرت گیرایی مادران در سطح بسیار عالی قرار دارد که اگر درست استفاده شود در ایجاد پیوند خانوادگی و چگونگی شکل گیری روابط اجتماعی و تربیت اولاد نقش سازنده ای خواهند داشت.

مادر می تواند با رعایت اصول و قوانین اسلامی در سامان دهی امور خانواده و پرورش فرزند نقش مهمی ایفا نماید؛ چراکه ویژگی عاطفی زنان بستر مناسبی است برای ایفای نقش مادری و تربیت اولاد و مهم ترین نقشی که از یک مادر انتظار می رود چیزی جز نقش تربیتی او نمی تواند باشد. یکی از جنبه های مهم نقش تربیتی مادر، نقش وی در پرورش عواطف فرزند است که آثار آن در اعمال و رفتار وی به زودی نمایان می گردد.

اسلام، ویژگی عاطفی روانی مادران را مورد توجه خاص قرار داده و برای این جنبه از ابعاد وجودی آنان اهمیت فراوان قائل شده است. رسول خدا (ص) فرمود: خداوند به زنان و مادران مهربان تر از مردان است. این توجه ویژه خداوند به عواطف مادران، مسئولیت آنان را در برابر فرزندان شان نیز زیادتر می کند؛ چه اینکه ایشان باید فرزند را با تعادل عاطفی پرورش دهند و این حالت را در آنها تثبیت و حفظ نمایند. بی مهری مادر مهم ترین عامل از بین بردن تعادل عاطفی فرزند است و چه بسا موجب افسردگی و پریشانی وی می گردد.

روح انسان به گونه ‏ای ساخته و پرداخته شده که نیاز به محبت و عطوفت، یکی از اساسی ‏ترین نیازهای روحی او محسوب می‏ شود؛ بدین جهت کودکان محروم از این نیاز فطری، دچار کمبودها و مشکلات روانی و گاه نواقص جسمی خواهند شد.

بر اساس تحقیقات دامنه داری که در این زمینه به عمل آمده است، بسیاری از بزهکاری های افراد مختلف ریشه در خلأ عاطفی آنها دارد و چنان چه جامعه ­ای در زمینه اشباع روانی و اقناع نیازهای فطری فرزندان خود، توفیقی به دست آورد، کمتر شاهد ناهنجاری های فردی و اجتماعی خواهد بود.

حضرت فاطمه (ص) که خود از سرچشمه محبت و عطوفت رسول خدا (ع) سیراب گشته و قلبش کانون محبت به همسر و فرزندان خود بود در این جهت نیز وظیفه مادری خود را به بهترین شکل، انجام می‏ داد. سلمان می‏ گوید: روزی فاطمه زهرا (سلام اللّه‏ علیه) را دیدم که مشغول آسیاب بود. در این هنگام، فرزندش حسین گریه می‏ کرد و بی ‏تاب بود. عرض کردم، برای کمک به شما آسیاب کنم یا بچه را آرام نمایم؟ ایشان فرمودند: «من به آرام کردن فرزندم اولی هستم، شما آسیاب را بچرخانید».

بازی و تحرک

از دیدگاه روانشناسی یکی از راهکارهای عالی تربیت فرزند و آموزش دادن مسائل معنوی برای کودکان این است که از طریق بازی آنها را آموزش دهی، بازی، شیوه ای است که تأثیرات مثبت و گوناگونی را بر روحیه کودک به جای می گذارد، خلاقیت او را شکوفا و عواطف کودکانه او را از محبت سیراب می سازد.

بازی کودکانه مادر با فرزندان رشد جسمی و فکری کودک را سرعت می بخشد و احساسات پاک مادری را به او منتقل می کند، نشاط، شادابی، ابتکار و نوآوری، خلاقیت و اعتماد به نفس را در او ایجاد و زمینه را برای ظهور استعدادهای نهفته کودک فراهم می‌آورد.

بعضی از مردم از کودکان انتظار دارند که مانند بزرگسالان زندگی کنند. اگر کودک اهل بازی بود می گویند: بی ادب است ولی اگر خمود و سر به زیر بود می گویند: کودک با ادبی است. اما دانشمندان و روانشناسان این عقیده را خطا و اشتباه می دانند و معتقدند بچه باید بازی کند و اگر اهل بازی نباشد علامت کسالت جسمانی و ضعف روحی است به طوری که بازی در دوران کودکی به منزله واکنش کودک در برابر عوامل محیطی و بروز استعدادهای نهفته اوست که تأثیرات آن در کنار تقویت جسم و افزایش بنیه کودک، قابل توجه است. بنابراین، غفلت از بازی به هیچ وجه به صلاح کودک و والدین او نیست.

پژوهشگران آکادمی اطفال آمریکا در گزارشی، عواملی چون شیوه زندگی شتاب­‌زده، تغییر در ساختار خانواده، توجه افراطی والدین به فعالیت های درسی و ورود به دانشگاه در آینده و … باعث کاهش تحرک و بازی کودکان در عصر مدرن می باشد.

هم‌بازی شدن رسول گرامی اسلام (ص) با فرزندان دخترش زهرا (س) بیانگر این نکته مهم است که بازی و تحرک کودک، یکی از لوازم تربیت صحیح محسوب می ­شود.

