به گزارش خبرنگار وسائل، دومین پیش نشست کنفرانس تربیت دینی در ادیان ابراهیمی با عنوان «نظام تربیت دینی در دانشگاهها و حوزه علمیه» با حضور نماینده پاپ و اندیشمندان و پژوهشگران داخلی و خارجی ۱۹ دی ماه در سالن آمفی تئاتر دانشگاه علوم اسلامی رضوی برگزار شد. جمیله علم الهدی، دانشیار دانشگاه شهید بهشتی تهران در این نشست به بیان نسبت بین تعلیم و تربیت و زن پرداخت، گفت: فرض ما بر این است که هر نوع تحول جامعه به سمت صلاح و رستگاری در گرو تربیت است و مسأله بشریت امروز آمیخته شدن الحاد با تعلیم و تربیت است.
داشتن جامعه خوب در گرو درک خوب از جایگاه زن
جایگاه رفیع نخستین زن نقطه مشترک ادیان الهی است و تعلیم و تربیت به عنوان یک باور مهم و بنیادی قلمداد میشود و بررسی تعالیم دینی در این باره میتواند از راز آفرینش دو جنسیتی انسان پرده بردارد و به ذهنها جهت بخشیده و اعتبار ایدههای مطرح شده در زمینه خوشبختی و جامعه خوب را تعیین کند همچنین این نوع مطالعات میتواند به کشف بایستههای زندگی اجتماعی، اصول تربیت فرزندان و سبک زندگی رستگارانه کمک کند.
مطالعه قصه آفرینش انسان میتواند در اعتبار بخشی و اعتبار سنجی نقشهای جنسیتی زنان و مردان و اندیشههای رایج در جامعه امروز موثر باشد وهمین جا یک فرض اساسی در علوم اجتماعی و فلسفه مدرن به چالش کشیده میشود که حیات اجتماعی انسان براساس نیازهای طبیعی او شکل نگرفته است و عدم خود کفایی انسان در رفع نیازهای او، او را مجبور به زندگی اجتماعی نکرده است.
بنا بر خبر مشترک انبیاء الهی سابقه زندگی مشترک انسان به ما قبل دنیا و ماورای طبیعت میرسد و اینکه زندگی انسان در دنیای پس از این یک زیست فردی و از هم گسیخته و به دور از هم نیست پس طول حیات اجتماعی بشر بیشتر از حیات طبیعی او است.
زوجیت یک رابطه عقلانی و در عین حال متکی بر نیازهای عقلانی است
آنچه انسان را به زندگی اجتماعی تعقیب کرده است غیر از نیازهای طبیعی و ناتوانیهای انسان است و این نگاه بدبینانه به انسان در تقابل با نگرش منصفانه در ادیان الهی است و موجب کاهش تدریجی فاصله انسان با انسان شده است در حالی که قرآن کریم با تعبیر «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی آدَمَ» به این نکته تأکید دارد که کرامت همه انسانها به خاطر شرافت است.
حضور انسانهای نخستین در عالم ملائکه و برقراری زوجیت میان آنها نشان دهنده این است که زوجیت یک رابطه عقلانی است و در عین حال متکی بر نیازهای عقلانی است.
زوجیت مبنائی وسیعتر از نکاح دارد
تفاوت زن و ماده و تفاوت مرد و نر در این است که جنسیت در انسان متکی بر نیازهای عقلانی است و انسان مثل سایر جانوران نیست که برای نیازهای زیستی و برای تولید مثل فقط به جنسیت مزین شده باشد که با یکدیگر رابطه زوجیت برقرار کنند چراکه بررسی مفهوم زوجیت در قرآن نشان میدهد که زوجیت مبنائی وسیعتر از نکاح دارد.
توجه به آیه اول سوره نساء «یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا کَثِیرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیبًا» و معنایی که در این آیه برای زوجیت عالم نخستین و شخص دوم انسان که بلافاصله از او پدید آمد نشان میدهد که گویا بین جعل خلیفه و جعل زوجیت رابطه همبستگی است.
در واقع هر دو مفهوم خلافت و زوجیت هم با کلمه جعل و هم خلط آمده است و این نشان میدهد که خلیفه خدا در زمین بودن با زوجیت عالم و حوا رابطه نزدیکی دارد و گویا همه اسماء الهی آموخته اند که درگرو زوجیت عالم و همسر، مربوط به زمین و خلافت در زمین دارد که بین خلافت و زوجیت و هبوط تلازم وجودی بوده است که پس از پیدایش و آمدن انسان در زمین اسمائی از اسماء الهی مثل غفور ظهور کرد چراکه تا قبل از آن معصیتی رخ نمیداد که نیاز به بخشش باشد.
بنابراین تحقق اسماء الهی و تربیت ملائکه نیاز به پیدایش انسان و زوجیت و هبوط و همه داستانهای ما بعد آن دارد؛ بنابراین درک خوب از آن به این معنا نیست که زن با ویژگیهای طبیعی و برای برآوردن نیازهای طبیعی شناخته شود.
در تفکر امروز آن چیزی که درباره زن وجود دارد حتی آنجایی که از برابری و آزادی زن صحبت میشود بیشتر نگاه به طبیعت زنانه و مردانه است و تعبیر جنسیت در طرح واره ماده گرایی با تعبیر جنسیت در طرح وارهای که با معنویت در ادیان برقرار است کاملا تفاوت دارد.
توسعه طبیعی در برابر توسعه مصنوعی
علاوه بر این ادیان الهی که بر این نکته متفق هستند که پیدایش نخستین صورت انسانی بر زوجیت استوار بوده است و از طرفی بنا بر آیه اول سوره نساء و ۱۸۹ اعراف و ۶ زمر معلوم میشود که پیدایش نخستین رابطه انسان یعنی زوجیت با پیدایش دوم انسان یکی است و استقرار و شکل گیری اولین رابطه انسان و جامعه با پیدایش دومین انسان آغاز شد.
