به گزارش خبرنگار وسائل، نشست «بازیهای رایانهای در آینه فقه»، چهارشنبه 10 بهمنماه 1397 به همّت مدرسه فقهی امام محمدباقر(ع) و مرکز دانش بازیهای رایانهای در نمازخانه مدرسه فقهی امام محمدباقر(ع) برگزار شد.
در این نشست علمی دکتر بهروز مینایی عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت و فارغ التحصیل دانشگاه میشیگان آمریکا و حجتالاسلام محمدعلی خادمی کوشا به عنوان ارائهدهنده حضور داشتند؛ دبیری این جلسه به عهده حجتالاسلام عبداللهی بود. بخش اول نشست پیشتر تقدیم شد بخش دوم نشست به شرح ذیل می باشد:
دکتر مینایی در بخش دیگر این نشست به تبیین معیارهای ردهبندی بازیهای رایانهای در ایران پرداخت و گفت: درج نشان و لگوی esra چیزی بود که ما در سال 87 ابلاغ کردیم و در آن شیوه ردهبندی سنّی بازیها را در آن تبیین کردیم.
ما در این استاندارد یک نظام تعریف کرده بودیم که با آن میشد تشخیص داد که چه بازی برای چه سنّی مناسب است. ما امروز در مقابل نظامهای ردهبندی مختصّ آمریکا، ژاپن و اروپا، نظام اسرا را طراحی کردیم که الان در کشور جا افتاده است.
معیارهای آسیبرسانی که ما بر اساس آن ردهبندی انجام میدهیم در مرحله اول خشونت و ترس است و مرحله دوم تخریب باورهای اعتقادی، سحر و جادو، نژادپرستی، انسانمحوری، تقویت اومانیست، تغییر باور مرگ و معاد و ... است.
مرحله بعدی بحث فحشاء و تهاجمات فرهنگی و بیبندوباری و بداخلاقی است که بحث بلوغ جنسی زودرس را به دنبال داشته است. یک بازی مثل gta توانسته است در ترویج همجنسگرایی، قانونگریزی، ترویج پوشش نامناسب، بیبندوباری و ترویج الفاظ رکیک و نامناسب موفّق باشد.
مرحله دیگر از بین بردن اعتقادات سیاسی و فرهنگسازی اشتباه سیاسی در جامعه است که در برخی از بازیها، ایران به عنوان محور شرارت و مثلاً سردار قاسم سلیمانی به عنوان هدف دستگیری در برخی از بازیها شناخته شده است.
مرحله دیگر در نظر گرفتن بحث مصرف الکل و موادّ مخدر است که در بازیها بسیار زیاد است و اینها بیشتر در بازیهای pc وجود دارد و کمتر در کنسولها مطرح است. مرحله دیگر در نظر داشتن بحث ناامیدی است که در هیچ نظام ردهبندی وجود نداشت و ما آنرا در اسرا پیگیری کردهایم.
سؤال دیگر این است که من به عنوان یک پدر و نه به عنوان یک طلبه اگر بخواهم بحث بازی را پیگیری کنم نکته اولی که در نظر میگیرم این است که هنگام خرید بازی حتماً همراه با بچهام به بازار میروم و در این مرحله او را تنها نخواهم گذاشت.
بازی مناسب سن برای بچه باید خریداری شود و به ردهبندی سنی باید حتماً توجه شود. یکبار باید با بچه بازی را تماشا کند و با او بازی کند تا بتوان به او مجوّز داد که بازی کند.
اگر کسی به فرزند شما یک بازی امانت داد یا پیشنهاد داد حتماً باید از محتوای آن مطلع باشید. اصولاً بازیهای خشن روی آنها علامت 18+ خورده است. سعی کنید محل بازی بچه در اتاق شخصی نباشد، بلکه در دید همه باشد. اگر بچه در گیم نت بازی میکند حتماً به او سر بزنید.
بر اساس گزارش وسائل، ارائه دهنده دوم این نشست، حجت الاسلام خادمی کوشا به تبیین مطالب خود حول موضوع بازیهای رایانهای پرداخت و اظهار داشت: امروزه مسائل جدید، دنیای جدیدی را در برابر دانشجویان فقه قرار داده است، روز و شب نمیگذرد مگر اینکه مسائل و موضوعات جدید مطرح میشود.
یکی از موضوعات جدید بازیهای رایانهای است. امروزه وقتی مواجه میشویم با بازیهای رایانهای پیچیده که در فضای مجازی گسترش پیدا کردهاند متوجه میشویم که خیلی از مسائل روز عقب هستیم.
ما وقتی با نگاه فقه مستحدثه با بازیهای رایانهای مواجه میشویم میبینیم که اکثر فقهاء نسبت به این مسئله دچار سردرگمی هستند و نمیدانند که از کجا باید شروع کنند؟ درسهای خارج که به حقّ باید روی مسائل سنّتی تمرکز داشته باشند، گاهی باید نسبت به مسائل روز هم توجّه داشته باشند.
بازیهای رایانهای برای اولین بار توسّط یکی از فضلاء در ذیل یک پایاننامه مورد بررسی قرار گرفت و ما از آنجا متوجه شدیم که بازیهای رایانهای به چه میزان اهمّیت دارند و پیگیر این موضوع شدیم ولی سؤال این است که اگر کسی بخواهد در این عرصه فعالیت کند باید از کجا شروع کند؟
ما وقتی وارد موضوع بازیهای رایانهای میشویم، میبینیم که بر خلاف موضوعات سنّتی، با یک موضوع پیچیده مواجه هستیم. هر مسئله جدیدی که به ما برسد ابتداء باید آنرا با کمک کارشناسان فنّی، موضوعشناسی فقهی کنیم.