«ابوهریره» می گوید: دیدم رسول خدا (ص) دست حسن (ع) و حسین (ع) را گرفته بود و پاهای‌شان روی پای آن حضرت قرار داشت و به آنان می ­فرمود: «نور دیدگان فاطمه! بالا بیایید»، پس آنها بالا می ­آمدند تا پاهای‌شان به سینه رسول خدا (ص) می ­رسید پس لبش را بر لب­ های آنان گذاشته می ­بوسید و می­ فرمود: «خدایا حسن و حسین را دوست دارم».

جابر می گوید: دیدم رسول خدا (ص) با دست و پا راه می رفت و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) بر پشت آن حضرت سوار بودند و می ­فرمود: «بهترین شتر، شتر شماست و شما بهترین سوار هستید».

حضرت علی (ع) و فاطمه زهرا (س) ا در خانه به بازی بچه ها توجه کافی مبذول می‏ داشتند و همین امر، موجب شادابی و نشاط روزافزون آن­ها می‌شد. همچنین، حضرت فاطمه (س) ا از همان دوران کودکی با فرزندانش هم‌بازی می ‏شد، و به این نکته نیز توجه داشت که در بازی، نوع الفاظ و حرکات مادر، سرمشق کودک، قرار می‏ گیرد؛ بنابراین، باید از الفاظ و جملات مناسبی استفاده کرد.

تربیت دینی در ضمن بازی

نقل شده است که حضرت زهرا (س) با فرزندش امام حسن مجتبی (ع) بازی می ‏کرد و او را بالا می انداخت و می‌فرمود: «إشْبَه أباکَ یا حسن؛ پسرم حسن، مانند پدرت باش. واخلَعْ عن الحقِ الوَسَنَ؛ ریسمان ظلم را از حق بر کن. واعبد الها ذامِننَ؛ خدایی را بپرست که صاحب  نعمت های متعدد است. و لا تُوالِ ذَا الاِحَنِ؛ و هیچ گاه با صاحبان ظلم و تعدی، دوستی مکن». همچنین نقل شده است که وقتی فرزندش حسین(ع) را بازی می ‏داد، این گونه می‏ فرمود: «اَنْتَ شبیهٌ بأبی؛ تو به پدر من (پیامبر ) شبیهی، لَسْتَ شبیها بعلیٍ؛ و به پدرت علی(ع)شباهت نداری».

خود امیرالمؤمنین (ع) نیز در کودکی بازی هایی داشته اند که یکی از آنها کشتی گرفتن است. نقل است ابوطالب بین فرزندانش و پسر عموهای‌شان مسابقه کشتی برگزار می کرد و همیشه علی (ع) بر همه پیروز می شد و این باعث شادی ابوطالب می گردید.

در خانه خود علی (ع) هم بین حسن و حسین (علیهماالسلام) مسابقاتی همچون کشتی، خطاطی و مسابقاتی در انجام کارهای دیگر برگزار می‌شد، و گاهی پیامبر (ص) جهت افزایش این شادی و نشاط حاصل از مسابقه، در جمع ایشان حاضر می شدند و به تشویق طرفین می پرداختند.

لزوم ارتباط موثر والدین با فرزندان

کودکانی که از بودن با پدر و مادرشان احساس صمیمیت و نزدیکی می‌کنند، نسبت به کودکانی که این احساس را ندارند، تمایل بیشتری برای هماهنگ کردن خود با ارزش‌ها و باورهای والدین‌شان دارند. با بررسی سیره زندگی حضرت زهرا (س) و امیرالمومنین (ع) به این نتیجه می رسیم که حضرت ارتباط موثری با فرزندان خود داشتند.

توجه به نیازهای کودک

نوزاد با برخی احتیاجات مهم جسمی به دنیا می آید. جواب گویی به این نیازها و مراقبت از نوزاد برای حفظ تعادل محیط داخلی بدن ضروری است. بسیاری از احتیاجات از جمله اکسیژن، خواب و تنظیم دمای بدن به طور منظم و طبیعی تنظیم می شوند، ولی بعضی دیگر مانند غذا، احتیاج به مداخله­ مستقیم اطرافیان دارد.

یکی از عوامل مؤثر در سلامت و نشاط روحی و جسمی فرزند، تغذیه و بهداشت است. تأمین این گونه نیازها که جسم و روح کودک را آرام و آسوده نگه می ­‏دارد، سلامتی و صلابت روح او را تا پایان عمر تضمین می ‏کند. ناهنجاری های فراوانی که در انسان های بزرگ دیده می‏­ شود، به نوعی ریشه در نیازهای این دوره از زندگی آن ها دارد. علاوه بر این، نباید از تأثیرگذاری متقابل روح و جسم غافل بود.

بی شک، یک جسم بیمار، روح را افسرده و بی ‏نشاط می‏ سازد، همان گونه که روح افسرده موجب اخلال در فعالیت های بدن می گردد. فاطمه (س) می ‏دانست که شیر مادر تنها غذای لازم و کافی برای نوزاد است و اثر این شیر در وجود فرزند بسیار است لذا چون توان سیر کردن فرزند خود را نداشت حسن (ع) را به ام ایمن و حسین (ع) را به ام الفضل می ‏سپارد تا عهده دار امر شیر دادن به آنها باشند، دو بانویی را برمی ‏گزیند که در ایمان، تقوا، صداقت و فضیلت سرآمد بودند و پیامبر اکرم (ص) ایشان را مدح و از اهل بهشت خطاب فرموده بود./704/422/ح

تهیه و تنظیم: محرم آتش افروز