از آن پس به کمک فرزندآوری جامعه انسانی در حال توسعه است و این الگوی توسعه طبیعی مورد تأیید ادیان الهی است و بر فرزندآوری متمرکز است که این الگو در برابر توسعه مصنوعی جوامع از طریق اقتصاد صنعتی قرار میگیرد.
توسعه مصنوعی صنعتی رویکرد پلیسی دارد
توسعه طبیعی بر نقش خانواده و نظامهای آموزشی متمرکز است در حالی که توسعه صنعتی بر نقش کارخانه و سازمان تأکید دارد و توسعه طبیعی بر تربیت اتکاء دارد، ولی توسعه صنعتی بر مدیریت اتکاء دارد و در توسعه طبیعی بهبود جامعه در گروی به کارگیری روشهای خوب تربیتی و رعایت اصول اخلاقی توسط فرهیختگان و مربیان است، اما در توسعه صنعتی بهبود جامعه در گرو به کارگیری روشهای نظارت قدرتمند و رعایت قوانین انضباطی و رویکردهای پلیسی است.
شاخصههای تربیت دینی
نکته دوم این است که به نظر میرسد در تربیت متکی بر دانش روانشناسی و علوم رفتاری، تمرکز بر تغییر رفتارها است، ولی در صنعتی بر روانشناختی و علوم شناختی و تمرکز بر تغییر شناختها است.
اما در تربیت دینی لازم است به طور متوازن به شناخت و رفتار و عاطفه توجه شود و فراوانی مفاهیم ایمان، اخلاص، تقوا، ولایت، حب و بغض و ... در ادبیات دینی در همه ادیان و گستره روایاتی که موضوع آنها گرایش عاطفی است نشان میدهد که تربیت دینی با اهتمام ویژهای به ساماندهی عواطف محقق میشود و بین عواطف و احساسات خام و هوسها تفاوتهای بسیاری است چراکه عواطف عقلانی هستند درحالی که هوسها در مقابل عقل قرار میگیرند.
سفارش ویژه قرآن به حفظ وحدت در میان ادیان ابراهیمی
حجت الاسلام وحدتی شبیری زنجانی، رئیس دانشگاه علوم اسلامی بر اساس گزارش وسائل، در این نشست به بررسی فرصتهای مشترک برای اسلام و مسیحیت در عرصه تبلیغ پرداخت، گفت: گفتوگوی ادیان ابراهیمی نه تنها مورد سفارش متون مقدس الهی مانند قرآن کریم است بلکه به پیامبر (ص) سفارش شده است که ای پیامبر به عالمان و پیروان مسیحیت بگو که بیائید حول محورهای مشترک کنارهم گرد آئیم و با هم گفتوگو داشته باشیم «قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَىٰ کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ ۚ. فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ».
علاوه بر دستور متون مقدس، منطق عقل ایجاب میکند ما عالمان مسلمان و عالمان مسیحی کنار یکدیگر از راه محبت و دوستی باهم گفتوگو داشته باشیم؛ جدال احسنت به معنای گفتوگوی مفید مورد تآکید عقل و نقل است. گفتوگو تنشها را از بین میبرد و حق را آشکار میسازد و دشمنیها را به دوستی مبدل میکند.
امروز جهان اسلام و مسیحیت دردهای مشترک دارند
کلمه و سخن مشترک ما توحید است و توحید در همه جهات در پرستش، توحید در اطاعت و توحید درقانونگذاری مدنظر است و امروز جهان اسلام و مسیحیت دردهای مشترک دارند.
تروریسم، فاصله گرفتن بخشی از جوانان از سنتها و آداب مذهبی، تأثیر منفی فضای مجازی بر عقاید دینی و باورهای مذهبی، سستی عقیده دینی در قسمتی از مردم دردهای مشترک است گرچه فطرت پاک الهی چشمه زلالی است که در همه انسانها جوشش دارد و باید با فرآیندها و تلاش ها، خار و خاشاک را از روی چشمه فطرت پاک کرد.
ما در جمهوری اسلامی ایران بعد از انقلاب سنت حسنه اعتکاف را احیاء کردیم که این سنت در تعالیم مسیحیت وجود دارد و بیشتر شرکت کنندگان در مراسم اعتکاف جوانها هستند؛ عشق به امام حسین(ع) در قلب جوانان ما موج میزند و پدیده بزرگ اربعین در این سالها قیامتی بر پا کرده است و بیشتر حاضران در پیاده روی اربعین جوانها هستند.
شما عالمان مسیحی دعای کمیل و محتوای آن را مورد دقت قرار دهید
خرسند هستیم که برخی از علمای مسیحی در مراسم اربعین حاضر میشوند و از شما دعوت میکنم که مسأله اربعین را بیشتر مورد دقت و تأمل قرار دهید.
در حرم رضوی حضور جوانان را با چشمی اشک بار و دلی مالامال از عشق و عرفان مشاهده میکنیم و شبهای جمعه در حرم امام رضا (ع) دعای کمیل و مناجات عارفانه که حضرت علی (ع) آموزش داده بود را با صدای خوش میخوانند.
پیشنهاد دارم که شما عالمان مسیحی دعای کمیل و محتوای آن را مورد دقت قرار دهید و در یک پروژه مشترک بین دانشگاه رضوی و دانشگاه کاتولیک بر روی مناجاتهای اهل بیت (ع) کار انجام شود و با ترجمه در اختیار بشریت و دنیای مسیحیت قرار گیرد./504/241/ح
ادامه دارد...
تهیه و تنظیم: م. حسینی