ما ابتداء باید موضوع را باز کنیم و عناصر تشکیل دهنده آنرا پیدا کنیم و سپس به بررسی مسائل حول آن بپردازیم. در رابطه با بازیهای رایانهای سه حوزه تولیدکننده و مصرفکننده و توزیعکننده از فقهاء سؤال دارند و گاهی هم این سؤالها بسیار پیچیده هستند.
این سه حوزه باعث میشود که انسان از ابتداء مسیر کار فقهیاش مشخص شود که آیا قرار است در حوزه تولید نظریهپردازی کند یا حوزه توزیع یا حوزه مصرف؟
ما در بحث بازیهای رایانهای در هر سه حوزه مذکور، سه دامنه بحث داریم که شامل دامنه اهداف، محتوا، آثار و پیامدها میشود. با در نظر گرفتن این دامنه، وقتی وارد خود بازی میشویم و به شناسایی عناصر بازی میپردازیم میبینیم که عناصر بازی نیز نیاز به بررسی و واکاوی فقهی دارد.
بازیهای رایانهای دو معنا دارد، به یک معنا به عنوان یک کالای تجاری قلمداد میشود و به یک معنا فعل مکلّف است به این معنا که بازی کردن در صورت استفتاء لحاظ شده است. بازیهای رایانهای یک نرمافزار برای سرگرمی و یک پدیده تعاملی است و انسان برای آن پول خرج میکند و گاهی پول میگیرد.
بازیهای رایانهای برای خودشان قواعدی خاصّ و سناریو دارند که هدفی را دنبال میکنند. نقطه پایانی در برخی از بازیهای به نحوی طراحی شده است که در فرهنگ جامعه مسئلهآفرین است.
دو موضوع دیگر هم هست که در همه بازیهای رایانهای است که یکی از آنها جلوههای هنری بازی است. این جلوههای هنری از جهت فقهی و اخلاقی مسئلهآفرین است.
برخی از جلوهها با گرافیک بسیار بالا تصاویر و فیلمهای مستهجنی را نمایان میکنند که با اغراض مختلف صحنهپردازی شده است و در بازی گنجانده شده است. عنصر دیگر بازی که بسیار مهم تلقّی میشود، عنصر داستان بازی است که امروزه دارند روی بازیهای ایرانی هم کار میکنند و ایندو عنصر بسیار مهم هستند.
همانطور که گفته شد، یکی از عناصر بازیهای رایانهای، تعامل است به این معنا که بازیهای رایانهای مثل تلویزیون یک رسانه یکطرفه نیست بلکه شما هم کاری انجام میدهید و به عبارتی شما هم تولیدکننده هستید.
امروز بازیهای جنسی طراحی شدند که با عینکهای واقعیّت مجازی برای بازی کننده تداعی واقعیّت میکنند و هر کاری که میخواهد در آن بازی انجام میدهد.
امروز برای بازی گاهی در ابتداء و گاهی در ادامه پول پرداخت میشود. برنده بازی گاهی پولی میبرد و گاهی میبازد و پول باید پرداخت کند.
این پولدادنها و امتیاز جمعکردنها باعث میشود بازی را که مفت خریداری کرده بود به قیمت گزافی از او خریداری کنند. اینها بحثهایی است که از فقیه سؤال میشود و پرسیده میشود که آیا ما میتوانیم این بازی را بخریم یا نه؟
گاهی قمار در بازی لحاظ میشود به این نحو که ممکن است کسی در قمارخانههای اینترنتی بازی کند و ممکن است بخشی از بازی قمار باشد و ممکن است بر سر بازی شرط گذاشته شود که اگر اینطور شود هم باز قمار خواهد بود.
پس قمار هم چیزی نیست که مختصّ بازیهای فیزیکی باشد چه اینکه به طور گسترده در بازیهای رایانهای به انحاء مختلف جریان دارد.
آنطور که ما استقراء کردهایم تبادلات مالی در بازیهای رایانهای 60 صورت دارد که لازم است به حکم آنها در فقه رسیدگی شود و نمیتوان به طور مطلق ادّعا کرد که یک بازی حکمش حلال است یا حرام است یا واجب است یا حکم دیگر.
به نظر بنده گاهی ساختن بازی واجب است و چه بسا جزء واجبات نظامیّه باشد. امروز نمیتوان جلوی ترویج بازیهای رایانهای را گرفت و بچهها را منع از بازی کرد بلکه راه مواجهه با آن، تولید محتوای درخور با رعایت مسائل اخلاقی، تربیتی، فلسفی، حکمی، زیباشناسی و ... است.
بحمدالله برای این هدف گروههایی در حوزه تشکیل شده که در هر گروه به طور جداگانه بحثهای مربوط به تولید محتوای بازیهای رایانهای پیگیری میشود.
مثلا در یک گروه بحث مسائل اخلاقی و تربیتی، در گروهی دیگر بحث مسائل فلسفی و حکمی و در گروه دیگری نیز مباحث زیباشناسی بازیهای رایانهای در حال پیگیری است و دوستان دیگری نیز در گروههای دیگر با عناوین دیگر فعّالیت دارند./504/422/ح
تهیه و تنظیم: محرم آتش افروز